Aumento das temperaturas e do nivel do mar, redución da capa de xeo dos polos… Son algúns dos prognósticos que para as próximas décadas realiza o Grupo de Expertos de Nacións Unidas sobre o Cambio Climático (IPCC). Para efectuar estas previsións, os expertos baséanse nos modelos climáticos, que permiten predicir a longo prazo que concentracións de gases de efecto invernadoiro (GEI) absorberán a atmosfera, o chan, a vexetación e os océanos, e as consecuencias para o clima mundial e local. Por iso, resultan esenciais para tomar decisións mundiais en materia de enerxía, infraestruturas, economía, poboación e de ordenación de territorio de face aos próximos anos.
Imagen: peter_w
Os modelos climáticos permiten simular matematicamente un ou varios elementos do clima dun territorio nun intervalo de tempo pasado, presente ou futuro. Non se trata de prognósticos do tempo como os que vemos nos telexornais, senón que marcan tendencias a longo prazo. Por exemplo, os modelos actuais de cambio climático apuntan subidas de temperatura en Europa de catro graos centígrados en 2100. Iso non quere dicir, explica Jorge Olcina, climatólogo da Universidade de Alacante (UA), “que indubidablemente se vaia a producir, senón que a tendencia, se non cambian as condicións actuais, por exemplo as emisións de GEI, é esa. Pero, se cadra, no canto de catro sobe dous ou tres graos.” En calquera caso, sentencia o experto da UA, “quédannos dez anos decisivos: na próxima década comprobaremos a realidade das alteracións climáticas e o axuste -bo ou malo- dos modelos”.
Na próxima década comprobaremos a realidade das alteracións climáticas e o axuste -bo ou malo- dos modelosLuís Balairón Ruiz, director do programa de análise do cambio climático da Axencia Estatal de Meteoroloxía (AEMET), asegura que son fiables, dentro dunhas marxes de erro que se fan públicos, na simulación das temperaturas mundiais e na dos grandes movementos atmosféricos e mariños. Agora ben, matiza, son máis fiables na magnitude do fenómeno que no tempo que tarden en producirse, e son máis fiables na temperatura que na precipitación.
Para iso, os modelos máis completos combinan diversas variables e utilizan potentes supercomputadores que consideran toda a superficie terrestre e as relacións entre a atmosfera, os océanos, a distribución dos continentes e dos xeos e neves terrestres (criosfera), os seres vivos e as súas contornas (biosfera). Ademais, necesítanse equipos de especialistas en todos os campos da ciencia e estratexias de creación, obtención e mantemento de bases de datos a moi longo prazo.
Que predín para os próximos anos
Os actuais modelos climáticos sinalan os seguintes trazos xerais para o mundo:
- Incremento das temperaturas, maior ou menor en función das medidas de redución de gases de efecto invernadoiro.
- Irregularidade das precipitacións: as áreas tropicais terán máis choiva e as latitudes medias, menos.
- Redución das masas de xeo en glaciares continentais.
- Redución importante do xeo no Ártico.
- Subida do nivel do mar, variable segundo as áreas. Por exemplo, será máis acusado no Atlántico Norte, como consecuencia do desxeo Ártico.
No caso de España, as predicións dos modelos apuntan os seguintes cambios:
- Incremento progresivo das temperaturas medias.
- Quecemento máis acusado no verán que no inverno.
- Quecemento estival superior no interior que nas costas e illas.
- Maior frecuencia de anomalías térmicas, en especial das máximas estivais.
- Diminución da precipitación.
- Maior redución pluviométrica na primavera. Probable aumento da choiva invernal no oeste e otoñal no nordés.
- Probable aumento dos riscos climáticos (ondas de calor, secas, etc.).
Quen fai os modelos climáticos
Imagen: AEMETO IPCC utiliza os modelos máis complexos, denominados de circulación xeral atmosfera/océano/xeo mariño (MCGAO). Grazas a eles, pódese facer unha representación integral do sistema climático e simular que podería pasar nos próximos anos se cambian as condicións de radiación solar recibida, a composición da atmosfera en canto a GEI ou a frecuencia das erupciones volcánicas, entre outros supostos.
En concreto, o IPCC utilizou no seu último informe de 2007 resultados de 23 modelos, mentres que o de 2001 baseouse en máis de 30. No entanto, moitos deles pertencen ao mesmo centro de desenvolvemento de modelos e son versións modificadas.
Na actualidade hai uns 15 centros importantes de modelos mundiais, aínda que os laboratorios de investigación crave atópanse en Estados Unidos (NCAR, GISS e GFDL) e en Europa (Max Planck de Alemaña e Centro Hadley de Reino Unido). Así mesmo, son tamén moi importantes os centros de modelización de Canadá, Australia e Xapón, así como os de Francia e China, aínda que cun menor nivel que os anteriores, matiza Balairón, que tamén colaborou no IPCC desde 1989 ata 2003.
Os modelos máis completos combinan diversas variables e utilizan potentes supercomputadoresPola súa banda, en España fanse modelos rexionais baseados nos globais. O seu responsable é o AEMET, encargada pola Oficina Española de Cambio Climático de levar a cabo os modelos sobre o futuro do clima en España. En 2008 emitiu o seu último informe e ofrece datos a escala de comunidade autónoma, aínda que agora está a mellorar a súa resolución para alcanzar a escala de provincia ou mesmo comarca. Os datos con estes escenarios climáticos pódense consultar, previa solicitude de autorización, na web do AEMET.
Os primeiros modelos de circulación da atmosfera foron dirixidos por Joseph Smagorisky en 1953. Para iso, utilizouse o primeiro gran computador da historia, o ENIAC (Electronic Numerical Integrator and Computer), construído en 1950. Os primeiros resultados dun modelo axustado océano-atmosfera, no que se basearon todos os posteriores, publicáronse en 1969 e débense a Syukuro Manabe e Kirk Bryan, membros do grupo creado por Smagorinsky.
Segundo Jorge Olcina, desde que se comezou a traballar con este tipo de ferramentas, a súa resolución espacial e temporal mellorou moito: na actualidade permiten estudar áreas con resolucións de 20 por 20 quilómetros e con períodos de análises de máis de 100 anos. En calquera caso, os seus resultados dependen da calidade dos datos dispoñibles e das variables incluídas.
