Antonio Luís Valero Santiago preside o comité de rinoconjuntivitis da Sociedade Española de Alergología e Inmunología Clínica (SEAIC). Como investigador centrado nas polinosis -alerxia ao pole-, traballa na unidade de alerxia do Servizo de Pneumoloxía e Alerxia Respiratoria do Hospital Clínic de Barcelona. Xunto a Álvaro Cadahía García é, ademais, autor dun manual sobre polinosis e colabora coa Rede Española de Aerobiología.
Tómanse as medidas, aínda que sempre queda por facer. De entrada, todos os médicos de atención primaria están preparados para diagnosticar e tratar a sintomatología alérxica propia da polinosis (alerxia ao pole). Se se require un diagnóstico etiológico haberá que recorrer, con todo, ao alergólogo.
Peor. Podemos pór o caso dun municipio capital de provincia, como Xirona, con 750.000 habitantes censados e só dous alergólogos na rede pública.
Vacinas e antibióticos dificultan a maduración do sistema inmune e exponnos a maiores sensibilizacións alérxicasA Rede segue o ciclo estacional de polinización das nosas especies vexetais. Os máis madrugadores son os cipreses, que polinizan xa no inverno, e fixérono a niveis moi por encima dos rexistrados en anos anteriores. Logo seguirán as gramíneas (moi estendidas polas dúas Castillas cerealistas) e as oliveiras (no sur). As plantas almacenan moita auga das choivas e isto augura unha polinización abundante. A de 2009 será unha primavera moi “rinoconjuntivante”.
Cónstanos que as administracións moven ficha; recoñecen a gravidade sociosanitaria dunha polinosis superabundante, en grandes cidades procédese a podar árbores moi polinizadores para paliar o seu efecto, substitúense árbores caídas ou mortas de polinización elevada por outras especies menos polinizantes e ponse en marcha tímidas campañas para sensibilizar á poboación.
Airear as casas tras o mediodía, cando a densidade de poles é menos elevada, evitar os paseos ou o traslado a lugares abarrotados das plantas ou as árbores aos que somos alérxicos (tamén é máis conveniente pasear pola tarde), aprender a identificar esas especies vexetais, as súas características morfológicas e o seu ciclo reprodutivo, empregar filtros antipolen en casas e vehículos, visitar ao alergólogo a fin de identificar con regularidade o estado da alerxia e cumprir co tratamento prescrito.
A quen non debemos culpar é aos poles. Sen eles, as plantas non se poderían reproducir e sería peor para todos. Sabemos de contaminantes, como os produtos da combustión de motores diesel, que favorecen a sensibilización aos alérgenos; de maneira que en zonas próximas a estradas ou barrios de tráfico moi denso hai sempre máis casos de alerxia a poles. A choiva de outono é prexudicial porque prepara ás plantas para unha masiva polinización na primavera, pero a choiva de primavera é boa, limpa o aire de poles.
Sen pór en dúbida o seu valor sanitario, cada vez constátase máis que tales medidas hixiénicas dificultan a maduración do noso sistema inmune e exponnos a maiores sensibilizacións alérxicas. Non é unha discusión científica nova nin pechada.
En efecto, trátase de inmunizaciones sistémicas que por vía sublingual ou hipodérmica adoitan o noso organismo ao contacto cos alérgenos e acaban, nun 80% dos casos (a condición de que se siga o tratamento ao pé da letra), coa sintomatología tan molesta.
Falso. A maduración do sistema inmune non é paralela á do resto do corpo. Ademais, sabemos que moitas alerxias son froito de dous ou tres décadas de contacto reiterado cun alérgeno que, tras todo ese tempo, empeza a dar os seus primeiros síntomas. Por iso fariamos ben en vixiar todos, sobre todo os alérxicos xa diagnosticados. Canto antes abórdese unha alerxia, mellor será a súa evolución e poderemos evitar que as molestas bágoas ou a rinitis desenvolver síntomas bronquiales máis graves (asma).
En 1991, grazas a unha iniciativa conxunta da Universidade de Córdoba e a Universidade Politécnica do Norte de Londres (Reino Unido), expúxose a creación dunha rede de monitorización aerobiológica en España, integrada na European Aeroallergen Network (EAN), con sede na Universidade de Viena (Austria). Xurdiu así a Rede Española de Aerobiología (REA), empezando con tan só tres unidades de mostraxe. Tamén quedou establecido un centro coordinador nacional na unidade de monitorización aerobiológica da Universidade de Córdoba, destinado a recibir, almacenar e organizar os datos obtidos nas diferentes localidades muestreadas, para difundir seguidamente información aos medios de comunicación e as administracións acerca dos niveis de contido polínico na atmosfera española.
Na actualidade, a REA dispón de 47 unidades de monitorización aerobiológica homologadas, permitindo que unha información comparativa e rigorosa da polinosis en todo o país. A REA conformouse, ademais, como unha rede académica, integrada por persoal docente e investigador, cunha elevada cualificación en temas relacionados con botánica, micoloxía (estudo dos fungos), palinología (disciplina botánica dedicada ao estudo do pole e as esporas) e dinámica atmosférica, materias indispensables nos estudos de aerobiología (estudo de partículas orgánicas, como bacterias, esporas, ácaros e pole, transportadas polo aire).
Desde a constitución da Asociación Española de Aerobiología (AEA), en 1995, a REA figura como unha rede técnica ao seu servizo e presta á Administración un Servizo Nacional de Prevención de Alerxias Polínicas. Valero insta, no entanto, ás administracións para que devandito servizo mereza “algo máis que unha palmadita ás costas” polo arduo traballo que leva a cabo de forma ininterrompida.
