A vacina contra o cancro de pescozo de útero Gardasil dispénsase desde hoxe nas farmacias españolas. O Consello de Ministros autorizou o 24 de agosto a comercialización en España deste preparado tras a pertinente reunión da Comisión Interministerial de Prezos dos Medicamentos. A decisión susténtase en numerosos ensaios clínicos e na situación noutros países da Unión Europea. Coa comercialización da vacina e a axilización dos trámites para a súa inclusión no calendario de vacinación, España súmase a países como Alemaña, Reino Unido, Bélxica, Francia ou Dinamarca, que xa recomendaron a súa incorporación.
O virus do papiloma humano (VPH), que se transmite a través das relacións sexuais, provoca o 70% dos tumores de pescozo de útero. Ademais, tamén pode transmitirse de maneira vertical, de nai a filla. En España, 594 mulleres faleceron por esta causa no ano 2005. Cada ano diagnostícanse en España 2.100 novos casos de cancro de pescozo de útero. Outras enfermidades xenitais causadas polo virus afectan cada ano a 497.000 mulleres. Estímase que a vacinación colectiva evitará unha morte por cada 172 nenas vacinadas.
O ministro de Sanidade e Consumo, Bernat Soria, propuxo a primeiros de outubro ás autonomías a incorporación da vacina no calendario vacunal común do Sistema Nacional de Saúde. Navarra , A Rioxa e o País Vasco serán as primeiras en empezar a fornecer a vacina. Farano nos centros escolares para asegurarse a maior cobertura. Cataluña tamén ten previsto seguir esa mesma estratexia. O resto das comunidades terán ata o ano 2010 de marxe para organizar a inmunización nos colexios.
O tratamento completo contra algúns dos VPH causantes deste tipo de cancro custará ás comunidades autónomas algo máis de 300 euros (104 por doses), o que suporía uns 60 millóns de euros se se vacinasen a todas as nenas españolas de 11 anos de idade. O prezo para os cidadáns será de 464,58 euros, aínda que a partir de xaneiro o tres dose inyectables necesarias poderán entrar de forma gratuíta no calendario de vacinación para as nenas de entre 11 e 14 anos. As comunidades autónomas compran miles de doses directamente ao laboratorio, e os cidadáns acoden ás farmacias, que son intermediarios, de aí a diferenza de prezo. A vacinación completa consistirá en tres doses separadas (inxeccións intramusculares) que deberán administrarse nun prazo de entre seis meses e un ano (a segunda dose dous meses despois da primeira, e a terceira e última, a partir do sexto mes).
Para adquirir a vacina nas farmacias haberá que presentar unha receita médica. O ministro de Sanidade recomendou aos pais “que esperen porque vai ser o máis efectivo desde o punto de vista sanitario e sen dúbida, máis económico”. “Polo menos -dixo- ata o 1 de xaneiro”, prazo no que segundo Bernat Soria as comunidades autónomas empezarán a incorporala progresivamente nos seus calendarios vacunales.
Limitacións
Algúns científicos consideran que Gardasil só cobre entre o 40 e 60% dos casos, por iso séguese investigando para obter unha alternativa que protexa na súa totalidade aos afectados.
Pero, a pesar das recoñecidas limitacións da vacina que acaba de saír ao mercado, existe certa unanimidade entre os expertos. Así, no Congreso da Organización Europea de Investigación sobre Infección e Neoplasia Xenitais (Eurogin-2007), celebrado a primeiros deste mes de outubro en Montecarlo, apostouse pola vacinación xeneralizada das nenas de 9-14 anos contra o VPH. Os especialistas apuntaron a necesidade de xeneralizar a inmunización “ata os 18 anos, se os recursos permíteno”, e estendela ata os 26 cando a avaliación individual aconsélleo. A partir desta idade non existe polo momento respaldo científico, por iso os expertos continúan insistindo na prevención mediante o uso de medidas profilácticas nas relacións sexuais e na detección precoz de infeccións do VPH con probas específicas e citologías.
Risco de contaxio
A vacina do papilomavirus, que chega un ano e tres meses despois de que se autorizase a súa comercialización en Europa, suprimirá tratamentos que supoñen un custo de 231 millóns de euros ao ano, non acaba pois coas revisións xinecolóxicas periódicas, pero permitirá distancialas. O control xinecolóxico deste axente infeccioso, que se transmite por contacto sexual e que causa o cancro de pescozo uterino e doutros tipos como o anal, o de vulva ou o de pene, pasaría a facerse cada cinco anos.
Co tres dose da infancia espérase lograr unha protección ao longo de toda a vida. Os estudos realizados han comprobado que a protección se mantén, polo menos, durante 7 anos. “Nese tempo é constante a presenza de anticorpos circulantes en sangue e moco cervical. A nosa expectativa é que a protección sexa de longa duración”, explicou Xavier Bosch, xefe do servizo de Epidemiología e Rexistro do Cancro do Instituto Catalán de Oncoloxía e un dos investigadores que participaron nos ensaios da vacina.
