Non é o mesmo ser ansioso que estar ansioso. Cando unha persoa se atopa ante situacións de tensións ou de ansiedade non actúa igual que cando sente tranquila. Do mesmo xeito, ter unha personalidade ansiosa pode afectar o comportamento ante as distintas situacións da vida cotiá. Demostrouse que os trazos que describen a unha persoa como ansiosa ou estar sometido a un período de ansiedade son dúas situacións ben distintas e que, ademais, modulan os procesos de atención de forma diferente. Esta conclusión abre a porta a posibles tratamentos para certos trastornos de ansiedade.
É a primeira vez que se separa o feito de ter unha personalidade ansiosa cun episodio de ansiedade puntual. Sempre se asumiu o seu equivalencia. O argumento até agora era que ambos os tipos de ansiedade caracterizábanse por facilitar o procesamiento de información negativa (medo, malas noticias…).
- A primeira, denominada ansiedade–trazo, correspóndese cunha característica de personalidade que sinala certa propensión á inquietude e ao desasosego persistentes.
- A ansiedade–estado é unha reacción emocional puntual, como resposta a unha situación ou contexto estresante. Por tanto, ten unha natureza máis inmediata e menos duradeira.
Investigadores do Departamento de Psicoloxía Experimental e Fisiología do Comportamento da Universidade de Granada analizaron os efectos dunha e outra. Os resultados, publicados en ‘Psychological Science’, mostran que, en ambos os casos, reacciónase de modo distinto a como sería de esperar cunha actitude máis serena e tranquila, pero a reacción é diferente si a ansiedade asóciase ao trazo ou ao estado.
Dous subtipos, dúas afectacións
Os estereotipos sobre as capacidades das mulleres xeran distintos niveis de ansiedade nas estudantes
Para establecer si había diferenzas de reacción nos dous tipos de ansiedade, os investigadores traballaron con catro grupos: participantes con altos e baixos niveles de ansiedade-trazo e outros dous grupos a quen induciron previamente un estado de ansiedade elevado ou un estado afectivo positivo. Os resultados revelaron respostas diferentes respecto da atención:
- Os participantes con ansiedade–trazo destacaron por un déficit no funcionamento da rede de control cognitivo, encargada da resolución de conflitos e o control voluntario da acción. Estas funcións están relacionadas co córtex prefrontal (área asociada coa función de pensar sobre o futuro, facer plans e realizar accións).
- Os participantes con ansiedade–estado alcanzaron índices superiores de alerta e orientación, relacionados coas redes de atención máis influídas polos procesos de análises do estímulo. Ademais de achegar as primeiras evidencias sobre as diferenzas destes dous tipos de ansiedade ao modular os procesos de atención, o traballo tamén pon de manifesto que esta variación se dá en circunstancias que non requiren procesar a información afectiva.
Os investigadores cren que esclarecer esta disociación é moi interesante para desenvolver terapias que permitan aos pacientes con problemas de ansiedade desenvolver unha maior capacidade para controlar o seu comportamento. Ensinaríaselles a fortalecer mecanismos que lles centren nas demandas da situación e prescindir de calquera elemento de distracción.
Estreita relación
As ansiedades trazo e estado están intimamente relacionadas:
- Unha persoa cun nivel de ansiedade-trazo baixo pode mostrar reaccións de forte ansiedade ante situacións precisas, como un exame.
- Unha persoa cun nivel elevado de ansiedade-trazo, por regra xeral, ten unha ansiedade-estado tamén alta e sentirase nerviosa non só ante un exame, senón en moitas outras situacións.
Moitos especialistas aseguran que a ansiedade-trazo subxace en numerosos trastornos de ansiedade. Ten unha importante carga xenética e considérase que podería estar implicada nunha maior vulnerabilidade para padecer trastornos de ansiedade e de depresión.
Para algúns autores, a manifestación máis pura dun nivel elevado de ansiedade trazo é o Trastorno de Ansiedade Xeneralizada. A maioría das persoas que sofren este problema aseguran ter unha personalidade ansiosa.
Entre os principais síntomas do Trastorno de Ansiedade Xeneralizada destacan: dificultade para concentrarse ou para controlar a preocupación (a miúdo, excesiva), sudoración, palpitaciones, dificultade para respirar, síntomas gastrointestinais, fatiga, irritabilidad, tensión muscular, dores de cabeza, tremores, inquietude e alteracións do soño.
Varios estudos constataron que a actitude do sexo feminino ante as matemáticas non é a mesma que a do sexo masculino. Isto débese á ansiedade. Debido á sensación de ter que demostrar “algo máis” que o seu homólogo do sexo masculino, moitas profesoras viven as matemáticas con angustia. Un estudo levado a cabo por investigadores da Universidade de Chicago (EE.UU.), publicado na revista ‘Proceedings of the National Academy of Sciences’, constata que as mestras da escola elemental que senten ansiedade ante a materia, a miúdo, pasan o estereotipo ás súas estudantes chicas, que renden entón menos que os mozos.
Ao comezo dos experimentos, os logros en matemáticas non estaban asociados coa ansiedade da profesora. Con todo, ao final do ano escolar, canto máis nerviosas mostrábanse, máis probable era que as mozas, pero non os mozos, cresen na seguinte idea: os mozos son bos en matemáticas e as mozas son boas en lectura. E durante as seguintes probas de matemáticas, os investigadores descubriron que as mozas que aceptaban este estereotipo rendían peor que as mozas que non o facían.Este estudo concuerda cun traballo elaborado por investigadoras das universidades estadounidenses de Villanova, Wisconsin e California, que conclúe que en países con máis equidad de xénero hai tamén máis equilibrio entre os niveis de matemáticas. As investigadoras explican que os estereotipos sobre as capacidades das mulleres xeran distintos niveis de confianza en si mesmas, así como ansiedade nas nenas.
