A túa bicicleta, a túa casa ou a túa tixola poden levar aceiro de hai 150 anos pero reciclado. É só una das múltiples características que fan único á reciclaxe deste material. Este artigo presenta seis cuestiones sobre a reciclaxe do aceiro que con toda probabilidade descoñécense. Os consumidores poden contribuír a mellorar as taxas de reciclaxe do aceiro, esencial para garantir a súa produción sustentable.
1. O aceiro que se usa agora ten 150 anos
O aceiro é un metal que non perde as súas cualidades, como a resistencia, a dureza ou a maleabilidad. Por tanto, pódese reciclar todas as veces que se desexe. A Unión de Empresas Siderúrxicas (Unesid) estima que desde 1900 recicláronse 22.000 millóns de toneladas de aceiro no mundo. Por cada segundo que pasa, recíclanse no mundo 15 toneladas de aceiro.
Na fabricación de aceiro reciclado apenas se desperdicia materialMáis da metade do aceiro utilizado a diario ou ao noso ao redor provén da reciclaxe de chatarra: aceiros producidos hai 150 anos forman parte do proceso produtivo actual, como as carrozarías dos vehículos que circulan hoxe nas estradas. En España, máis de tres cuartas partes do aceiro fabricado procede de chatarras férricas, como os residuos de envases de aceiro, asegura Ecoacero, a Asociación para a Reciclaxe da Hojalata, que engloba ás principais empresas do sector dos devanditos envases.
2. O aceiro recíclase todo, incluso o que se tira mal
Na fabricación de aceiro reciclado apenas se desperdicia material, cun rendemento próximo ao 100%. Santiago Oliver, director de Medio Ambiente, Enerxía e I+D+i de Unesid explica que, grazas á súa capacidade magnética e ás correntes de indución, o aceiro é o material máis fácil e barato de colleitar de todos os producidos. Ademais, do mesmo xeito que o resto de metais que admiten unha reciclaxe mediante refusión, é o material máis reciclable e reciclaxe do mundo tanto en calidade como cantidade (igualado en porcentaxe polos metais nobres).
Os produtos de aceiro que chegan a vertedoiros, incineradoras ou plantas de compostaxe , por non depositarse de forma correcta, teñen unha segunda oportunidade. A maioría destas instalacións posúen electroimanes que extraen o aceiro do resto de residuos para poder reciclalo. A pesar diso, separar de forma correcta os residuos é máis directo e reduce o esforzo da reciclaxe e o impacto ambiental.
3. Aceiro reciclado, desde unha bici ao Gran Colisionador de Hadrones
O aceiro é un material moi útil para multitude de produtos. Co aceiro reciclado pódese facer “calquera cousa, só hai que adecualo á composición exacta de cada calidade requirida”, precisa Santiago Oliver. A industria emprega unhas 5.000 calidades de aceiro distintas para cada unha dos millóns de aplicacións do aceiro de uso habitual.
Por iso, pódese atopar aceiro reciclado en envases, edificios, bicicletas, trens, autobuses, tixolas, amortiguadores de coche, tubaxes, aeroxeradores, ou unha peza do Gran Colisionador de Hadrones. Case un 80% das 70.000 toneladas desta xigantesca instalación científica está feito de aceiro.
4. Os consumidores, importantes para reciclar máis aceiro
A taxa de reciclaxe de envases de aceiro en España duplicouse na última década. Segundo Ecoacero, pasouse do 43% en 2001 ao 84,8% de 2011 (240.348 toneladas de residuos de envases recuperados). Segundo a Asociación de Produtores Europeos de Aceiro para Envases (APEAL), en Europa recíclase o 70% dos envases de aceiro.
Por iso, aínda hai marxe de mellora, e aquí os consumidores son importantes. Ecoacero sinala que a través da recollida selectiva do colector amarelo recupérase só o 26,6% dos envases de aceiro domésticos. O resto provén das instalacións de tratamento do lixo para fabricar compost (42%), as empresas de recollida de chatarra (17,5%) ou as plantas incineradoras (13,9%). Cataluña, Madrid e Andalucía son as comunidades autónomas con maior volume de recollida selectiva de envases de aceiro, seguidas da Comunidade Valenciana, Galicia, Baleares e País Vasco.
Os envases de hojalata, que levan na súa composición aceiro, débense depositar no colector amarelo, como lembra Ecoembes, a sociedade xestora dos residuos do colector amarelo e azul. A lista é moi diversa: as latas (de bebidas, conservas, aceite, galletas, chocolates ou produtos exclusivos e de alta calidade, como cafés, licores, tabacos, perfumes); os aerosois (insecticidas, ambientadores, produtos de limpeza); os tapóns coroa das botellas; a tapa dos tarros de cristal con vexetais ou marmeladas; ou os botes de pintura.
