Ión Olaeta e Alicia García-Franco son, respectivamente, presidente e directora xeral da Federación Española de Reciclaxe (FER), o principal representante do sector da recuperación e reciclado de bens fóra de uso, como vehículos, aparellos eléctricos e electrónicos, envases metálicos, pneumáticos ou baterías de chumbo. Desde datas recentes, ambos son tamén vicepresidente da patronal europea de reciclaxe de aceiro (EFR) e vicepresidenta da nova Confederación Europea das Industrias da Reciclaxe (EuRIC). Por primeira vez, dous españois ocupan un cargo directivo en asociacións europeas da citada industria, un recoñecemento ao labor realizado nestes últimos anos, segundo os seus protagonistas. Nesta entrevista, ambos os expertos explican a evolución deste tipo de reciclaxe en España, a súa situación actual e as súas perspectivas de futuro. Segundo Olaeta e García-Franco, España é un dos países da UE con mellores cifras da reciclaxe destes residuos, pero advirten dos seus desafíos, como combater as tramas ilegais ou coordinar mellor aos distintos protagonistas da cadea para aumentar as taxas de recuperación e reciclaxe.
“O 90% do aceiro producido en España ten como materia prima a chatarra”Ión Olaeta: Moitos. Somos a principal mina de España. O noso sector é responsable de que se reciclen ao ano máis de sete millóns de toneladas de residuos metálicos de orixe española. Grazas a iso, España é un dos países de Europa cun maior peso do aceiro reciclado. O 90% do aceiro producido en España ten como materia prima a chatarra, o 50% do cobre ou aluminio ou, mesmo, o 100% do chumbo. Hai 25 anos pechou Peñarroya, a última mina de chumbo española, e, aínda así, a produción de materiais que o conteñen (baterías de automoción principalmente) mantívose. Tamén somos responsables da reciclaxe de gran parte da madeira, froito da xeneralización dos mobles feitos con serrín, ou de que a calefacción con biomasa (pellets) sexa unha realidade para quentar casas. Damos traballo de forma directa a máis de 30.000 persoas e xeramos case 110.000 empregos indirectos. A industria española da reciclaxe está preto do punto porcentual do PIB. É un sector crucial para a economía española aínda que, en moitos casos, a sociedade e os políticos ignóreno. Se España avanza cara a unha economía circular, faino en parte grazas a este sector.
Alicia García-Franco: Pouco podo engadir. A importancia do noso sector é clave e cada vez recoñécese máis.
AGF: España experimentou un gran avance das instalacións e os procedementos de reciclaxe. Nestes últimos 15 anos, apareceron dúas leis básicas de Residuos e unha gran multitude de regulamentacións de campos específicos, como os vehículos fóra de uso (VFU), os residuos de aparellos eléctricos e electrónicos (RAEE), os pneumáticos, os envases, etc.
IO: A reconversión do sector permitiu que as porcentaxes de reciclaxe sexan cada vez maiores e que en campos como a reciclaxe de vehículos, de electrónica ou doutros materiais esteamos entre os países de Europa con mellores datos.
IO: Depende do ben fóra de uso. No caso dos VFU, somos dos poucos países nos que o obxectivo de reciclaxe e valorización logrouse sen impor unha nova taxa aos cidadáns, xa que o valor final do vehículo financia o custo do seu descontaminación e reciclado. Polo momento, cumprimos coas porcentaxes de reciclaxe que marca Europa e facémolo cuns custos moito máis reducidos que os dalgúns dos nosos veciños europeos.
AGF: En xeral, estamos ao mesmo nivel que os nosos veciños europeos e, mesmo, como indica Ión, nalgúns casos, con vantaxe.
IO: Si. As fábricas producen menos material para reciclar e os consumidores estiran moito máis os seus aparellos. Volveu o sector da reparación de electrodomésticos. No entanto, 2014 está a ser algo mellor que 2013, aínda que me temo que nos levará uns anos retomar uns niveis de actividade máis adecuados a un país do tamaño do noso.
AGF: No últimos tres anos, houbo máis desmantelamentos de empresas e de industrias. Aínda que se conta con material para reciclar, esa fábrica non volverá porse en marcha e, por tanto, non volverá producir residuos para reciclar.
