Este artigo foi traducido por un sistema de tradución automática. Máis información, aquí.
Carlos Diéguez, director do grupo de Investigación Obesómica Funcional do Centro de Investigación Biomédica en Rede-Fisiopatología da Obesidade e a Nutrición (CIBERobn)
Entre un 15% e un 25% das persoas obesas teñen adicción á comida
- Autor: Por CLARA BASSI
- Data de publicación: Martes, 15deXaneirode2013

Comer por pracer ou por necesidade. Noutras palabras, comer por fame hedonista ou fame fisiológica é a difícil elección á que a diario se enfronta o cerebro humano para decidir que alimentos levar á boca. Estímase que, cada día, unha persoa dunha sociedade desenvolvida realiza 220 seleccións relacionadas cos alimentos e que, destas, só 19 fanse de maneira consciente. O resultado é que, nas sociedades máis avanzadas, a maioría dos consumidores decántanse por unha ou outra comida en función da súa fame hedonista, o que conduce ao engorde. A fame hedonista apréndese (é necesario probar un alimento varias veces para que guste) e todos os seres humanos do mundo civilizado padécena. Pero algunhas persoas son máis eficaces á hora de controlar os seus impulsos. Para logralo, os expertos aconsellan seguir un programa de alimentación co apoio dun grupo, da mesma forma que se fai para tratar diversas adiccións e enfermidades. Así mesmo, aínda que é idóneo procurar alcanzar un peso normal, non é preciso obsesionarse con esta idea porque calquera perda de peso, por pequena que sexa, produce un beneficio de saúde. De todo iso fala nesta entrevista Carlos Diéguez, catedrático da Universidade de Santiago de Compostela e director do grupo de Investigación Obesómica Funcional do Centro de Investigación Biomédica en Rede-Fisiopatología da Obesidade e a Nutrición (CIBERobn).
Por que as persoas teñen fame? Que é a fame hedonista?
Tense fame por dúas razóns. Por unha banda, necesítanse inxerir alimentos para repor as calorías perdidas. Por exemplo, despois de correr durante cinco quilómetros, se se almorzou pouco e non se puido comer, pola noite hai unha gran sensación de fame e calquera comida servirá para satisfacer esa necesidade. Actívanse os mecanismos homeostáticos e de mantemento do peso corporal: é a fame fisiológica. Pero tamén hai outro tipo de fame que se esperta por pracer, ao inxerir determinados alimentos. Nas festas do Nadal cómese unha chea de pratos e calorías, pero non por ter sensación de fame fisiológica, senón por unha fame que xorde ante unha sobremesa que apetece moito ou os turróns, non porque se teña necesidade para comer. A fame hedonista é a que xorde polo pracer de inxerir algún alimento.
Nas sociedades desenvolvidas, cómese máis por fame hedonista?
Hai algún tipo de alimento que produza máis fame hedonista que outros?
En xeral, os carbohidratos ou as dietas ricas en graxas relaciónanse máis coa fame hedonista. Pero depende das persoas. A fame hedonista é froito dun mecanismo de aprendizaxe das neuronas que ligan a inxesta a un tipo de alimento ou á sensación de pracer, e que se adquire co tempo. Á maioría das persoas non lles gusta a cervexa a primeira vez que a proban, pero cando se tomou varias veces convértese nun acto moi pracenteiro. Ademais, hai diferenzas culturais respecto dos alimentos que dan sensación de hedonismo, como o marisco, que en España gusta moito, pero que noutras culturas provoca rexeitamento.
A fame hedonista provoca adicción á comida?
Cales son eses circuítos?
Se se expón a suxeitos normais a un aparello de resonancia magnética funcional e ensínaselles unha tableta de chocolate e unha cenoria, cando se lles mostra a hortaliza actívase algunha que outra neurona do sistema nervioso central; pero cando se ensina unha tableta de chocolate, actívanse unha serie de neuronas localizadas en grupos neuronais (do núcleo accumbens e a área ventrotegmental) que liberan un neurotransmisor, a dopamina, que achega a sensación de pracer. Esta sensación pódese inducir por diferentes vías, mediante a visión ou a inxesta de certos nutrientes ou comida. Refírome a comida tida por apetecible, porque unha alcachofa ou unha cenoria non lle “di” nada ao cerebro; o alimento ten que producir un efecto de pracer ou recompensa. Ademais, no cerebro prodúcese certa aprendizaxe das neuronas. Cando se inxere chocolate de forma continua, xérase cada vez máis unha maior sensación ou grao de pracer e iso conduce ao consumo de cada vez máis calorías e a unha gran obesidade froito da fame hedonista.
