Agroecología e agricultura ecolóxica son sinónimos?
Non, e debe quedar claro. A agroecología é un conxunto articulado de coñecementos teóricos sobre o funcionamento dos sistemas agrarios. Aborda esta cuestión desde unha visión global, e para iso combina distintas disciplinas: desde a bioloxía e a ecoloxía á agronomía, a economía, a antropoloxía… En cambio, a agricultura ecolóxica é unha práctica agrícola e gandeira específica, que se caracteriza soamente por non utilizar insumos químicos nin sintéticos (fertilizantes, pesticidas, antibióticos…).
Entón, en que se diferencian agroecología e agricultura convencional?
Para a agroecología, os sistemas agrarios actúan como un todo integrado no que converxen coñecementos tradicionais, científicos, tecnolóxicos… Nela, os verdadeiros protagonistas son os agricultores. Trátase dun paradigma alternativo ao da agricultura convencional e industrializada, cuxos enfoques son máis sectoriais, céntranse unicamente en buscar a rendibilidade no mercado e os agricultores son un elemento máis xunto coas empresas de insumos, as industrias e a gran distribución.
Aspectos como as novas tecnoloxías, o uso de novas fontes de enerxía e o avance da biotecnoloxía, teñen cabida neste movemento?
A tecnoloxía dixital, como o uso de drones, en principio non vai contra os principios da agroecología, salvo que implique que os agricultores perdan autonomía, ao facerlles máis dependentes desas ferramentas e das empresas que as fabrican. As enerxías renovables tamén están en plena sintonía co que defende esta disciplina. Si hai máis controversia coa biotecnoloxía, porque neste punto aparecen os transxénicos, e o sector máis esencialista da agroecología rexéitaos. Consideran que alteran o equilibrio dos ecosistemas e que consolidan o poder das grandes multinacionais, que son as que producen e comercializan as variedades de sementes xeneticamente modificadas.
Desde o punto de vista económico, a agroecología é algo factible para o agricultor?
A agroecología implica un cambio radical na forma de cultivar e de xestionar as explotacións agrícolas e gandeiras, e para iso necesítase un bo asesoramento técnico dos agricultores. Ademais, en moitos casos, suporá tamén cambios estruturais nas explotacións (sobre todo nas gandeiras), que implican custos económicos importantes. Sen unha política que facilite a transición desde a agricultura convencional á agroecología, esta só sería factible para unha minoría de agricultores: os que son máis conscientes das implicacións ecolóxicas da súa actividade, e os máis formados e con maiores recursos para abordar os cambios.
A loita contra o cambio climático está no seu foco de actuación?
Si. Os principios da agroecología poden contribuír a combater este reto tan enorme do cambio climático, na medida en que defende o equilibrio dos ecosistemas, o uso máis racional dos insumos agrícolas, o consumo responsable… E todos estes factores axudan a reducir as emisións de carbono e metano, que tanto inflúen no quecemento global.
Outro dos grandes retos da humanidade é erradicar a fame no mundo. Pode a agroecología solucionar o problema?
Por si mesma, non. Os problemas de alimentación a escala mundial esixen unha boa combinación entre a agricultura convencional e industrializada cos modelos agrícolas inspirados na agroecología. A erradicación da fame é unha cuestión moi complexa que necesita de accións conxuntas nas que participen outros enfoques e disciplinas científicas.
Como pode axudar esta disciplina a garantir a seguridade alimentaria?
Os principios da agroecología céntranse máis na soberanía alimentaria, é dicir, no dereito dos pobos a alimentarse por si mesmos, que na seguridade alimentaria, que se refire máis ao dereito a unha alimentación suficiente en cantidade e calidade, independentemente de onde se producen os alimentos. De feito, a agroecología non asegura máis produción para máis xente.
Que quere dicir con isto?
A aplicación dos principios da agroecología implicaría unha redución dos rendementos e da produtividade, é dicir, unha diminución da produción global de alimentos. Por iso, entendo que satisfacer a demanda alimenticia dunha poboación en constante crecemento non pode lograrse coa agroecología.