“España cumpre coas porcentaxes de reciclaxe que marca Europa e faino cuns custos moito máis reducidos que algúns dos nosos veciños europeos”AGF: Hai máis noticias, pero están a facerse máis esforzos para acabar con esta secuela. Desde a FER colaboramos desde hai moito tempo coas forzas e corpos de seguridade do Estado. Formamos parte da iniciativa europea Pol-Primett, na que están as Policías de toda Europa e representantes do sector oficial e legal da reciclaxe. Cada vez coñécense mellor as formas de actuar dos delincuentes e perségueselles de forma máis efectiva. Todo o sector adoptou controis para impedir que os operadores ilegais blanqueen o material no sector oficial e denúnciase calquera actividade fraudulenta detectada. Por desgraza, en moitos casos, as comunidades autónomas, talvez debido aos recortes, non perseguen con efectividade estas operacións ilegais. Algunha vez recoñecéronnos que é moito máis perigoso e, ademais, adoitan ser individuos insolventes.
IO: Ten moito máis impacto mediático que deixen a toda unha barriada sen luz ou que paren o AVE, pero as principais vítimas silenciosas somos nós. Os nosos camións teñen que levar dous condutores para dificultar os asaltos e as nosas plantas teñen vixilancia 24 horas. Os ladróns prefiren roubar nunha planta de reciclaxe, onde poden tomar o material xa procesado, ou mesmo roubalo no camión camiño da fundición. Ás veces difundiuse que o 70% dos RAEE son un turbio sistema de xestión e exportación ilegal. Nada máis lonxe da realidade. Un terzo está baixo convenio dos Sistemas Integrados de Xestión (SIG) dos fabricantes de equipos, outro terzo recíclase sen convenio con SIG e outro terzo desaparece dos fluxos legais.
IO: Traballamos para que así sexa. Pero para iso tense que dar ao noso sector a súa importancia como artífice da reciclaxe real deses residuos. En canto aos Residuos Urbanos, ademais de nós, interveñen moitos organismos e institucións, como concellos, distribución, empresas de limpeza, etc., con intereses ás veces contrapostos e en ocasións afastados do aproveitamento dos residuos, o que pode en moitas ocasións condicionar a reciclabilidad dos materiais. Na medida na que se permita unha acción máis directa dos recicladores cos produtores dos residuos, lograranse taxas de reciclaxe maiores.
“Non se debería permitir que fosen a vertedoiro materiais que non pasaron antes por unha planta de reciclaxe”AGF: Desde a FER tratamos de simplificar os trámites e potenciar a reciclaxe. Non se debería permitir que fosen a vertedoiro materiais que non pasaron antes por unha planta de reciclaxe. Non se debería aplicar a mesma fiscalidade ou taxas ao residuo que vai directamente a un vertedoiro que ao que vén dunha planta de reciclaxe. Tamén se debería traballar para mellorar a recollida de residuos entre todos os operadores da cadea (produtores, cidadáns, municipios, plantas de selección e recicladores).
AGF: O consumidor ten un papel fundamental, debe tomar conciencia diso e asumir o seu parte de responsabilidade. Da súa decisión de compra depende en gran medida o tipo de produtos que se fabrican, á vez que condiciona o resultado da xestión dos produtos ao final da súa vida útil. Se compra un moble de madeira reciclada, dinamiza o mercado da reciclaxe de madeira. Ao refugar un computador, pódeo levar á distribución para que o xestionen, ao momento limpo municipal ou a unha planta de reciclaxe autorizada. Se o abandona na rúa ou o tira ao cubo do lixo, condénao en gran medida ao vertedoiro ou, no mellor dos casos, a un mediocre reciclado. Se colaboramos todos, a reciclaxe aumentará e o seu custo será menor.
IO: Eu convidaría os cidadáns a coñecer o camiño dos seus produtos tras refugalos. Ao tomar conciencia desa capacidade de converter eses produtos noutros novos con material reciclado, reducimos o noso impacto na contorna e conseguimos que o desenvolvemento sustentable sexa día a día un pouco máis alcanzable.
