Anemia

A hemoglobina é una proteína rica en ferro que se atopa no interior dos glóbulos vermellos ou hematíes e que ademais é a que dá a cor vermella ao sangue. Os hematíes, á súa vez, encárganse de transportar o osíxeno a todas as células do corpo, e cando esta función altérase, aquelas tamén ven afectadas. Una diminución anormal da concentración de hemoglobina é o que se coñece como anemia. Segundo o doutor Asensio López de Santiago, vicepresidente da Sociedade Española de Médicos de Familia, a anemia é un proceso no que os límites dos síntomas “son confusos”. Poden existir, di este especialista, anemias sen síntomas, e iso depende de cada organismo.

As anemias clasifícanse en varios grupos: carenciales, por enfermidades crónicas, por patoloxías da medula ósea, por destrución de glóbulos vermellos e por causas xenéticas. No grupo das anemias carenciales atópanse as orixinadas por falta de ferro, de ácido fólico ou de vitamina B12. A causa máis frecuente de anemia é por deficiencia de ferro. Tamén se coñece como anemia ferropénica. Esta patoloxía, segundo Ángela Figuera Álvarez, Xefe Clínico do Servizo de Hematología do hospital da Princesa, de Madrid, afecta a unha de cada cinco mulleres e a case a metade das embarazadas.

Segundo Luís Escribano Moura, Xefe da Sección de Hematología do Hospital Ramón e Cajal, de Madrid, en España o 31% das mulleres en idade fértil ten déficit de ferro, o que en última instancia pode converterse nunha anemia se non se corrixe a tempo. O ferro, explica este especialista, é un bioelemento indispensable paira a vida porque, entre outras cousas, intervén no metabolismo das células. De feito, é máis frecuente, segundo Escribano, o déficit de ferro que a anemia.

Entre os grupos máis proclives a padecer déficit de ferro atópanse as mulleres con sangrado excesivo, é dicir, con regras abundantes; as mulleres embarazadas (o organismo consome máis ferro) e os adolescentes. Neste segmento, Escribano asegura que o déficit de ferro é “una causa moi frecuente de fracaso escolar”, aínda que non hai estudos epidemiolóxicos respecto diso. Por iso aconsella a práctica anual dunha proba de ferritina que determine os valores deste elemento no sangue. Pero fronte a esta opinión o doutor Asensio López discrepa: “Somos contrarios a este tipo de probas. Hai tres institucións mundiais que aseguran que non se deben facer análise preventivos paira buscar anemia. Non están recomendadas probas estándares. A ferritina só nos dá una pista”.

“A ferritina é una proba moi fácil de facer que calquera hematólogo pode levar a cabo. O que ocorre é que na atención primaria non se recomenda porque os médicos de cabeceira consideran que non é necesaria”, afirma a doutora Figuera. E engade: “Eu penso que esta proba debería pedirse de maneira sistemática. Ademais, antes era moi difícil, pero xa non”. “O déficit de ferro é un dos problemas sanitarios máis importantes dun país. E debería ser máis importante solucionar isto que facer transplantes de pulmón, porque o déficit altera a calidade de vida a uns niveis inimaxinables. Ademais, cando se chega á anemia ferropénica ponse en marcha uns mecanismos de adaptación que fan que a persoa crea que é lóxico o seu cansazo ou que se lle caia o pelo e rómpanselle as uñas. Cando ves que é por falta de ferro e soluciónalo a vida cambia”, asegura Luís Escribano.

O sangrado dixestivo, como as úlceras de estómago, os pólipos ou mesmo o cancro de colon tamén poden ocasionar una perda de sangue que supoña, á súa vez, una perda de ferro. Esta carencia tamén se pode dar por unha dieta pobre no embarazo ou durante o crecemento dos nenos. Nos homes a cantidade de ferro normal é de 3 gramos. Nas mulleres, en cambio, é de 2 gramos. O 70% deste elemento deposítase na hemoglobina que está dentro dos glóbulos vermellos. En condicións normais a absorción é de 1 miligramo ao día, que é o mesmo que se perde a través das feces.

