A capa de ozono actúa como un filtro contra as radiacións ultravioletas provenientes do Sol. Se desaparecese, esta radiación acabaría con toda a vida terrestre. Por desgraza, o ozono pode ser destruído por gases que conteñen nitróxeno, hidróxeno e cloro, xa sexan de formación natural ou creados polo ser humano. Neste último apartado, inclúese unha lista de máis de 100 produtos como os CFCs, HCFCs, halones, bromuro de metilo, tetracloruro de carbono ou metilcloroformo. Unha vez que son liberados viaxan ata a estratosfera, onde a intensa radiación ultravioleta rompe as súas ligazóns químicas e provoca diversas reaccións químicas que atacan o ozono. Durante medio século, estas sustancias foron consideradas de gran utilidade para a industria debido ás súas propiedades e a súa barata produción e inocuas para os seres humanos e o medio ambiente.
Neste sentido, un dos máis coñecidos e utilizados, os Clorofluorocarburos, coñecidos tamén como CFCs, foron inventados case por casualidade en 1928 e comezaron a utilizarse nos refrixeradores. Anos despois atopóuselles diversas aplicacións, para acondicionadores de aire, propulsores nos aerosois, como disolventes para limpar por exemplo circuítos informáticos ou como elemento en vasos e recipientes desechables.
Con todo, a principios dos 70, os científicos descubriron que os CFCs podían estar a desempeñar un papel fundamental na destrución do ozono. Por exemplo, cada molécula de CFC levaría á destrución de miles de moléculas de ozono. Como alternativa aos CFCs propuxéronse os Hidroclorofluorocarburos (HCFC) ou e os HBFC (hidrobromofluorocarbonos), de propiedades similares e menos daniños, aínda que non inocuos, polo que tampouco son a solución.Outras sustancias son aínda máis daniñas que os CFCs, como os halones, usados principalmente como extintores contra incendios, polo que a súa fabricación e uso está prohibido en moitos países. O tetracloruro de carbono, que tamén se usa para combater incendios e para pesticidas, a limpeza en seco ou en fumigantes, é tamén moi daniño non só contra o ozono, senón tamén contra a saúde tras descubrirse que era cancerígeno. Pola súa banda, os avións supersónicos liberan óxidos nitrosos, pero crese que o seu impacto é insignificante. Ademais, as sustancias químicas máis perigosas teñen unha vida moi longa, polo que poden actuar máis tempo contra o ozono. Por exemplo, o CFC11 dura na atmosfera unha media de setenta e catro anos, o CFC12 cento once anos, o CFC13 noventa anos ou o halón 1301 cento dez anos.
Actuacións para evitar o seu uso
En 1987, gobernos de todos os países do mundo asinaron o Protocolo de Montreal, relativo ás Sustancias que esgotan a Capa de Ozono. En 1994, as Nacións Unidas proclamaron o 16 de setembro como Día Internacional da Preservación da Capa de Ozono. Desde entón, presentáronse novas probas científicas que apuntan a que a destrución do ozono está a producirse máis rapidamente do previsto. A Declaración de Beijing, aprobada en decembro de 1999, reafirmou o compromiso de 175 gobernos, así como de diversas organizacións e grupos industriais, de suprimir gradualmente estes produtos.
Neste sentido, os países industrializados han eliminado practicamente a súa dependencia dos CFCs, aínda que os países en desenvolvemento aínda seguen utilizándoos. No entanto, existen compromisos para reducir o consumo e produción destes produtos, e así se estipulou unha redución para 2005 de por exemplo un 50 % de CFCs ou halones.
- Efectos no medio ambiente e na saúde. Ao diminuír o ozono, a radiación ultravioleta pode entrar con maior facilidade. Existen varios tipos de radiación ultravioleta, que vai desde un efecto relativamente inofensivo, a UVA, ata a máis letal, a UVC. Os incrementos na radiación foron observados en diferentes partes do planeta, polo que se trata dun fenómeno a escala global. Nacións Unidas prognostica que a perda anual dun 10 % de ozono durante varias décadas, supón un aumento de casos de cancro de pel en preto de 250.000 por ano. Outro efecto da luz ultravioleta é a redución da efectividade do sistema inmunológico, o que deixa máis indefenso ao corpo ante posibles enfermidades.
- Dano aos ecosistemas: O aumento da radiación ultravioleta provoca a perda do fitoplancto, base da cadea alimenticia mariña. Para algunhas especies animais, un aumento de radiación implica tamén a formación de cancro de pel, e para moitas plantas tamén pode implicar danos e a que poidan estar máis expostas a enfermidades, o que podería levar a unha perda de biodiversidade e especies.
- Contaminación atmosférica, especialmente preocupante en áreas urbanas durante as primeiras horas do día. Ademais, os baixos niveis de ozono contribúen ao incremento dos problemas causados pola choiva aceda.
