Nos hospitais públicos de España faría falta o dobre de geriatras dos que hai na actualidade. Esta situación pode agravarse coa crise e repercutir de forma negativa na saúde e lonxevidade das persoas maiores. Segundo os expertos da Sociedade Española de Xeriatría e Gerontología (SEGG), esta desatención debe combaterse cun Plan Nacional de Atención ao Paciente Maior, en lugar de con plans parciais sobre as distintas enfermidades que lles afectan. Neste artigo descríbese cal é en concreto o déficit de geriatras nos hospitais públicos e por que está en perigo a lonxevidade da poboación, ademais da necesidade dun Plan Nacional de Atención ao Paciente Maior.
En 2025 haberá 15 millóns de persoas con máis de 65 anos en España, é dicir, o 32% da poboación. No noso país o número de anciáns segue en aumento, pero os recursos que se lles destinan minguan. E esta paradoxal situación non só non se corrixirá nos próximos anos, senón que parece que empeorará, debido ao actual impacto da crise económica, segundo declaracións de Pedro Gil, xefe do Servizo de Xeriatría do Hospital Clínico San Carlos, de Madrid, presidente da Fundación SEGG e, ata xuño de 2013, presidente da Sociedade Española de Xeriatría e Gerontología (SEGG), cargo que ostenta hoxe en día José Antonio López Trigo.
Escaseza de geriatras na atención sanitaria pública
O primeiro déficit importante que afecta os anciáns é o do número insuficiente de geriatras nos hospitais públicos españois, mentres que no ámbito privado si que se pode atopar a estes especialistas. Isto significa que este déficit repercute, sobre todo, na calidade da atención sanitaria que se dispensa aos maiores con menos recursos económicos. A SEGG calcula que, en España, hai entre 450 e 500 geriatras nos hospitais públicos, cando farían falta polo menos o dobre, entre 900 e 1.000 geriatras.
En España, hai entre 450 e 500 geriatras nos hospitais públicos, cando farían falta polo menos o dobreCabe ter en conta que os problemas de saúde no ancián teñen características particulares que fan necesaria unha formación específica, a do geriatra, para atendelos de forma conveniente e que é necesario implementar a presenza deste profesional nos hospitais.
Aínda así, hai dúas comunidades autónomas (Andalucía e o País Vasco) que non recoñecen esta especialidade e que, por tanto, non teñen a ningún geriatra no sistema sanitario público, segundo a SEGG. No resto de autonomías, o déficit deste profesional maniféstase de forma desigual. Así, na Comunidade Valenciana, Galicia, Estremadura e Illas Baleares, o déficit é moi importante; noutras, a presenza do geriatra é pouco representativa, como en Murcia; aceptable, en Castela A Mancha, Castela e León, Aragón, Navarra ou A Rioxa; avanza aos poucos en Canarias; e é boa en Asturias. Pero, sen dúbida, as comunidades mellor dotadas de geriatras son Madrid e Cataluña.
A lonxevidade do ancián en perigo
Esta situación deficitaria da xeriatría en España “ten visos de empeorar aínda máis coa crise, porque non parece que se vaia a implantar un sistema de atención ao ancián de forma especializada. As crises sempre afectan os grupos máis debilitados, os anciáns e os nenos. Con todo, os pequenos teñen quen velan por eles: os seus pais. Pero os anciáns non; por iso son a parte da sociedade máis desprotexida desde o punto de vista sanitario e social”, lembrou Gil.
A tendencia ao incremento da esperanza de vida dos españois durante décadas, por primeira vez, decreceu
Os xestores sanitarios contemplan ao ancián como o máis gravoso dos seus pacientes, a xuízo de Gil. A miúdo non teñen en conta que “non hai fármaco caro nin barato, senón ben indicado e mal indicado. O máis barato pode resultar fatal polos seus efectos adversos e, por tanto, acabar resultando máis caro. Hoxe sabemos que o 20% dos ingresos hospitalarios da poboación anciá débese a reaccións adversas dos fármacos, debido a erros de dosificación, administración e diagnóstico. O descenso do consumo de fármacos pasará factura á saúde dos anciáns e a esperanza de vida que se tiña, que crecía de ano en ano. E non só estabilizarase, senón que baixará”, augura este experto.
De feito, a tendencia ao incremento da esperanza de vida dos españois durante décadas interrompeuse por primeira vez e decreceu, aínda que lixeiramente, segundo os últimos datos que o Instituto Nacional de Estatística (INE) publicou este ano. A media da esperanza de vida en España dunha persoa nada en 2012 situouse en 82,2 anos (79,3 anos para os homes e en 85 para as mulleres), 2 décimas menos que en 2011. Aínda que aínda é pronto para saber se se trata dunha tendencia, esta lixeira caída da esperanza de vida xa sorprendeu de forma negativa a demógrafos e profesionais da saúde.
Nos últimos anos prosperaron, no Sistema Nacional de Saúde, iniciativas que afectan as persoas maiores, como a Estratexia Nacional do Ictus, a Estratexia en Cardiopatía Isquémica, a Estratexia en Diabetes ou a próxima elaboración (xa anunciada) da Estratexia Nacional de Enfermidades Neurodegenerativas, ás que caberían sumar reivindicacións específicas como a petición de que se faga un Plan Nacional de Alzheimer.
Pero calquera delas é só unha parte do todo, xa que cada unha aborda un problema de maneira parcial, mentres que a SEGG é partidaria desde hai moito tempo dun Plan Nacional de Atención ao Paciente Maior. “Así se formalizaría un aspecto fundamental, que é a atención central ás persoas, e non ás enfermidades. Ademais, hai que pensar que España é un dos países máis envellecidos de Europa e do mundo, e con maior esperanza de vida, polo que sería pertinente exportar ao resto do mundo un plan centrado no paciente maior, que é complexo, crónico, pluripatológico, dependente e fráxil”, explicou Pedro Gil, presidente da Fundación SEGG.
Outros plans que se levaron a cabo, como o Libro Branco da Gerontología ou o Libro Branco do Maior, tratan os problemas e necesidades da ancianidad desde o punto de vista social. Pero a proposta da SEGG vai máis aló, xa que postula que o Plan Nacional de Atención ao Paciente Ancián debería abordar a atención ao maior tanto desde o punto de vista sanitario e social, baseado na ciencia, no canto de parcelar a atención e en función de intereses partidistas, sindicalistas e gregarios.
Como España é o país máis lonxevo de Europa, sería razoable que levase a cabo ese plan que, segundo este especialista, é tecnicamente posible, pero para o que falta vontade.
Outros países adiantáronse: Reino Unido é a nai da xeriatría e ten un bo desenvolvemento da atención xeriátrica sanitaria e social integradas, así como Canadá e Xapón noutros continentes. Os países que se dotan destes plans elevan a calidade da atención no treito final da vida.