Segundo o Ministerio de Sanidade e Consumo, o cancro de pescozo de útero é o segundo tumor en frecuencia nas mulleres de todo o mundo. Estímase que anualmente se producen máis de 500.000 casos novos e ao redor dunhas 280.000 defuncións por esta causa. O VPH está na orixe dunha das infeccións de transmisión sexual máis comúns.
Os programas de vacinación diríxense inicialmente ás adolescentes antes do inicio da súa actividade sexual, posto que a franxa de idade con maior risco de contaxio é a comprendida entre os 15 e os 25 anos. Nos estudos realizados en poboación xeral identificouse un maior risco asociado a mulleres con máis parellas sexuais así como unha suave tendencia decreciente coa idade. Prodúcese unha diminución moi marcada, ata os 40 anos, para estabilizarse a partir de entón.
En España, a prevalencia de infección por VHP é unha das máis baixas de Europa
Coñécense máis de 100 tipos do virus do papiloma humano. A Axencia Internacional de Investigación do Cancro (IARC) considera que polo menos 13 destes tipos son cancerígenos para os humanos. Aproximadamente, o 70% dos casos de cancro de pescozo de útero no mundo son producidos por dous destes tipos de virus. Outros dous genotipos de baixo risco producen unha elevada porcentaxe de displasias cervicais leves e máis do 90% das verrugas xenitais ou condilomas. Normalmente, as infeccións por VPH ceden espontaneamente nun prazo máximo de dous anos, pero poden persistir e producir lesións precancerosas que, se non se tratan, poden evolucionar en 20 ou 30 anos a un cancro de cérvix.
A IARC estimou a incidencia de cancro cervical en España en 2002 en 2.103 casos, o que supón unha taxa de 7,6 casos por 100.000 mulleres, unha das máis baixas de Europa. A mortalidade detectada en 2005 polo Instituto Nacional de Estatística (INE) foi de 594 mortes por cancro de pescozo de útero, o que supón unha taxa de 2 mortes por 100.000 mulleres, cunha idade media de defunción de 63 anos. As cifras de mortalidade están tamén entre as máis baixas de Europa.
Cada ano diagnostícanse en España 2.100 novos casos de cancro de pescozo de útero. O resto das enfermidades xenitais causadas polo virus afectan cada ano a 497.000 mulleres
Existen dúas vacúas fronte ao VPH: Gardasil, vacina tetravalente recombinante, que inclúe os tipos 6, 11, 16 e 18 e que obtivo autorización para comercializarse na UE, e Cervarix, bivalente recombinante de GlaxoSmithKline (que inclúe os tipos 16 e 18, que está en proceso final de autorización pola Comisión Europea). Gardasil, comercializada por Sanofi Pasteur MSD, mostrouse moi eficaz en mulleres sen infección previa.
Segundo informou Sergio Montero, director xeral en España da farmacéutica Sanofi Pasteur MSD, a importancia de Gardasil vai máis aló da protección fronte ao cancro de pescozo de útero, xa que previrá a aparición de lesións precancerosas, das que se xeran cada ano máis de 54.000 novos casos en España, e as verrugas xenitais (56.000 novos casos).
Na inxección, ademais do virus inactivado, atópanse outros ingredientes entre os que aparecen trazas de aluminio, un metal controvertido posto que algúns estudos, aínda que non existe un consenso, asociárono a perdas da masa ósea, a patoloxías musculares e mesmo á enfermidade de Alzheimer.
Educación sanitaria
En calquera caso, o Ministerio de Sanidade insiste na importancia de intensificar na poboación de maior risco (15-25 anos) as políticas de educación sanitaria e sexual, con especial incidencia na utilización de medidas profilácticas, especialmente o preservativo, ferramentas de enorme eficacia na prevención do contaxio de infeccións de transmisión sexual. Débense promover campañas de educación sanitaria para evitar que a percepción de seguridade tras a introdución da vacina leve a un aumento de prácticas sexuais non seguras, de forma especial entre as adolescentes vacinadas.
- Nome comercial: “Gardasil”.
- Prezo: 155 euros a dose. O tratamento completo son 465 euros.
- Doses necesarias: Tres. Son intramusculares e deben administrarse no prazo máximo dun ano. Tras a primeira, a segunda debe inxectarse aos dous meses e a última a partir do sexto mes.
- Quen ten que vacinarse? Nenas e mozas entre 11 e 26 anos. Aínda que os expertos din que a prioridade deben ser nenas con idades comprendidas entre nove e 14 anos. Tamén é recomendable para nenos entre 9 e 13 anos.
- Financiamento público: Só para as nenas entre 11 e 14 anos. Para o resto, poderá comprarse na farmacia con receita médica.
- Eficacia: Protexe ao cento por cento fronte aos tipos 6, 11, 16 e 18 do virus do papiloma humano, que ocasionan lesións no pescozo uterino, cancro de cérvix ou lesións xenitais externas, como verrugas.
- Duración da protección: Suponse que é para toda a vida. As probas científicas só puideron garantir a protección durante sete anos.
