A caspa

“A caspa é una inflamación da pel do coiro cabeludo, case inapreciable, e que provoca una descamación posterior”, explica Ramón Grimalt, dermatólogo do Hospital Clínic de Barcelona e profesor de Dermatoloxía da Universidade de Barcelona. Moitas veces, a caspa confúndese coa dermatitis seborreica, debido a que presentan una sintomatología semellante. “Pero a caspa é una variedade mínima de dermatitis seborreica”, sinala Grimalt.

Estas partículas non son máis que a esaxeración dun proceso fisiológico normal no coiro cabeludo que consiste na substitución das células máis externas da capa córnea, que sofre constantemente una descamación, en principio, imperceptible, por outras células que nacen da capa germinativa e ascenden á superficie. Unhas pequenas escamas esbrancuxadas prodúcense na raíz do pelo e, ao desprenderse, deposítanse na roupa.

A súa causa principal é xenética. “É un tipo de pel e un modo de ser dalgúns individuos”, asegura Grimalt. Así, existen factores desencadenamentos que fan que as persoas predispostas a padecer caspa, en ocasións, teñan brotes. “Algunhas persoas poden ter tendencia xenética a ter caspa pero sen que se lles manifeste, excepto cando ocorren eses factores desencadenamentos, que poden ser de dous tipos: climáticos, cando cambia a estación, normalmente no outono e na primavera, e psicolóxicos, por exemplo a tensión”, engade o experto.

A caspa tamén pode presentarse como consecuencia doutras enfermidades. “Pode ser produto de sequedad da pel, de ter dermatitis seborreica, psoriasis e mesmo de enfermidades máis importantes”, afirma Jordi Peyrí, vicepresidente da Academia Española de Dermatoloxía e Venereología. Algúns expertos aseguran que pode aparecer asociada á presenza de enfermidades como Parkinson, apoplejía ou sida.

Aínda se discute cal é a orixe da caspa. Moitos autores discrepan de si o fungo pityrosporum ovale é ou non o axente responsable da descamación. O pityrosporum ovale é un fungo que todos levamos na pel e que en condicións normais resulta inofensivo. Cando as condicións do coiro cabeludo cambian, por causas naturais que están fóra do noso control, o fungo pode proliferar. Segundo algunhas teorías, cando isto sucede, o proceso natural de rexeneración da pel acelérase paira combater o fungo, causando que as células mortas caian con maior frecuencia. O resultado son os síntomas da caspa, como resequedad, escamas e comezón.

Algúns estudos suxiren que este fungo atopa nos estados descamativos un lugar de cultivo idóneo e que esta é a razón pola que prolifera. En cambio, outros autores creen que o pityrosporum ovale é a causa que provoca propiamente a descamación. “Non se pode dar una relación de causa e efecto, pero é certo que este fungo se atopa en maior cantidade nas persoas que sofren de caspa”, asegura Grimalt.

A caspa é un problema que afecta por igual a homes e mulleres. Maniféstase especialmente durante a puberdade, cando se alteran moitas actividades do organismo, e alcanza o seu punto máximo entre os 25 e os 40 anos, diminuíndo ao aumentar a idade. “Non se sabe a cantidade de persoas que padecen de caspa porque se trata da manifestación de moitos procesos e enfermidades diferentes”, comenta Peyrí.

Un erro moi estendido é pensar que a caspa procede da falta de hixiene. “Iso non é así. Moitas persoas que se lavan o pelo a diario e aínda así teñen caspa”, afirma o doutor Pablo García Fernández, director da Clínica Médica Capilar, de León.”Con todo, é habitual que a xente, por descoñecemento ou por unha información pouco acertada, lávese a cabeza cada tres ou catro días. Iso pode contribuír a que apareza máis graxa, máis picores e tamén máis caspa”, asegura Alberto Gorrochategui, dermatólogo da Clínica Capilar Dr. Gorrochategui, de Bilbao. “Por iso é importante lavarse a cabeza de forma frecuente”, engade. Ramón Grimalt opina que “se una persoa con moita tendencia a ter caspa lávase a cabeza moi a miúdo, a caspa notarase menos”.

Os expertos diferencian entre dous tipos de caspa:

• Caspa seca: produce una descamación seca e branca. Son placas lixeiras e ás veces tan numerosas que poden dar un aspecto enharinado ao coiro cabeludo. Pode mesmo xerar algún tipo de picor. Está máis asociada a quen teñen o pelo seco. “Este tipo de caspa é máis frecuente entre as mulleres, por culpa das tinguiduras que moitas veces utilizan e que resecan o coiro cabeludo”, explica Laura Agrelo, directora do Centro Dermatológico Laura Agrelo, de Madrid.
• Caspa graxa: preséntase en forma de escamas graxas e amareladas, adheridas ao cabelo e ao coiro cabeludo. Este tipo de caspa está asociada ao cabelo graso. Neste caso, as escamas adoitan ser máis grandes, máis grosas e máis adherentes, empapadas nunha película graxa. O cabelo presenta un aspecto aceitoso e brillante.

