Os ríos son un dos ecosistemas que en peor estado de conservación atópanse, debido a ameazas moi diversas sufridas nas últimas décadas. Como iniciativa para conservar os tramos de ríos aínda non alterados creáronse en España as reservas naturais fluviais. As primeiras 82 reservas atópanse repartidas polas principais concas hidrográficas, aínda que desde colectivos ecoloxistas piden medidas prácticas para ampliar o seu número e, sobre todo, que cumpran na práctica o seu labor de conservación. Este artigo sinala que son as reservas naturais fluviais e cantas hai, que fan falta máis delas e que se pode facer para coidar os ríos.
Que son as reservas naturais fluviais e cantas hai
“Os ríos maltratáronse desde hai décadas. As poucas medidas de restauración son mínimas en comparación co que se segue estragando. Moitos ríos non cumpren o bo estado ecolóxico que establece a directiva marco da auga”, advirte Alfredo Oleiro, profesor de Xeografía Física da Universidade de Zaragoza e experto en restauración fluvial.
España podería chegar a contar con máis de 300 reservas naturais fluviaisUn dos intentos máis recentes por preservar este patrimonio natural son as reservas naturais fluviais. Declaradas o ano pasado a proposta do Ministerio de Agricultura, Alimentación e Medio Ambiente (MAGRAMA), o seu obxectivo é “preservar os tramos de ríos con escasa ou nula intervención humana e en moi bo estado ecolóxico”. Nestas reservas naturais fluviais os tramos aínda non alterados quedarían así protexidos de posibles ameazas, como a creación de infraestruturas, desenvolvementos urbanísticos, verteduras, modificacións na súa natureza, etc.
En concreto, aprobábase a creación das primeiras 82 reservas naturais fluviais de España no ámbito de dez demarcacións hidrográficas (Cantábrico Occidental e Oriental, Douro, Ebro, Guadalquivir, Guadiana, Júcar, Miño-Sil, Segura e Tajo) cunha lonxitude total de 1.755 quilómetros. Castela-A Mancha, con 20, Aragón, con 15, e Castela e León, con 11 son as comunidades autónomas que máis reservas teñen. No outro extremo atópase a Comunidade de Madrid, con tan só unha reserva declarada.
“A iniciativa é positiva, pero aínda queda moito por facer para a súa posta real en práctica. Necesítase darlle un impulso para que non queden como unha figura sobre o papel que non sirva de nada”. Así o sinala Raúl Urquiaga, de Ecoloxistas en Acción e un dos autores dun recente informe sobre dita figura de protección.
Tras a súa aprobación o ano pasado, a citada ONG ecoloxista publicaba o artigo ‘15 novas reservas incorporadas nas concas do Segura e Guadiana‘ no que evidenciaba as diferenzas entre as concas hidrográficas e a cantidade de reservas. As Confederacións do Guadiana e do Segura foron as que menor número e extensión de reservas propuxeron. Ademais, chaman a atención por insuficiente os casos do Guadalquivir, o Júcar e o Ebro, onde, polas súas características, a cifra podería ser moito maior.
Fan falta máis reservas naturais fluviais
As reservas naturais fluviais declaradas ou propostas son insuficientes, tendo en conta a diversidade de tipoloxías de ríos españois ou a súa singularidade hidromorfológica ou ecolóxica, apuntan desde Ecoloxistas en Acción. O citado informe da ONG ecoloxista identifica e propón 13 novas reservas, que inclúen un total de 15 ríos, nas demarcacións hidrográficas do Guadiana e do Segura.
Segundo Urquiaga, fan falta a posta en marcha de plans de gestion, dispor de dotacións de recursos esenciais e que as demarcacións hidrográficas realicen traballos de identificación de reservas, “porque aínda hai moitos ríos que deberían formar parte delas”. O experto de Ecoloxistas en Acción asegura que “cun pouco de medios poderíase chegar a contar con máis de 300 reservas”.
Que podemos facer para coidar os ríos
O experto de Ecoloxistas en Acción afirma que todas as reservas naturais fluviais deberían ter un documento de xestión que diagnosticase a súa situación e que se aprobasen medidas para garantir a súa conservación, mellora, investigación e posta en valor.
As institucións, tanto o MAGRAMA como as das respectivas comunidades autónomas, deberían contar cun orzamento para iso. Urquiaga indica que se están destinando algunhas partidas de diñeiro provenientes dun programa sobre o cambio climático, dado que os ríos serán dos ecosistemas máis afectados, ademais de ser un observatorio sobre o clima. “En Cataluña, País Vasco, Galicia e Andalucia teñen bastantes medios para estes temas”, apostila.
Os cidadáns tamén poden contribuír a conservar e mellorar o estado dos ríos en xeral. Comportarse de maneira ecolóxica cando nos atopemos nun destes ecosistemas fluviais, participar en iniciativas de voluntariado ambiental para a súa recuperación e mantemento ou denunciar posibles impactos que sufran son algunhas das medidas ao noso alcance. Así mesmo, Urquiaga destaca a importancia de coñecer e valorar os ríos: “A maior parte dos cidadáns descoñece o valor e as marabillas fluviais da súa contorna. É un patrimonio natural e cultural de todos”.
