Algunhas persoas teñen un cociente intelectual máis baixo que a media, aínda que sen chegar ao nivel do atraso mental. Cústalles resolver problemas laborais ou persoais. Pero esta non é a súa maior dificultade. O reto máis duro que deben afrontar é o do estigma social, xa que moitas veces a sociedade non as trata da forma adecuada. Neste artigo descríbese que significa o funcionamento intelectual límite e como de importante é o diagnóstico precoz para establecer un bo tratamento que aumente as posibilidades de alcanzar un funcionamento autónomo para a vida diaria.
O funcionamento intelectual límite non é unha enfermidade, pero pode dificultar moito a vida cotiá. Os expertos utilizan “funcionamento intelectual límite” para referirse a as persoas cuxo cociente intelectual (CI) está entre 71 e 85. O CI é unha medida da intelixencia que se obtén tras realizar un test de intelixencia: un CI inferior a 85 significa unha intelixencia inferior á media; por baixo de 70, considérase atraso mental; e pola contra, cando é maior de 115, indica que a persoa é máis intelixente que a media da poboación. A maioría está entre os valores de 85 e 115.
As causas e as consecuencias dun CI máis baixo
As persoas situadas na franxa do funcionamento intelectual límite teñen máis problemas para resolver problemas, xa sexa no traballo ou nas relacións persoais. “Cústalles moito atopar solucións, necesitan axuda”, explica Juan Carlos García Gutiérrez, profesor de psiquiatría na Universidade de Cádiz.
O funcionamento intelectual límite non se considera unha enfermidade. É unha etiqueta baixo a cal se engloban persoas (nenos, adolescentes ou adultos) con este nivel de intelixencia por diferentes motivos. Como sinala este experto, “o funcionamento intelectual límite pode deberse a problemas no parto que provocaron danos cerebrais, a causas congénitas, a unha alimentación insuficiente durante a infancia ou á falta de estimulación intelectual, entre moitas causas”.
Cun bo diagnóstico e tratamento para as persoas con funcionamento intelectual límite, aumentan as posibilidades de alcanzar un funcionamento autónomo na sociedadeSofia Isus, investigadora principal do grupo COMPETECS da Universitat de Lleida, explica que, en xeral, estas persoas “mostran dificultades nas súas funcións executivas, é dicir, nas habilidades necesarias para organizar, planificar e dirixir a conduta cara a uns obxectivos de forma áxil e eficiente. Teñen problemas para xerar condutas cunha finalidade; resolver problemas de forma planificada e estratéxica; prestar atención a distintos aspectos dun problema ao mesmo tempo; dirixir a atención de forma flexible; inhibir tendencias espontáneas que conducen a un erro; reter na memoria de traballo a información esencial para unha acción; e captar o esencial dunha situación complexa”. Segundo esta investigadora, afecta a entre un 3% e 5% da poboación.
Funcionamento intelectual límite: que significa na vida cotiá
Este nivel de intelixencia pode xerar dificultades tanto laborais como persoais. “Por exemplo, teñen unha discusión de parella e, como non poden asimilar o que está a pasar e resolver a situación, íllanse”, sinala Juan Carlos García Gutiérrez.
Da mesma maneira, no traballo cústalles moito atopar solucións creativas a situacións novas. Por este motivo, á maioría destas persoas dánselles ben os traballos repetitivos, nos que aprenden unha maneira de funcionar que teñen que aplicar sempre.
Á parte das dificultades para resolver problemas, os afectados deben afrontar outro reto: o do estigma social. Nunha sociedade como a actual, na que se cultiva o hedonismo e a perfección, estas persoas adoitan sentirse discriminadas. Non é de estrañar, por tanto, que moitas sufran problemas de ansiedade ou depresión, como unha reacción aos numerosos conflitos cos que deben lidar.
Diagnóstico precoz e tratamento adecuado
Pero non todas as persoas que teñen un CI entre 70 e 85 funcionan da mesma maneira, polo que as súas dificultades non sempre son as mesmas. A clave reside, segundo os expertos, en detectar a dificultade canto antes. Aproximadamente, a intelixencia desenvólvese ata os 18 anos, así que é fundamental diagnosticar este tipo de funcionamento antes desta idade.
“En xeral, os afectados, cunha boa estimulación precoz, un acompañamento no proceso escolar e unha orientación profesional adecuada, poden funcionar con normalidade na vida cotiá”, apunta Sofia Isus. Cun bo diagnóstico e tratamento aumentan as posibilidades de alcanzar un funcionamento autónomo na sociedade.
“O CI non o é todo”, sinala Juan Carlos García Gutiérrez, “hai persoas cun CI elevado que son moi perezosas. En cambio, hai outras cun CI baixo que poden compensar esa carencia con enerxía, motivación e ganas de loitar”. Por iso, ninguén está condenado a un traballo de mala calidade.
A alimentación é fundamental para o desenvolvemento físico e intelectual dos nenos. Segundo un recente estudo da Universidade de Bristol (Reino Unido), os pequenos de tres anos que seguen unha dieta con moitos alimentos procesados e graxas saturadas teñen un nivel de intelixencia ao oito anos algo menor que os menores que se alimentaron dunha forma máis saudable. Este traballo, que seguiu os hábitos alimentarios e o coeficiente de intelixencia (CI) de máis de 4.000 nenos durante seis anos, tamén pon de manifesto que os menores de oito anos que na súa dieta incluíase máis froita e vexetais alcanzaron niveis máis altos no test de CI.
Este achado súmase a outros que xa apuntaban que a dieta na etapa infantil ten un papel fundamental no desenvolvemento intelectual, que cobra outra dimensión cando se fai patente que cada vez son máis os escolares con sobrepeso e obesidade.
