Estradas cinco estrelas

O 52,5% das vías rápidas (autoestradas e autovías) dependentes do Estado atópanse por baixo do nivel óptimo de protección ao usuario. Dito doutra maneira: non lle protexen de maneira adecuada en caso de accidente. Así o conclúe un estudo pioneiro do Real Automóbil Club de Cataluña (RACC) sobre a seguridade pasiva das vías rápidas. Trátase da primeira inspección de estradas en explotación que se realiza en España sobre as vías rápidas a petición do Ministerio de Fomento. En total, os resultados fan referencia a máis de 14.000 quilómetros da rede (7.000 quilómetros en cada sentido), pero aínda quedan uns 5.000 quilómetros pertencentes ás comunidades autónomas que non se analizaron.

Paira o responsable de Seguridade Viaria do RACC, Luís Porto, estes datos revelan “unha clara marxe de mellora”, máis aínda se se ten en conta que as estradas analizadas son “a rede de maior calidade que temos en España”. O sistema empregado paira analizalas é similar ao EuroNCAP, que avalía a calidade dos vehículos coa concesión entre una e cinco estrelas. No caso das estradas, a metade das vías analizadas conseguiu catro estrelas, “pero a outra metade quedou en tres estrelas e algúns poucos tramos, en dous ou una”, lamenta Porto. Ao seu xuízo, o esforzo investidor realizado nos últimos dez anos paira desenvolver a rede foi “acertado”, pero supuxo un stock moi amplo de autoestradas que se deben manter. “Hai que ser consciente de que construír máis significa investir máis en mantemento”, advirte. Este é, precisamente, o resultado do informe.

Considérase que una vía é de catro estrelas cando, en caso de accidente, evita que as lesións dos ocupantes do vehículo sexan mortais ou moi graves. No entanto, hai que ser conscientes de que a estrada non é sempre a culpable. Circular a unha velocidade superior á permitida, conducir un automóbil “inseguro” e non levar posto o cinto de seguridade, son tamén factores determinantes á hora de avaliar as consecuencias dun sinistro. Ademais, segundo Porto, “as catro estrelas non cobren todas as casuísticas posibles”, posto que nun futuro as estradas contarán con novas tecnoloxías paira gañar en seguridade e ampliarase a súa valoración máxima a cinco estrelas. Una cualificación que se debería esixir a todas as vías.

En concreto, o estudo do RACC analiza as consecuencias dos accidentes en medianas, proteccións laterais e deseño das interseccións. Isto é, céntrase en estudar as lesións graves ou mortais que se producen nunha saída de vía, una colisión frontal ou una colisión en intersección. No primeiro caso, determina que o 11,5% da rede estudada ten importantes deficiencias respecto das medianas. Pero o parámetro de seguridade pasiva “máis descoidado” é a protección lateral. Un 27,9% das vías analizadas suspenden neste apartado. Os principais problemas son a presenza de obstáculos ríxidos a escasa distancia da estrada e a falta de sistemas de contención, seguido de terrapléns en caída. Este dato chama especialmente a atención, posto que o 40% dos accidentes na estrada prodúcense por saídas de vía porque non hai una protección adecuada. “Hai una clara relación entre as deficiencias e os accidentes que se producen”, subliña Luís Porto. A razón pola que un vehículo se salgue da vía é, na maioría dos casos, a velocidade á que circula, pero una vez que se produce o accidente, a vía debe estar preparada paira protexer aos ocupantes.

As interseccións figuran como os elementos máis coidados: o 93% responde a uns correctos criterios de deseño, cunha valoración de catro estrelas. Só en casos puntuais (zonas periurbanas de acceso a grandes cidades) detéctanse algúns puntos mellorables. As vías rápidas españolas presentan, en xeral, un bo deseño de interseccións. “A maioría delas a dous niveis e con carrís de incorporación suficientes”, matiza Porto.

En resumo, os resultados parciais nos tres aspectos analizados determinan que A Rioxa, País Vasco e Andalucía son, por esta orde, as comunidades autónomas con maior proporción de estradas dunha e dúas estrelas na súa rede viaria. Por provincias, na ‘lista negra’ áchanse as vías da Rioxa, Toledo e Lleida, mentres que a Comunidade de Madrid é a que conta con maior proporción de tramos dunha estrela na súa rede viaria. Estes resultados refírense aos elementos de seguridade pasiva, aqueles que incorpora a estrada paira minimizar a gravidade dun accidente, e foron obtidos a través do protocolo RPS (Road Protection Store).

Este protocolo avalía, precisamente, a protección que a vía ofrece ao usuario cando o accidente produciuse. “O concepto é similar ao de EuroNCAP, que determina a seguridade dos pasaxeiros e como son protexidos polo vehículo tras un choque. Non é o mesmo paira un usuario sufrir una colisión nun vehículo de dúas estrelas que nun de cinco, como tampouco é o mesmo sufrir un accidente nunha vía de dúas estrelas que nunha de catro”, explican desde o RACC. Desta maneira, a rede de vías de gran capacidade cualifícase en tramos que van desde catro estrelas (os máis seguros en caso de accidente), até unha estrela (os de peor valoración).

O protocolo RPS aplicouse por primeira vez en España ao longo de 2006. Tamén se traballa con el en Alemaña, Suecia e Reino Unido, o que permite comparar con máis eficacia os resultados españois cos doutros países. “Isto arroxa que as autoestradas ou autovías españolas, comparadas coas deses países, están a un nivel un pouco inferior”, agrega Luís Porto. En concreto, no resto de países analizados non hai vías dunha ou dúas estrelas, fronte ao 3,8% dos tramos españois estudados, que presentan esta cualificación.

O pasado ano, o ‘Libro verde da seguridade viaria’ apostou por incrementar as partidas destinadas a conservación das vías “paira garantir o ritmo adecuado nos anos próximos”. Esta publicación recolle as conclusións do congreso internacional de prevención de accidentes de tráfico ‘A sociedade civil ante o reto da seguridade viaria’, celebrado en 2006. Nun dos seus capítulos, recoñece que a consignación prevista no PEIT para conservación de estradas supón “un avance” en relación co dedicado os anos anteriores, aínda que insiste en que aínda é “notoriamente insuficiente paira recuperar o atraso existente”. Ademais, avoga por estratexias destinadas a que as estradas “perdoen” os erros dos condutores, paira tentar reducir a gravidade dos accidentes.