Outros produtos con compoñentes de aceiro utilizados nos fogares, polo seu volume ou por levar materiais nocivos, non se poden depositar nos colectores amarelos tras converterse en residuo. O lugar indicado para os electrodomésticos, como neveiras, combis, fornos, lavadoras ou lavalouzas, é un punto limpo. Algúns concellos ofrecen un servizo de recollida. Á hora de comprar un electrodoméstico novo, o vendedor ten que responsabilizarse da súa recollida e correcto traslado a unha instalación de reciclaxe. Os automóbiles fóra de uso seguen sendo moi valiosos e, ademais, non se poden abandonar. O seu destino final debe ser un Centro Autorizado de Tratamento (CAT).
5. Reciclar aceiro beneficia ás empresas e ao medio ambiente
Os responsables de Ecoacero aseguran que outra razón que explica o éxito da reciclaxe do aceiro é a súa integración no proceso de produción: para fabricar aceiro hai que usar aceiro reciclado. A industria siderúrxica española, no seu recente informe sobre a reciclaxe do aceiro (IRIS 2013), afirma que por cada tonelada de aceiro reciclada, aforra ao redor dunha tonelada e media de mineral de ferro, un 85% de auga, un 80% de enerxía e un 95% de carbón.
O aumento e a mellora da reciclaxe de aceiro reduce así o impacto ambiental. Segundo Oliver, desde 1970 o sector siderúrxico español diminuíu as súas emisións de dióxido de carbono (CO2) por tonelada de aceiro producida en máis do 75%. Desde 1960 baixou nunha 95% a auga consumida, ao reutilizala nos procesos, e as verteduras limítanse a purgas ou evaporación para arrefriar procesos. Entre o 90% e o 100% dos residuos e subproductos do proceso se valorizan. As escorias, por exemplo, reutilízanse como áridos na construción de estradas ou a produción de cemento .
A responsabilidade ambiental da industria é cada vez maior, destacan desde o sector. O 100% do aceiro español prodúcese baixo sistemas de xestión ambiental certificados (ISO 14001 e/ou EMAS), sen esquecer os investimentos en I+D. Vallan dous casos diferentes: desde 1982, o espesor mínimo da parede do envase de aceiro diminuíu nun 1% cada ano, segundo Ecoacero. Por outra banda, o modelo de informe de riscos ambientais SidMIRAT ofrece un maior control dos riscos ambientais nas acerías, explica o responsable de I+D+i de Unesid.
6. España, líder mundial en produción e reciclaxe de aceiro
O Informe IRIS 2013 sinala que España é un dos grandes produtores mundiais de aceiro: o terceiro da Unión Europea (UE), tras Alemaña e Italia e practicamente empatado con Francia (datos de 2011), e o décimo quinto mundial (datos de 2010). As empresas deste sector facturan 14.000 millóns de euros e dan traballo a 60.000 persoas (directo e inducido) e 20.000 máis vinculadas á recollida de chatarra. O 63% das vendas corresponderon a produtos siderúrxicos que se exportaron, sobre todo a Francia, Alxeria, Portugal e Alemaña.
En canto á reciclaxe, en 2011 as acerías españolas reciclaron 12,5 millóns de toneladas de aceiro, dos que 4,8 millóns procedían doutros países. Con estas cifras, segundo Unesid, España sitúase á cabeza da reciclaxe na UE, xunto con Italia e Alemaña. No entanto, Santiago Oliver recoñece que coa crise descendeu algo a cantidade de aceiro reciclado. Como aparece no informe IRIS, máis do 75% do aceiro producido en España recíclase, unha taxa moi superior ao 50% de Europa e ao 40% da media mundial.
O director de Medio Ambiente, Enerxía e I+D+i de Unesid destaca dous desafíos principais aos que a reciclaxe de aceiro enfrontarase de aquí aos próximos anos.
Por unha banda, a dispoñibilidade de material a nivel global. O elevado ritmo de produción de países emerxentes, en especial China, podería facer escasear a chatarra.
Doutra banda, a presenza de elementos impropios na chatarra, como o cobre e o estaño, que complican a reciclaxe. No caso dos envases de aceiro, o 56,5% do recuperado tivo que pasar por algún proceso de limpeza, segundo Ecoacero. Neste sentido, Ecoacero e Ecoembes contan con sete plantas para mellorar a calidade da chatarra de envases de aceiro.
