O profesor Arthur J. Moss é catedrático de cardiología na Universidade de Rochester (Nova York) e asesor dos Institutos Nacionais de Saúde (NIH) e do Heart, Lung, and Blood Institute de Estados Unidos. A FDA (Food and Drug Administration) recorre tamén a este investigador como xuíz na valoración de novos fármacos destinados a combater as enfermidades cardiovasculares. Considérase a Moss como un líder de opinión en varias áreas científicas relacionadas coas arritmias, as síndromes coronarias agudos e crónicos e a prevención da morte súbita cardíaca.
Na investigación de factores de risco de natureza física (mecánica ou eléctrica) que inciden na arteriopatía coronaria (enfermidade das arterias coronarias), así como nos fenómenos ateroscleróticos, que provocan estrechamientos da luz arterial, tanto de compoñente lipídico como coagulante (trombos). O último ensaio clínico no que participei defende o papel protector dos desfibriladores implantables e o tratamento de estimulación eléctrica biventricular en pacientes de risco elevado.
Nestas enfermidades hai moitos xenes implicados, pero descubrimos que estes poden condicionar o impacto dos factores ambientais ou de estilo de vida nos pacientes.
Un estilo de vida san é indispensable porque os seus beneficios transcenden o aspecto cardiovascular. Pero cada vez hai máis anciáns obesos, fumadores ou diabéticos cunhas arterias sas e, pola contra, xente nova, delgada e de espírito deportivo con anomalías nos vasos ou nos patróns de sincronización cardíaca. O noso grupo investiga a relación de fenotipo e genotipo na síndrome QT alongado hereditario.
“A maioría das mortes súbitas en España están asociadas á hipertensión arterial”A soidade dun paciente con insuficiencia cardíaca pasa factura en termos cardiológicos. A relación entre parámetros psicolóxicos e físicos nunca foi moi ben explorada nas enfermidades cardiovasculares. Nós estudamos a 1.058 pacientes con infarto de miocardio previo e disfunción ventricular esquerda. Os resultados puxeron de manifesto que quen tiñan unha saúde mental máis deteriorada polo ambiente no que vivían eran máis propensos a un desenlace fatal ou a un maior número de ingresos hospitalarios. En canto ás arritmias ventriculares, en cambio, non houbo diferenzas significativas. Outro aspecto preocupante para os pacientes anciáns que están sós é o tempo de traslado ao hospital en caso de crise cardíaca.
En Rochester (Estados Unidos), todas as ambulancias que transportan a pacientes cun problema cardíaco tardan de media uns 25 minutos en chegar ao hospital. Sabemos que moitos falecementos se deben á tardanza na intervención e estudamos as causas.
Os pacientes con infarto previo son quen teñen máis sorte: identifican con precisión o problema, aprenderon que hai que facer e, o máis importante, ao chegar ao hospital fanlles moito máis caso. Cando ocorre o primeiro infarto, a situación empeora. Moitos pacientes refiren unha dor xeneralizada, inconcreto; acoden ao hospital polos seus propios medios ou buscan a algún familiar dispoñible que poida acompañarlles. Isto supón que perdan un tempo precioso na espera.
Ademais da dor torácica, percíbese a miúdo unha sensación de afogo e de náusea. É bo dispor dunha aspirina e tomala de inmediato, valorar que medio pode resultar máis eficaz para chegar canto antes ao centro médico e, ante a dúbida, solicitar unha ambulancia medicalizada. Con todo, o problema pode estar no hospital.
O estudo que levamos a cabo determinou que en moitos servizos de urxencias non había protocolos de actuación adecuados ás guías das sociedades de cardiología. Polos seus síntomas inconcretos, algúns pacientes eran referidos a unidades de medicamento dixestivo, músculo-esquelética ou respiratoria de forma incorrecta. Tanto en América como en Europa, hoxe en día cóntase con protocolos que unifican a atención aos pacientes con sospeita de infarto. Da chegada ao hospital á primeira intervención médica non deben transcorrer máis de 15 minutos.
Non só evita episodios graves, mortais de necesidade, senón que mellora a progresión da insuficiencia cardíaca. Ao parecer, as mulleres sacan un maior rendemento deste tipo de resincronización cardíaca.
Hoxe dispomos de dispositivos de tamaño moi reducido, implantables por cirurxía moi pouco invasiva, seguros e eficaces que, se afectan á calidade de vida do paciente, é sempre en positivo. No entanto, hai que lamentar que en EE.UU. só se implanten ao ano unha media de 60.000 dispositivos de sincronización.
Se, porque hai máis de cinco millóns de enfermos que se poderían beneficiar.
Hai que pensar na insuficiencia cardíaca mal controlada que acabará co paciente ingresado unha e outra vez en urxencias. Cada ingreso por este motivo multiplica por cinco o risco de que o paciente faleza no período dun ano, e tamén está o problema da morte súbita.
O equipo de Arthur J. Moss puxo en evidencia que un 90% das mortes súbitas acontecidas fóra do hospital en Estados Unidos (pacientes que sucumben a un ataque en plena rúa, en centros multitudinarios ou nas súas casas) responde a unha cardiopatía isquémica. Cando en España se quixo levar a cabo un estudo similar, coa axuda de médicos forenses, e buscar a causa das mortes súbitas acontecidas fóra do centro hospitalario, en cambio, os expertos deron cunha sorpresa.
No noso país, só o 60% das mortes súbitas teñen como detonante á cardiopatía isquémica. Ata a data, o estudo Eulalia esclareceu 200 casos en Barcelona e Sevilla, que demostraron que o corazón falla por unha causa distinta: un engrosamiento da parede do ventrículo esquerdo -hipertrofia ventricular esquerda- asociado á hipertensión arterial.
O estudo Eulalia, a pesar de todo, espera reunir uns 200 casos máis para sacar conclusións definitivas. Antoni Bayés de Lúa (Barcelona), un dos promotores da investigación, avanza que “o patrón de morte súbita pode ser aquí distinto do que se dá no outro lado do Atlántico”, xa que baralla causas xenéticas e ambientais. “Alí predominaría un patrón arteriosclerótico e aquí hipertensivo”, sostén.
