No últimos dez anos, os científicos refírense a a flora bacteriana que coloniza os intestinos como un novo órgano do corpo humano, aínda que en realidade non está formado por células humanas. Sábese da súa presenza desde hai tempo, pero non foi ata agora cando se foi consciente do seu papel na saúde. Neste artigo explícase como a microflora intestinal pode modificar a absorción de graxas e un dos últimos descubrimentos: a flora intestinal está intimamente relacionada co sistema inmune, sobre todo, nos recentemente nados.
As investigacións sobre a flora intestinal, o seu papel na obesidade e no sistema de defensa, e a acción que exercen sobre ela os probióticos teñen un futuro moi prometedor. Unha interesante liña de estudo é a que expón o posible papel da flora intestinal na obesidade. Esta idea nace da observación de que os pacientes obesos teñen unha flora distinta á de individuos con peso normal. Crese que isto tería percusións na extracción enerxética dos alimentos e a regulación dos depósitos corporais de tecido adiposo.
Flora intestinal con probióticos: menos colesterol
Un dos campos de interese dentro dos probióticos é a súa posible implicación na absorción das graxas e o colesterol. Un estudo publicado polo Instituto Zabolontny de Microbiología e Virología da Academia Nacional de Ciencias de Ukraina demostra que algunhas cepas de microorganismos probióticos son capaces de reducir o colesterol en modelos de rato con hipercolesterolemia.
Os mecanismos polos cales se pode reducir a absorción de colesterol están aínda en discusión, pero unha revisión publicada polo Instituto Nacional de Nutrición da India ofrece varios mecanismos posibles: entre os máis destacados está a asimilación do colesterol polas bacterias, a unión do colesterol á súa superficie celular e a súa incorporación na membrana das bacterias. Tamén se propuxo que estas cepas produzan encimas que impidan que a bilis únase ao colesterol e, por tanto, absórbase.
A saúde da flora intestinal
A perda do equilibrio entre bacterias beneficiosas e nocivas da microflora intestinal comporta unha predisposición a padecer infeccións
Os probióticos axudan a manter o estado de saúde da flora intestinal. Son microorganismos presentes en alimentos que, ao ser inxeridos, equilibran a flora, co consecuente efecto beneficioso para a saúde. Están en calquera produto fermentado, como iogur, queixos, cervexa artesanal e embutidos. Son organismos vivos (como o “Lactobacilus acidophilus”) e non deben confundirse cos prebióticos, que son sustancias que se inxeren cos alimentos e que estimulan o crecemento e a actividade da flora intestinal autóctona.
Cada vez faise máis patente a importancia da flora intestinal: abarca máis de 600 especies de microorganismos e supón preto de dous quilogramos do peso corporal dunha persoa. Estas especies teñen, en conxunto, unha amplitude metabólica maior que o fígado (diferenza entre a taxa metabólica en repouso e a taxa máxima de gasto enerxético) e cada unha delas pode ter algunha característica de especial interese para a saúde. Entre as accións máis relevantes destes microorganismos destaca a competencia con bacterias prexudiciais pola adhesión ao epitelio intestinal, a produción e secreción de sustancias antimicrobianas que inhiben e destrúen aos patógenos e unha gran variedade de accións sobre a resposta inmunitaria.
A flora intestinal como barreira defensiva
A flora intestinal xoga un papel importante na inmunidade. A mucosa intestinal constitúe a maior superficie do organismo humano exposta ao exterior e é a zona máis rica en células inmunitarias. A perda do equilibrio entre bacterias “beneficiosas” e “nocivas” da microflora intestinal comporta unha predisposición a padecer infeccións e enfermidades inmunoinflamatorias. E é aquí onde os probióticos axudan a conservar esta harmonía.
Esta barreira inmunitaria é de especial importancia nos lactantes. Un estudo, realizado polo Instituto de Produtos Lácteos de Asturias, demostra a importancia do correcto establecemento da flora bacteriana nos bebés. Os científicos españois acharon diferenzas nos microorganismos intestinais de prematuros en comparación cos nados a tempo e consideraron que a flora intestinal máis saudable era a que teñen os bebés nados a termo, mediante parto vaginal e aleitados con leite materno.
No entanto, estas condicións non se dan sempre. Os nacementos dos prematuros son delicados para a súa flora, debido a que están expostos a un ambiente totalmente distinto ao dos outros bebés durante e despois do parto. Tamén inflúe o feito de atoparse nun ambiente aséptico propio dun hospital, así como o uso frecuente de antibióticos .
O asentamento da flora intestinal no tubo dixestivo empeza desde o primeiro momento de vida. Durante o parto, microorganismos da flora natural da vagina da nai penetran no tracto dixestivo do bebé e o colonizan. Despois, esta flora verase moldeada por outros microorganismos do leite materno e a dieta conforme o bebé creza. Para ilustrar este fenómeno, Miguel Gueimonde, autor do estudo do Instituto de Produtos Lácteos de Asturias (IPLA), explica que os nenos nados por cesárea mostran unha flora intestinal parecida á da pel da barriga da nai.
Os científicos buscan entender estes fenómenos con maior precisión para poder moldear a flora dos pequenos que non nazan en condicións naturais. Gueimonde asegura que os avances en hixiene e ambiente aséptico dificultan un correcto desenvolvemento da flora e isto condiciona o desenvolvemento do sistema inmune. Os antisépticos non distinguen entre microorganismos patógenos e outros, de modo que se eliminan todos de forma indiscriminada e o sistema inmune non aprende a distinguilos.
Isto podería explicar porqué as enfermidades autoinmunes están en alza, mentres que as patoloxías infecciosas han decrecido de maneira considerable. Neste sentido, téntase que os microorganismos probióticos “enchan” este baleiro de microorganismos, para favorecer o correcto funcionamento do tracto dixestivo e educar o sistema inmune.
