Os pacientes que contan cunha educación diabetológica de calidade e continuada no tempo teñen un 40 % máis de posibilidades de mellorar a súa adherencia ao tratamento, segundo indican distintos estudos. Isto resulta clave paira tomar decisións independentes e, en definitiva, paira ir cara a un autocuidado do paciente. Así se favorece o seu empoderamiento, pero tamén se facilita un recorte no gasto sanitario, debido a que desta maneira frearíase o desenvolvemento de moitas das complicacións asociadas á diabetes. Vémolo a continuación.
A Organización Mundial da Saúde (OMS) define a adherencia ao tratamento como “o grao de conduta dun paciente respecto da toma da medicación, o seguimento dunha dieta ou o seguimento das recomendacións acordadas polo profesional médico”.
Na práctica, isto tradúcese na vontade que cada paciente mostra ante a súa patoloxía e que, si é crónica, como o caso da diabetes, debe manter una serie de rutinas constantes a diario, ben paira mantela baixo control, ben paira non desenvolver ningunha outra complicación de saúde por mor das enfermidades asociadas a ela.
Con todo, e a pesar da gran importancia de manter esta adherencia, distintos estudos apuntan que, polo menos, entre un 40 % e un 45 % dos pacientes non alcanza os obxectivos expostos dentro do seu tratamento, o que leva graves consecuencias debido ao mal control glucémico, especialmente en diabetes tipo 2. Como efecto, isto aumenta o risco de patoloxías como o pé diabético, as enfermidades cardiovasculares, a nefropatía diabética, a neuropatía diabética ou as complicacións visuais, así como da mortalidade asociada a moitas delas.
Segundo o informe ‘Necesidades non cubertas das persoas con diabetes tipo 1 en España’, publicado no ano 2019 pola Federación Española de Diabetes (FEDE), a adherencia ao tratamento situábase como alicerce crave paira as persoas con diabetes e os seus familiares, xa que repercute na súa saúde, pero tamén no gasto sanitario derivado.
Custo socio-económico
Polo que respecta a España, hai preto de 6.000.000 millóns de persoas con diabetes e, ao día, diagnostícanse uns 1.100 casos, o que supón ao redor de 400.000 casos novos ao ano, dos que o 80 % corresponden a diabetes tipo 2. Unhas cifras que pon de manifesto a necesidade de potenciar a prevención paira non desenvolver a patoloxía, como tamén de prestar especial atención ás complicacións, cando xa se debutou en diabetes, co fin de evitar que o estado de saúde agrávese.
Nisto último, é fundamental contar cunha sólida educación diabetológica que, en consecuencia, aumentaría a adherencia ao tratamento. Non recibila afecta á saúde do paciente e de quen lle rodean, perdendo así calidade de vida. Pero tamén o peso da non atención á diabetes recae sobre o propio sistema sanitario, cuns custos directos e indirectos de, aproximadamente, 5.800 millóns de euros anuais, supondo un 8,2 % do total do orzamento sanitario total, dos cales 2.143 millóns son debidos ás complicacións da patoloxía, segundo o ‘Informe sobre o impacto económico da diabetes tipo 2 en España’.
Con todo isto, calcúlase que o noso país podería aforrarse un total de 900 millóns, ou o que é o mesmo, un 20 % de aforro en gasto sanitario, se se investise en educación e prevención de complicacións da diabetes, mellorando o tratamento dos pacientes a través de una adecuada formación diabetológica e, por tanto, mellorando os niveis de adherencia ao tratamento.
Educación e formación de calidade
A educación diabetológica en diabetes que reciben tanto os pacientes como os seus familiares é clave en canto á adherencia ao tratamento posterior e durante o resto das súas vidas. Por iso é tan importante que sexa de calidade, continuada no tempo, individualizada e impartida por profesionais sanitarios.
Dentro das medidas que se reclaman ás administracións públicas paira mellorar a calidade de vida das persoas con diabetes, atópanse as reivindicacións de FEDE. Entre elas destaca a aprobación dos Diplomas de Acreditación e os Diplomas de Acreditación Avanzada, que recoñecen a formación en diabetes das enfermeiras educadoras expertas en diabetes e que debería proporcionarse a través dos Servizos Autonómicos de Saúde. Ademais, proponse que ter estes diplomas prime por encima da antigüidade ao acceder a postos de atención ás persoas con diabetes.
Con todo, para que este escenario sexa posible, España debe investir tamén en aumentar o persoal sanitario, pois o noso país atópase á cola de Europa en canto a enfermeiras contratadas. O seguinte dato corrobórao: 5,9 enfermeiras por cada 1.000 habitantes, fronte ás 8,6 enfermeiras por cada 1.000 habitantes de media europea.
Acceso ás novas tecnoloxías
En diabetes e adherencia ao tratamento, a investigación e innovación tecnolóxica xoga tamén un papel decisivo paira as persoas con diabetes. E é que as novas tecnoloxías chegaron paira quedar, converténdose nunhas ferramentas que contribúen á hora de alcanzar este obxectivo.
Con todo, o acceso a elas é desigual dependendo de cada comunidade autónoma. Isto produce inequidades entre persoas con diabetes tipo 1 e persoas con diabetes tipo 2, quen non teñen sempre acceso ás mesmas innovacións a pesar dos múltiples beneficios que poderían ter paira a súa saúde.
Así mesmo, outras vertentes positivas que achegan as novas tecnoloxías e innovación son o empoderamiento do paciente e o fomento do autocuidado, a condición de que estas ferramentas estean vinculadas directamente coa educación diabetológica.
