Os espazos públicos das cidades deberían deseñarse e facerse por e para os seus habitantes. Esta é a máxima do “placemaking”. Os seus impulsores lembran os casos de prazas ou rúas sen uso ou tomadas polo tráfico rodado, porque na súa creación non se contou cos cidadáns. Cando as persoas toman o protagonismo e gozan da súa contorna, as cidades vólvense máis habitables e ecolóxicas. Este artigo sinala que é o “placemaking”, como conseguilo e iniciativas destacadas.
Que é o ‘placemaking’
Coches, ruído, contaminación, tensión… Os espazos públicos das cidades non se gozan, evítanse. A orixe do problema atópase en que o deseño urbanístico non pensa nas persoas, que pasan a un lugar secundario e pasivo. Así o ven os defensores do ‘placemaking’, un movemento internacional que pretende devolver os espazos públicos aos cidadáns e transformalos en algo vivo, en plena evolución, de acordo ás necesidades e os intereses das persoas. Para iso, animan a que sexan os propios habitantes os que participen no proceso de deseño e creación dos mesmos para que poidan gozalos.
“Demasiado a miúdo o deseño urbano se desentiende do que quere a comunidade”, asegura un expertoUn dos impulsores do “placemaking”, Fred Kent, fundador e presidente do Proxecto para Espazos Públicos (PPS), destaca o valor fundamental do deseño urbanístico para aumentar a calidade de vida e o medio ambiente nas cidades: “Se deseñas cidades para os coches e o tráfico, terás coches e tráfico. Se as deseñas para a xente e o espazo, terás xente e espazo”.
O “placemaking” lembra que moitos parques e prazas, mesmo de recente creación, están infrautilizados porque se consideraron espazos para mover xente, non para o goce dos veciños. Màrius Navazo, geógrafo do Grupo de Estudos e Alternativas 21 (Gea21), explica que demasiado a miúdo o deseño urbano se desentiende do que quere a comunidade, tende a resultar caro e os proxectos son unha especie de obra de arte para ser mirada, sen achegar nada ou pouco á contorna. “O deseño debe ser produto da implicación cidadá, tendo presente que o que fai grandes os lugares non é a súa estética, senón sobre todo o que a xente fai neles, como senten e úsano, e como se apropian deles”, subliña este especialista.
Como conseguir un bo placemaking
Os expertos en “placemaking” ofrecen varios consellos para que os cidadáns benefíciense ao máximo desta forma de deseñar os espazos públicos:
Implicar á xente e facer algo único, adaptado ao espazo público concreto. Moitos deseños se reaprovechan doutros lugares onde tiveron éxito ou porque esteticamente son atractivos, pero iso non significa que noutro lugar funcionen. Cada contorna, cada comunidade, é peculiar, e é a propia xente a que mellor o coñece. Se os veciños ofrecen as súas ideas, do que podería funcionar e o que non, de deixar aberta a posibilidade de cambiar, de que o lugar evolucione, terá máis posibilidades de converterse nun punto de encontro social.
Peonalizar os espazos, priorizar as zonas públicas para as persoas e utilizar diferentes fórmulas para pacificar e reducir o tráfico rodado.
Aplicar medidas “LQC”. Estas siglas proveñen das palabras inglesas lighter, quicker, cheaper (máis sinxelo, máis rápido, máis barato). A transformación do espazo público urbano non necesita grandes obras e orzamentos que se eternicen, senón iniciativas útiles e amigables coas persoas. As medidas poden ser moi diversas, como situar cadeiras, postos de venda de produtos ou de comida, pezas de arte feitas polos propios veciños, sacar ao aire libre actividades culturais, educativas, ambientais, etc., que adoitan facerse no interior de edificios, instalar árbores ou hortos urbanos, etc. Desta forma lógrase ademais a participación e implicación dos cidadáns.
Centrarse na xestión do lugar, Incluso un espazo público cun mal deseño pode gañar vida se se xestiona ben. As fontes, as zonas verdes deberían estar ben coidadas e a programación de actividades de todo tipo non deberían faltar. Un bo “placemaking” consegue que os propios veciños realicen ditas actividades de maneira espontánea e regular, e que convertan o espazo en algo vivo, dinámico, aberto, participativo.
Conseguir espazos abertos para todos. O obxectivo non é que un determinado colectivo dinamice o cambio e aprópiese co lugar, senón que toda a veciñanza e as persoas que o transiten poidan gozar do mesmo e enriquecerse coa variedade.
Comezar polas zonas con máis posibilidades de éxito. Os lugares con colectivos interesados e que logren pór en marcha unha iniciativa deste tipo servirán para que habitantes doutras partes da cidade vexan as súas vantaxes e queiran involucrarse.
Iniciativas destacadas de ‘placemaking’
Zonas urbanas en todo o mundo contan con iniciativas destacadas de “placemaking”:
Broadway Avenue, Herald Square e Times Square (Nova York, Estados Unidos). Transformouse unha parte da calzada para darlle un uso peonil e de reunión da xente mediante o emprego único de pintura e mobiliario urbano, sen necesidade de obras. Colócanse cadeiras e mesas móbiles, de maneira que as persoas utilízanos á súa antollo. Estes elementos gárdanse logo pola noite, unha tarefa paga polos negocios da zona. Os roubos son apenas insignificantes.
Rúa Miquel Ricomà (Granollers, Barcelona). Substituíuse o cordón de aparcadoiro por xardineiras e bancos, e estableceuse a prioridade peonil na calzada e unha velocidade máxima de 20 km/h para o tráfico. Os comerciantes da zona sacan cadeiras para que sente quen queira.
Dreamhamar (Hamar, Noruega). Este proxecto pretende lograr espazos de networking urbanos, e é unha iniciativa do estudo de arquitectos españois Ecosistema Urbano, especializados neste tipo de deseños.
