Todos nacemos con intelixencia emocional, como tamén con outros tipos de intelixencia (musical, espacial, lóxico-matemática…) E como todas elas, a emocional tamén se pode desenvolver. Moitos centros educativos han posto en marcha de forma voluntaria programas de adestramento das emocións cos seus alumnos. Pero e en casa? As familias non sempre teñen as ferramentas paira potenciala. Carmen García de Leaniz, directora do posgrao de Experto en Intelixencia Emocional da Universidade Internacional da Rioxa (UNIR), dános as claves paira educar aos nosos fillos nas emocións desde o nacemento.
1. Pór nome ás nosas emocións
O punto de partida para que o noso fillo ou filla aprenda a recoñecer e pór nome ás súas propias emocións é que, como pais ou nais, sexamos conscientes e expresemos os nosos sentimentos no día a día: ao educarlle, na relación de parella, na familia, con amigos… Como referentes, o exemplo que lles deamos será sempre a arma máis poderosa paira inculcarlles calquera valor, habilidade ou hábito.
Con todo, non todos os pais tiveron proxenitores que lles expresaron as súas emocións nin axudado a recoñecer e pór nome ás súas. Nunca é tarde. As familias poden aprender a recoñecer e pór nome ás súas propias emocións na idade adulta e, aínda que nunca o fixeron antes, tanto eles como os seus fillos poderán emprender novas conversacións respecto de como senten na súa relación, na súa vida e noutros contextos. Para que un fillo ábrase debe existir un vínculo de confianza, é dicir, o proxenitor debe confiar no seu fillo e o menor no seu proxenitor. É posible conseguir que un adolescente comece a abrirse aos seus pais, se os seus pais tamén comezan a facelo.
2. Tomar a iniciativa e contar o que sentimos nós
Un bo momento paira facelo é cando os recollemos do colexio ou cando nos atopamos con eles ao volver do traballo. Cando nos reencontramos, adoitamos preguntar: “Que tal o cole?”. Este é un deses momentos importantes nos que necesitamos escoitar a os nosos fillos e fillas paira aproveitar as oportunidades que nos brinda a ocasión.
Se logramos que nos conten como foi o seu día, podemos adestrar o recoñecemento das súas emocións e enriquecer o seu vocabulario emocional. Despois de escoitalos, podemos preguntarlles: “E como che sentiches nesa situación?”. Tamén podemos axudarlles a pór nome ás súas emocións supondo en voz alta como se sentiron nas situacións que nos contou. Por exemplo: “Debíchesche sentir moi querido ou valorado polos teus compañeiros cando che dixeron iso” ou che debiches sentir triste cando o teu profesor chamouche a atención”.
Imaxe: Anete Lusina
O noso exemplo é nosa arma máis poderosa. Neste sentido, é moi útil comezar a contarlles como foi o noso día e como nos sentimos, xa que abrimos a porta a que eles tamén poidan expresarse. Por exemplo: “Tiven una discusión no traballo co meu compañeiro e séntome decepcionado”. Na medida na que nós falemos con naturalidade de como sentimos ante as diferentes situacións que vivimos no noso día a día e nas nosas relacións, será máis factible que os nosos fillos nos conten que lles ocorre e como senten.
3. Axudarlle a desenvolver a empatía
Sentimos emocións mesmo desde antes de nacer, pero non todos o facemos igual. Con poucos meses de idade, os pequenos xa comezan a notar a diario una montaña rusa de emocións: alegría ao xogar con eles ou recollelos da gardaría, tristeza nas despedidas ou cando perden ou rompe algo importante paira eles, enfado cando lles quitan os seus xoguetes… Aproveitar eses momentos paira verbalizar en voz alta como vemos que se están sentindo é un punto de partida importante paira desenvolver a súa empatía, xa que se non son conscientes das súas propias emocións, será máis difícil que recoñezan as dos demais.
Doutra banda, desde ben pequenos, pódese dirixir a atención do neno cara aos xestos das caras das persoas que teñen á súa ao redor (irmáns, pai/nai, compañeiros, curmáns, nenos do parque…), comentar en voz alta como se poden estar a sentir esas persoas e reflexionar conxuntamente por que poden estar a se sentir así.
4. Ensinarlle a expresar as súas emocións de maneira respectuosa cara a si mesmo e cara aos demais
A asertividad é a capacidade que temos de comunicarnos respectando ao outro e a nós mesmos. Esta capacidade pódese adestrar desde a etapa infantil. Pódese ensinar ao menor a expresar as súas emocións e necesidades dunha maneira respectuosa cara a si mesmo e cara aos demais. Por exemplo, desde os dous e tres anos, os pequenos poden aprender alternativas paira mostrar o seu enfado sen agredir ao outro, dicindo “non me gusta que tires os meus xoguetes” no canto de etiquetar (por exemplo, “es un bruto”). Hai que mostrar ao menor cal é a conduta errónea, que impacto emocional ten noutros e como pode mellorala. Por exemplo, “cando empuxas, molestas aos teus compañeiros e por iso pídoche que vaias máis amodo”.
5. Lidar coa frustración
A frustración é un sentimento desagradable que experimentamos cando non conseguimos satisfacer ou cumprir un desexo, una ilusión ou una necesidade. É una mestura de enfado, tristeza e medo.
O primeiro paso paira ensinar a un neno a superar a súa frustración é axudarlle a identificar en que situacións sente, naturalizar o sentimento, axudarlle a expresar o que lle fai sentirse así, tomando conciencia de que reacción está a ter e se lle axuda ou non a alcanzar os seus obxectivos. Por exemplo, se se frustra porque perdeu nun partido de baloncesto e obsérvase que se empeza a comparar con outras persoas, pódeselle preguntar: “Pensar que outros son mellores que ti, axúdache ou che prexudica paira lograr os teus obxectivos? Que crees que necesitas mellorar? Que poderías facer paira logralo?”.
Se queremos que os nosos fillos superen a frustración, é clave ensinarlles que o erro forma parte da aprendizaxe e inculcarlles a crenza de que é una oportunidade paira aprender. Desta maneira, cando saquen una mala nota nun exame ou cometan algún fallo, no canto de rifarlles, podemos axudarlles a reflexionar e animarlles a comprometerse con eles mesmos, fomentando ese afán de superación persoal.