Pero una muller embarazada, un neno en crecemento ou una adolescente que ten una regra abundante perden entre 2 e 3 miligramos ao día, o que podería conducir a unha anemia ferropénica, segundo explica Ángela Figuera. As mulleres perden entre 40 e 80 mililitros de sangue pola regra. Cando a menstruación é moi abundante e hai que cambiar con frecuencia de comprimidas ou se mancha a cama, hai que estar atentos. “Algunhas persoas creen que isto é normal”, di a doutora Figuera. Pero convén facerse una revisión médica.

Cando se fala de anemia convén saber que a concentración de hemoglobina nas mulleres ten que ser maior de 12 g e de 13 g no caso dos homes. Parámetros distintos xa supoñen una patoloxía no sangue.

Paira producir glóbulos vermellos necesítase, ademais de ferro, vitamina B12 e ácido fólico. A anemia por deficiencia destas vitaminas prodúcese cando non hai una dieta que conteña estes elementos. A vitamina B12 atópase na carne e as verduras verdes e é necesaria para que se sintetice a hemoglobina, explica a doutora Figuera. A ausencia deste nutriente produce una anemia moi lenta, que é típica de persoas maiores polo tipo de alimentación que teñen ou porque presentan problemas dixestivos que dificultan a absorción da vitamina.

O ácido fólico atópase nas verduras. Una anemia por deficiencia deste elemento é común en alcohólicos crónicos e mesmo sociais, di a doutora Figuera. Non se trata dunha anemia tan lenta como a que orixina a falta de vitamina B12 pero tamén se pode producir cando hai problemas de absorción no intestino e no estómago.

O síntoma común a calquera clase de anemia é o cansazo, que se fai intenso cando se aumenta a actividade. O corazón vai máis rápido e pode haber baixadas de tensión. O normal, se diminúe a cantidade de glóbulos vermellos, é que a pel palidezca e o sangue aclárese un pouco. “Pero a palidez é difícil de avaliar. Si é progresiva nin os achegados nin o propio paciente nótano. Ante a sensación de cansazo é importante acudir ao médico”, explica Ángela Figuera. Outros síntomas asociados á anemia son a dificultade paira respirar e dor de cabeza, sobre todo, co exercicio; mareo; dificultade paira concentrarse, insomnio e cambras nas pernas.

O doutor José Rubio de Villanueva, Xefe da Sección Preescolares do hospital infantil Neno Jesús, de Madrid, asegura que a anemia pode ser un cadro frecuente entre os nenos, aínda que o é cada vez menos pola calidade da alimentación en España. Onde si é máis común a anemia é en nenos prematuros. Iso ocorre, explica Rubio, porque os depósitos de ferro prodúcense no último semestre da xestación e ao nacer antes, os niveis deste elemento no bebé serán baixos. Ante casos así o pediatra sempre recomenda un suplemento de ferro.

Outro momento de risco ante a anemia é cando as nenas presentan a súa primeira menstruación, pois perden sangue e, con iso, ferro. Con todo, o doutor Rubio aclara que en nenos sans a anemia carencial (falta de ferro, de vitamina B12 e de ácido fólico) non é frecuente. O é, máis ben, cando esta acompaña a outros procesos patolóxicos. Como exemplo diso cita aos nenos celíacos, pois estes adoitan ter diarreas e eliminar nutrientes cuxa perda pode provocar anemia.

Nos nenos tamén se poden dar as anemias hemolíticas (destrución de glóbulos vermellos) congénitas ou hereditarias, así como as anemias aplásicas, relacionadas coa diminución das células da medula ósea e da produción de glóbulos vermellos, leucocitos e plaquetas no sangue. Os pequenos tamén poden padecer talasemias, una anemia de orixe xenética que causa alteración nas proteínas dos glóbulos vermellos. Nos bebés o vómito frecuente -coñecido como reflujo gastroesofágico-, tamén pode producir una perda de ferro que derive en anemia