Reciclar computadores

Segundo un estudo realizado por profesores da Universidade de Oviedo, denominado «Prospectiva ambiental no sector dos residuos», España xera ao ano entre 100.000 e 160.000 toneladas de lixo electrónico doméstica

e, se se inclúen os residuos da industria electrónica, os do resto de industrias e os de establecementos comerciais públicos e privados, podería alcanzarse a cifra dunha 200.000 toneladas de lixo ao ano. Os datos máis recentes fixéronse públicos o pasado 26 de setembro da man de Phillips, que estima nunhas 40.000 toneladas anuais o total de residuos procedentes de PCs e monitores, sen contabilizar os residuos de impresión. Con estas cifras parece razoable comezar a preocuparse sobre o modo de desfacerse dos computadores persoais.

Un computador queda obsoleto non porque non se poida traballar con el, senón porque non podemos instalarlle utilidades novas (paquetes de Office, contabilidade, deseño gráfico, etc…). Un exemplo claro constitúeo o procesador Pentium: cando apareceu, os programas de computador desenvolvéronse paira el. Ademais, as conexións paira periféricos cambian, modernízanse e deixan de ser compatibles coas de anteriores aparellos. Chega un momento en que ampliar o computador resulta máis caro que comprar un novo equipo, porque é difícil atopar hardware da antiga xeración, sen esquecer a memoria que necesitan as máquinas paira instalar a última versión dun vídeo-xogo ou a velocidade de navegación en Internet, que requiren un equipamento mínimo.

Por iso, cando o computador xa non pode ampliarse máis, e tanto as empresas como as familias deciden investir nunha nova máquina, o vello aparello convértese nun estorbo. Primeiro todos os usuarios tratan de regalarllo a alguén. A miúdo convértese no computador paira o irmán pequeno; paira a segunda residencia; paira mamá, que segue un curso de ofimática e pódelle servir… Pero ao cabo dun tempo queda definitivamente relegado e hai que desfacerse do dispositivo.

Chatarra moi contaminante

A importancia de depositar os residuos electrónicos en lugares de recollida habilitados ao efecto débese ao potencial contaminante dos seus compoñentes. As baterías dos computadores portátiles ou a pila son daniñas paira o medio ambiente, pois conteñen metais pesados. Os monitores dos computadores constan dun tubo de raios catódicos, e a pantalla contén fósforo. Na composición dun computador podemos atopar platino, cobre, ou mesmo mercurio. Coa reciclaxe evítase que se filtren á natureza e, ao mesmo tempo, conséguese que regresen ao circuíto económico.

Todo este tipo de inimigos da natureza provocou que o Goberno de Navarra, a través da súa Consellería de Medio Ambiente, elabore o «Manual de Boas Prácticas Ambientais na Oficina». Neste documento recóllese a lexislación da Comunidade Foral sobre cada tipo de residuo e o camiño a seguir paira depositalo no colector correspondente ou punto limpo.

Até o pasado ano, as empresas fabricantes non se facían responsables dos equipos informáticos que vendían, pois non era a súa obrigación e tampouco se atopaba entre as súas inquietudes. Con todo, actualmente, o Real Decreto 208/2005 de 25 de febreiro, sobre aparellos eléctricos e electrónicos e a xestión dos seus residuos, recoñece aos propietarios dos computadores a posibilidade de devolverllos aos distribuidores. Son estes quen deben facerse cargo dos aparellos e proceder “á súa correcta xestión”, que, segundo a norma, se deciden non realizar por si mesmos, deben encargar a xestores autorizados ou “participar en sistemas integrados de xestión nos que poden intervir os distintos axentes económicos”.

Parece probable que este sobrecusto recaia no consumidor final, que pode ver incrementado o prezo dos computadores, polo que o Decreto obriga aos produtores a especificar aos usuarios na factura a repercusión no prezo final dos custos de xestión dos aparellos. Así mesmo, paira elaborar esta información, CONSUMER EROSKI púxose en contacto con Hewlett Packard, que afirmou a través do Club Español de Residuos que recicla os PC procedentes de “contratos de renting” e mesmo ten “un servizo a disposición de calquera cliente que o desexe por medio do cal nos aseguramos de que o equipo, de calquera marca, sexa recollido en casa do cliente e reciclado na planta de Indumental Recycling, en Bilbao”.

Neste sentido, tanto a norma europea como os usuarios parecen recoñecer que una das pezas importantes é a reciclaxe de clónicos, é dicir, de PCs compatibles fabricados por pequenas e medianas empresas de informática. Por iso, o Real Decreto aprobado en 2005 regula a reciclaxe de sistemas informáticos persoais

talles como computadores persoais (incluída a unidade central, o rato, a pantalla e o teclado) ou portátiles, impresoras e, mesmo, máquinas de escribir electrónicas. Aparellos que se poden facer chegar ao distribuidor aínda que, se alguén o desexa, pode depositalos pola súa conta en eco parques, puntos limpos ou garbigunes (na CAV), lugares onde tamén se recollen o resto de electrodomésticos que non se poden tirar nos colectores urbanos.