Todas as persoas senten fame hedonista?
Todas a teñen, pero o que varía é o grao de control que se exercemos sobre esta fame hedonista, é dicir, como as persoas xestionan a contorna para evitala. No exemplo do chocolate, se se sofre adicción, o mellor sería non telo en casa porque, se se dispón con facilidade, acábase comendo un disparate. Por este motivo, débense levar a cabo cambios conductuales.
Que cambios de conduta hai que realizar para combatela?
Entón, a fame hedonista é responsable de que fracasen os bos propósitos que se fan despois de Nadal coa dieta?
Si, é probable. En Nadal rompen todas as rutinas establecidas coa comida e inxérense alimentos en exceso e sen ter en conta a súa composición. Ademais, redúcese o consumo de verduras e de froitas. Á súa vez, no cerebro actívanse os mecanismos que teñen efectos pracenteiros de recompensa, debido ás sobremesas (doces, chocolate, turróns) e ao exceso de calorías que, despois, hai que desactivar para reacondicionar o cerebro á situación normal, de maneira que a inxesta que se faga se base no exercicio físico e o gasto enerxético.
Cales son as situacións de risco nas que se pode sucumbir a este tipo de fame?
As situacións deben ser valoradas en cada suxeito. Ir tomar un café a unha pastelaría é unha situación de risco, porque hai perigo para comer un pastel, igual que ter o chocolate en casa; tamén saír con algúns amigos a unha determinada hora á cafetaría para comer determinados produtos. Hai que aprender uns hábitos, a todos os niveis, de forma saudable. Así, se se vive nun terceiro piso e quérese perder peso, ao acabar o Nadal, deberíase subir a escaleira a pé e, se uno non se ve capaz, subir ao primeiro piso e ao segundo e, despois, en ascensor a partir de aí. Hai que recalcar que, cando se sofre sobrepeso ou obesidade e preténdese baixar a un peso normal, a miúdo, se non se consegue, considérase un fracaso. Con todo, calquera baixada de peso, aínda que non se chegue ao peso normal saudable, é moi vantaxosa para a saúde. Se se diminúe seis centímetros o perímetro da cintura, redúcese dúas ou tres veces o risco de diabetes e o risco cardiovascular. Cando se teñen quilos en exceso, hai que pensar en obter calquera perda de peso, e non importa tanto chegar ao peso tido por normal. Aínda que, se se chega, moito mellor.
Terapia de grupo para perder peso
Aprender a controlar a fame hedonista co apoio dun grupo, como ocorre noutras adiccións e enfermidades, funciona e é recomendable “para persoas que teñen dificultades tanto para manter o peso como as que necesitan diminuír quilos”, afirma Carlos Diéguez. Consiste nun tratamento non farmacolóxico, lanzado por Weight Watchers, que se basea na motivación que dá o grupo, ademais dunha dieta flexible e promovendo a actividade física.
Weight Watchers é unha asociación de persoas que comparten a súa experiencia para axudar a outros a conseguir un peso saudable. Desde os seus inicios en 1963, máis de 30 millóns de persoas conseguírono. Na actualidade, a nivel mundial, teñen lugar 45.000 reunións semanais en máis de 30 países diferentes, entre eles España. Este programa, denominado “Entulínea”, baixo a supervisión e o consello de expertos en medicamento e nutrición, pretende controlar a fame hedonista que provoca o aumento de peso e interfere no éxito das dietas.
“Entulínea” pódese seguir asistindo a reunións de grupo ou por Internet. O seu obxectivo é ensinar a ser máis conscientes das eleccións de inxestas coa axuda de ferramentas en liña e aplicacións para móbiles (iphone, ipad e android); recoñecer as situacións de risco, como as comidas fóra de casa, de traballo, as viaxes ou as tentacións ao ir de compras e aprender a xestionalas; e fomentar bos e pequenos cambios nos hábitos que, ao final, convértense en accións automáticas que combaten as situacións de risco que botan a perder as dietas.
Os resultados exitosos destes programas de adelgazamento baseados en sesións de grupo, como “Entulínea”, publicáronse nas revistas ‘The Lancet’ (2011) e ‘Obesity’ (2012).