Diversos expertos consideran que a debilidade do control aduaneiro repercute en parte nos graves problemas mundiais de contaminación e diminución da biodiversidade. A “Iniciativa Aduanas Verdes”, coordinada polo Programa das Nacións Unidas para o Medio Ambiente (PNUMA), trata de combater este problema.
Non se dispón de cifras oficiais, pero diversas estimacións do PNUMA apuntan que ser contrabandista ambiental é fácil e moi rendible: As mafias que trafican con materiais e residuos perigosos, así como con todo tipo de recursos naturais, poden estar a gañar anualmente uns cen mil millóns de euros.
Neste sentido, o PNUMA recalca que o comercio ilegal de bens relacionados co medio ambiente é un problema internacional con serias consecuencias, xa que ameaza directamente a contorna natural e a saúde humana, contribúe á perda de especies, e provoca graves perdas nos países afectados. Así mesmo, aseguran, este tipo de contrabando reforza tamén ás organizacións criminais que trafican con drogas, armas ou prostitución.
Pola súa banda, os contrabandistas coñecen á perfección os problemas aos que se enfrontan os funcionarios de aduanas e de xustiza. A falta de medios e de persoal adoita ir unida ao descoñecemento de cales son as sustancias prohibidas ou as especies en perigo de extinción, ou como actuar se se detectan.
As mafias que trafican con materiais e residuos perigosos, así como con todo tipo de recursos naturais, poden estar a gañar anualmente uns cen mil millóns de eurosPara combater este problema, creábase en 2001 a “Iniciativa Aduanas Verdes“. O seu obxectivo é, segundo Klaus Toepfer, Director Executivo do PNUMA ata 2006, reforzar e coordinar equilibradamente a nivel nacional a detección de cargamentos ilegais, a persecución criminal destes malfeitores e a súa posterior condena xudicial.
A Iniciativa é coordinada polo PNUMA, e conta coa participación de diversas institucións internacionais, como a Organización Mundial de Aduanas (WCO nas súas siglas inglesas), a Organización para a Prohibición de Armas Químicas (OPCW), a Interpol, e secretariados de diversas convencións sobre cuestións ambientais.
Desta maneira, a Iniciativa trata de que se cumpran os tratados internacionais sobre os distintos aspectos ambientais sobre os que se pode traficar: Sustancias que destrúen o ozono (Protocolo de Montreal); movementos transfronteirizos e refugallos perigosos (Convención de Basilea); biodiversidade ameazada (Convención sobre o Comercio Internacional de Especies Ameazadas de Fauna e Flora Silvestres – CITES e Convención sobre Diversidade Biolóxica).
Programas de adestramento
Os responsables desta Iniciativa traballan no desenvolvemento de programas de adestramento para oficiais de aduanas, de maneira que sexan capaces de facer fronte a este tipo de contrabando. Por outra banda, a concienciación deste persoal sobre a importancia de controlar este tipo de mercadorías supón tamén outro importante labor. Así, organizáronse diversos talleres en varios países do mundo, como Trinidad e Tobago, Xeorxia ou Sudáfrica.
Imagen: FWSPor exemplo, a Interpol preparou unhas guías baseadas en técnicas de investigación e recoñecemento de delitos ambientais, en concreto para a contaminación da auga e o aire, os residuos perigosos e as especies naturais.
Así mesmo, o adestramento tamén constitúe un elemento importante para implantar en todos os países a Convención de Rótterdam sobre comercio internacional de praguicidas e produtos químicos perigosos, así como a Convención de Estocolmo sobre Contaminantes Orgánicos Persistentes.
Un exemplo das dificultades de controlar o contrabando ilegal de mercadorías relacionadas co medio ambiente son os clorofluorocarbonos (CFC), que causan danos na capa de ozono. Calquera responsable de aduanas ten claro que traficar con armas ou drogas é ilegal e sabe actuar en consecuencia. Con todo, pode non telo tan claro cunha mercadoría de gases CFC.
O Protocolo de Montreal determinou en 1989 a diminución da produción e uso de CFC nos sistemas de refrixeración e aire acondicionado nos países industrializados, e concedeu de prazo ata 2007 para que os países en desenvolvemento fixesen o mesmo.
Con todo, a Axencia de Investigación Ambiental, unha ONG londiniense, asegura que aínda hai un exceso de produción e comercio de clorofluorocarbonos (CFC), o que implica que se converta nun produto de tráfico ilegal máis. Neste sentido, a importación ilegal destas sustancias é máis barato que a súa reciclaxe legal ou a súa obtención de stocks controlados. Así, estímase que o mercado negro de sustancias que danan o ozono podería mover en todo o mundo entre 20.000 e 30.000 toneladas anualmente.
