Cando un neno pode ir só ao médico? E tomar una decisión respecto de una intervención? Poden os seus pais acceder aos seus datos de vacinación, por exemplo, ata que cumpra 18 anos ou necesitan contar con el? A maioría de idade paira a toma de decisións sanitarias son os 16 anos, e os maiores de 14 poden ter acceso á súa historia clínica sen consentimento paterno. Como explicamos neste artigo e aseveran os expertos, promover a súa autonomía persoal é a mellor maneira de garantir desde o punto de vista social e xurídico a protección á infancia. Por iso, os nenos teñen dereito a ser ouvidos e escoitados, aínda que nos casos de grave risco paira a vida ou a saúde do menor, as decisións sanitarias corresponden aos seus pais ou titores legais.
Cal é a idade de consentimento sanitario?
A complexidade da sociedade actual ha ido obrigando ao mundo xurídico a recoñecer “ámbitos nos que o menor de idade pode realizar actos de maneira máis ou menos autónoma, con capacidade suficiente (entendemento e vontade) similar a un maior de idade”, explica a doutora Isolina Riaño, coordinadora do Comité de Bioética da Asociación Española de Pediatría (AEP). Así, sinálanse distintas idades a partir das cales se pode conducir un ciclomotor, facer un testamento, ser escoitado nun proceso de divorcio…
No caso da saúde, a maioría de idade paira a toma de decisións sanitarias por regra xeral son os 16 anos. De feito, a lei da autonomía do paciente exprésao así: “Cando se trate de menores emancipados ou maiores de 16 anos […] non cabe prestar o consentimento por representación”.
Desde esta idade, como detallan desde a Sociedade Española de Medicamento da Adolescencia (SEMA), teñen recoñecida “plena capacidade paira aceptar ou rexeitar información clínica, elixir a opción clínica dispoñible, aceptar ou rexeitar tratamentos médicos e manter ou revogar o consentimento informado”.
Imaxe: marijana1
Ademais, hai que ter en conta que entre os 12 e 16 anos o médico ten que informar tamén ao paciente e, se ten madurez suficiente, o adolescente pode dar a súa opinión, aínda que o consentimento é dos seus pais ou titores.
É esencial, en todos os casos, que a información que se preste ao menor sexa adecuada ás súas necesidades e que sexa comprensible. Ademais, débella dar o médico responsable da intervención ou actuación sanitaria que se vaia a realizar, e debe facelo de forma persoal.
As excepcións paira o consentimento con 16 anos
Con todo, a autonomía sanitaria do menor “non é paira todo tipo de situacións”, aclara Riaño. Paira a toma de decisións sanitarias que non revistan especial gravidade, a experta apunta que bastará co consentimento do adolescente, que será completamente válido.
En cambio, hai situacións que requiren tamén do consentimento dos representantes legais:
- Cando sexa una actuación de grave risco paira a vida ou saúde do menor, segundo o criterio do facultativo, o consentimento prestarao o representante legal do menor. Aínda que é preciso que se escoite e teña en conta a opinión do adolescente. É dicir, “en caso de risco grave en menores de entre 16 e 18 anos, deciden os representantes legais, aínda que o menor será escoitado”, advirte a doutora.
- Algunhas outras situacións, como a práctica de técnicas de reprodución humana asistida, esixen a maioría de idade.
Imaxe: Alterfines
Dereito a intimidade sanitaria
Os menores teñen, ademais, o dereito á confidencialidade e á protección de datos persoais, aínda que “o exercicio de tales dereitos vese modelado polo interese superior do menor”, subliña a doutora.
A lei de protección de datos establece que os menores que sexan maiores de 14 de anos poden consentir o tratamento dos seus datos persoais. Isto implica, por exemplo, “que os maiores de 14 anos consenten o tratamento de datos que implica a elaboración da súa historia clínica e teñen, desde esa idade, acceso á mesma sen necesidade de contar co consentimento dos seus pais”, asegura Riaño.
No entanto, os proxenitores sempre poden acceder á historia dos seus fillos, máis aínda si é preciso paira cumprir cos seus deberes de patria potestade, segundo expresa a Axencia Española de Protección de Datos (AEPD).