  Ademais dos tratamentos enfocados a controlar o problema, é recomendable ter en conta algunhas pautas referentes á alimentación. “Se se ten predisposición, convén evitar os alimentos estimulantes, como o café, a cafeína, a Coca Cola ou o chocolate”, asegura Grimalt. Outros expertos indican que una dieta rica en hidratos de carbono, graxas, alcol e outros excitantes poden agravar o problema e mesmo causalo. “É curioso que moitas persoas predispostas a padecer caspa teña brotes despois dun fin de semana no que castigou máis o seu corpo con este tipo de alimentos”, sinala Pablo García Fernández.

Moitos especialistas recomendan seguir una dieta rica en vitaminas do grupo B e beta caroteno, xa que aseguran que é de gran utilidade paira estabilizar o coiro cabeludo. Tamén diferentes estudos suxiren que a caspa e a perda de pelo son condicións asociadas a unha falta de zinc. Outros estudos indican que os ácidos grasos esenciais do tipo Omega 3 son moi útiles paira evitar a sequedad do cabelo e a caspa.

Uno dos grandes mitos ao redor da caspa é que se contaxia por compartir peites ou cepillos. “A caspa común non se contaxia”, asegura Pablo García Fernández. “O que si se pode contaxiar son algúns fungos que, en ocasións, poden producir caspa. Por iso hai que procurar non compartir os cepillos ou os peites”, agrega. “Tampouco é certo que a caspa pode causar a caída do cabelo”, engade Grimalt.

A caspa non ten una cura definitiva, pero se pode controlar. ” Non se pode previr e os tratamentos paira a caspa son só momentáneos”, asegura Grimalt. “É dicir que se un utiliza un champú anticaspa, só vai eliminar a caspa que ten nese momento. Como a tendencia xenética non a imos a poder cambiar cun champú, a persoa volverá entrar nun brote de caspa cando actúen os factores desencadenamentos.” Laura Agrelo agrega que “non hai ningún champú que cure a caspa; simplemente poden limpar mellor ou peor, ou poden atrasar o que salga á superficie esa caspa, pero ningún é curativo.”

Debido a que a formación da caspa prodúcese como consecuencia de varios factores, as formulaciones anticaspa dispoñibles no mercado preséntanse en multitude de formas cosméticas e conteñen varios principios activos desenvolvidos paira corrixir individualmente cada un destes factores. Os principios activos máis utilizados paira controlar a caspa son:

Zinc piritiona. É un axente antifúngico e antibacteriano que reduce a proliferación do fungo piyirosporum ovale. “É una das moléculas máis usadas”, asegura Grimalt.

Alcatrán. “Do mesmo xeito que o anterior, actúa como un queratoregulador, é dicir, diminúe a velocidade de duplicación das células do coiro cabeludo”, explica o mesmo experto.

Sulfuro de selenio. Prevén a substitución acelerada das células. Pode desteñir un pouco o pelo, polo que se recomenda seguir coidadosamente as indicacións.

Ácido salicílico. “Cando aos dermatólogos chégannos caspas máis severas, adoitamos utilizar tratamentos antiinflamatorios tópicos con ácido salicílico ou corticoides paira combater a inflamación que existe, previa á descamación”, sinala Grimalt.

O dermatólogo ou o farmacéutico debería ser quen decidise que champú anticaspa utilizar paira cada caso en particular. Estes produtos non adoitan ser agresivos nin estragan o pelo. A maioría necesitan utilizarse de forma constante durante un prazo determinado, segundo as recomendacións dos dermatólogos, e nunca hai que interromper bruscamente un tratamento anticaspa. “Para que estes champús fornezan efecto deben permanecer en contacto co cabelo durante polo menos 4 minutos antes do aclarado, para que poidan actuar”, indica Grimalt.

En ningún momento a caspa debe ser considerada como una enfermidade, senón como un trastorno ou un fenómeno que pode ter consecuencias negativas desde o punto de vista social. “A caspa pode chegar a xerar en ocasións fobia social, que o paciente teña poucas ganas de saír ou de que o vexan, xa que se asocia erroneamente con falta de hixiene”, di Grimalt. Pablo García Fernández asegura que, en ocasións, crea ansiedade e una gran inseguridade. “Parece una patoloxía menor, pero moitas persoas que a padecen en forma constante pásano moi mal e veñen á consulta moi angustiados”, conclúe.