Una vez que os usuarios particulares ou as empresas depositan a súa chatarra informática nestes puntos de recollida ecolóxica, as empresas públicas encárganse da súa separación e tratamento paira a reciclaxe. No caso do Goberno Vasco, os xestores dos «Garbigunes», nome que reciben os puntos limpos, son as deputacións forais, os diversos concellos e as mancomunidades. Segundo a información ofrecida pola Administración vasca a través da súa web, una empresa contratada paira tal fin encárgase de recoller e seleccionar os elementos ou produtos perigosos que contén cada desfeito. No caso da Comunidade Valenciana, o procedemento é similar, aínda que os ecoparques -lugares onde depositar os desfeitos-, só serven paira os residentes de cada municipio que, na capital valenciana, dispoñen dun número de teléfono municipal (010) ao que avisar para que pasen a recoller o material reciclable.

Directiva da UE

Antes de que a Unión Europea aprobase a Directiva 2002/96/CE do Parlamento Europeo e do Consello, de 27 de xaneiro de 2003, cuxa transposición deu lugar á norma que regula esta materia en España, o Grupo de Traballo paira os Residuos Eléctricos e Electrónicos da UE destacou como os seus principais obxectivos:

• Que a recolección do lixo eléctrico e electrónico logre un indicador non inferior a 2,5 kg/hab/ano (incluíndo electrodomésticos de liña branca, marrón e gris)
• Que se reutilice ou se recicle entre un 70-90% do peso dunha lista moi ampla de equipos electrónico-domésticos, excluíndo a incineración con recuperación enerxética como acción recicladora.
• Que se aplique una definición de equipos electrónicos domésticos máis ampla, que inclúa outros equipos comerciais.
• Que se inclúa no alcance da directiva algúns produtos electrónicos consumibles talles como CDs, cintas de audio e vídeo, disquetes de computador, etc.

A norma aprobada recupera algunhas destas máximas e así, establece por exemplo que as lámpadas e luminarias de fogares particulares non conteñan chumbo, mercurio, cadmio, cromo hexavalente, polibromobifenilos ou polibromodifeniléteres, e que se deseñen e produzan os aparellos de forma que se facilite o seu desmonte, reparación e, en particular, a súa reutilización e reciclaxe. Ademais, contempla que a entrega dos aparellos eléctricos ou electrónicos realícese sen custo “paira o último posuidor”, que cando o usuario adquira un novo produto, equivalente ou coas mesmas funcións que o aparello que se refuga, pode entregalo no acto da compra ao distribuidor, e insta os produtores a establecer sistemas paira a recollida selectiva dos residuos.

Outra forma de desfacerse dun computador que xa non responde ás nosas necesidades é doalo a unha ONG ou a entidades sen ánimo de lucro, sempre necesitadas desta clase de material. Cando a ONG ten como obxectivo a propia reciclaxe de computadores, melloran e arranxan os equipos paira o seu posterior uso por outros colectivos. Noutros casos pódese entregar a asociacións ou entidades que requiran algún material informático básico. CONSUMER EROSKI atopou dous ONGs que aceptan doazóns informáticas paira o seu posterior aproveitamento noutros países ou noutras entidades. Aínda así, é importante destacar que non todo vale paira a doazón. Segundo fontes da ONG Enxeñeiros Sen Fronteiras (formada por enxeñeiros, principalmente da Universidade Politécnica de Madrid), «non podemos aceptar calquera cousa». Segundo esta organización con proxectos de desenvolvemento tecnolóxico en Centroamérica, «se necesitamos ofrecer cursos con programas actuais e con navegación por Internet, necesitamos una máquina tan potente como as de aquí, así que si aceptamos doazóns pero cun mínimo de calidade».

Telecomunicacións Solidarias (TeSo) é outra ONG que comparte esta opinión -aceptan doazóns a partir dun PC 486 a 66 MHz- aínda que o seu presidente e portavoz, Juan Pedro Sánchez, tamén recoñece que en países do Terceiro Mundo onde non hai nada «pode exporse a posibilidade de enviar equipos de calquera tipo».

TeSo, como Enxeñeiros Sen Fronteiras, nace das inquietudes dun grupo de estudantes e profesionais en Telecomunicacións, neste caso da Universidade Politécnica de Valencia, aínda que o seu ámbito de traballo esténdese a todo o territorio español. Esta ONG acepta doazóns de material informático de calquera entidade ou particular. A través de dous talleres de reciclaxe actualízanos e posteriormente entréganse a outra ONG sen recursos paira material informático ou se envían a outros países con carencias en novas tecnoloxías.

TeSo xa realizou varios envíos cara a países en vías de desenvolvemento. O primeiro deles, á Universidade do Piñeiral do Río en Cuba, que practicamente carecía de material informático. Na primeira viaxe enviáronse 20 computadores completos, despois da súa reciclaxe e posta a punto. Outros destinos dos computadores recolleitos por esta ONG foron Benin (África), en colaboración con Mensaxeiros pola Paz que se encargou do seu traslado, e Ucraína, a través da Universidade Politécnica de Valencia. Neste sentido, Juan Pedro Sánchez recoñece a importancia de colaborar con outras ONGs que teñan resolto o problema do transporte e conten con máis experiencia en envíos transnacionales.

Por último, esta ONG organiza «Festas da Reciclaxe», nas que diversas firmas comerciais participan e mostran aos asistentes como eles mesmos poden reutilizar e reciclar material informático obsoleto. Nestas festas de reciclaxe tamén se obteñen doazóns paira futuros proxectos e danse a coñecer tanto a entidade como as necesidades de colectivos.