O 27 de maio celébrase o Día Mundial da Celiaquía, a enfermidade intestinal crónica que se caracteriza pola intolerancia ao glute. Afecta en torno ao 1% da poboación e está considerada como unha das enfermidades con base xenética máis frecuente. En España estímase que hai entre 200.000 e 400.000 celíacos, pero só unhas 20.000 persoas están diagnosticadas. As últimas investigacións sobre este mal sinalan que as persoas celíacas teñen maior probabilidade de sufrir trastornos neurológicos, como esquizofrenia, alteracións da personalidade ou autismo, e en especial no caso das mulleres con respecto á depresión. Neste artigo detállanse as razóns desta elevada incidencia, ademais dos problemas nutricionais asociados.
Numerosas investigacións sinalan que as mulleres que padecen esta enfermidade teñen unha maior probabilidade de sufrir depresión. Nun estudo recente realizado por investigadores das universidades de Drexel, Pensilvania e Syracusa (EE.UU.), avaliouse o estado de saúde física e psicolóxica de 177 mulleres celíacas que seguían unha dieta adecuada para combater a súa enfermidade. A pesar de que tiñan menos síntomas de depresión que quen non seguían a dieta, estaban máis deprimidas que a poboación xeral.
Segundo os autores, unha dieta sen glute permite reducir a probabilidade de sufrir depresión. Pero, aínda así, a incidencia deste trastorno do ánimo é elevada. Como explica un dos investigadores, “estas persoas rexistraron índices máis altos de tensións, depresión e problemas ao redor da súa imaxe corporal, peso e forma, en comparación coa poboación xeral”.
Por que sofren máis depresión as mulleres celíacas?
A mala absorción de nutrientes pode alterar a capacidade do organismo de xerar os neurotransmisores que regulan o estado de ánimoAs mulleres sofren celiaquía con máis frecuencia. Algúns estudos sinalan que afecta ao dobre de mulleres que de homes. Por iso, as investigacións centráronse en estudar a relación entre depresión e celiaquía no sexo feminino. De todos os xeitos, a comunidade científica aínda non chegou a un consenso sobre as razóns desta elevada incidencia de depresión nas mulleres celíacas.
Un motivo pode ser que esta enfermidade reduce de maneira notable a calidade de vida de moitas persoas. Algúns dos seus síntomas máis habituais son: distensión e dor abdominal, excesivas flatulencias, hemorraxias, deposiciones frecuentes e malolientas, vómitos ou inapetencia. Non é de estrañar, por tanto, que as incomodidades xeradas pola intolerancia ao glute afecten de maneira negativa ao estado de ánimo. Hai que ter en conta, ademais, os inconvenientes de levar unha dieta restrinxida e de que se trata dunha doenza crónica que pode conducir a ter pensamentos negativos e derrotistas.
Doutra banda, a incapacidade para absorber o glute provoca que estas persoas teñan deficiencias nutricionais, sobre todo, en canto a vitaminas e minerais. Moitos nenos e adolescentes celíacos teñen maior risco de deficiencia de determinados micronutrientes, como ferro e acedo fólico, vitamina D e calcio, e por iso, serán adultos con problemas de saúde como anemia ferropénica ou atraso no desenvolvemento, entre outros. Algúns investigadores sinalan que a mala absorción de nutrientes pode alterar a capacidade do organismo de xerar os neurotransmisores que regulan o estado de ánimo.
Pon como exemplo que as persoas celíacas teñen dificultades para absorber de maneira correcta o triptófano, unha sustancia fundamental para a produción de serotonina , o principal neurotransmisor relacionado co estado de ánimo e cuxos niveis se atopan diminuídos ante unha depresión. No entanto, advirten que a mala absorción de nutrientes como o ferro ou o ácido fólico pode provocar apatía, fatiga ou problemas de memoria , síntomas que se poden confundir cos propios da depresión.
Para reducir ao máximo as posibles complicacións físicas e psicolóxicas da celiaquía, os expertos están de acordo que o máis favorable sería un diagnóstico precoz para instaurar canto antes unha alimentación exenta de glute, aspecto que pode ser complicado porque cursa con manifestacións clínicas moi variadas e, mesmo ás veces, é asintomática.
Que é a celiaquía?
As persoas celíacas sofren unha alteración na mucosa do intestino delgado proximal, que é a parte máis próxima ao estómago, que lles impide absorber e metabolizar o glute dos alimentos. O glute, unha proteína presente nalgúns cereais como trigo, cebada, centeo, triticale (híbrido de trigo e centeo) e, é posible que tamén a avena, contén unha sustancia que se denomina gliadina, que é a que causa toxicidade nos afectados. O problema está en que moitos alimentos de consumo habitual e básicos para unha dieta equilibrada conteñen glute. Aínda que esta enfermidade crónica adoita aparecer na infancia, tamén pode debutar na vida adulta e, mesmo, en anciáns. Ademais, moitas persoas sófrena durante anos sen chegar a ser diagnosticadas porque os síntomas gastrointestinales non son claros e pode relacionarse con outras doenzas.
Un estudo realizado por científicos das universidades de Tubinga, Friburgo e Marburgo (Alemaña), e Zúric (Suíza), publicado no ano 2009, atopou que o 35% pacientes celíacos avaliados tiñan problemas psicolóxicos, como depresión, psicose ou alteracións da personalidade. Mesmo, a pesar de que moitos deles seguían unha dieta libre de glute. Aínda que a mostra do estudo era moi pequena, só con 72 pacientes, os investigadores consideraron os resultados reveladores.
Outras investigacións relacionan a celiaquía con diversos trastornos neurológicos, como o autismo ou a epilepsia. Nun artigo publicado no ano 1991 no “Journal Autism Child Schizophrenia”, explicábase que, coa reintroducción da dieta con glute en nenos que sufrían esta enfermidade, producíase un empeoramento dos síntomas conductuales do autismo. Posteriores estudos, como o publicado en 1999 por científicos da Universidade de Sunderland (Reino Unido), sinalaron que o autismo é un trastorno especialmente presente nos nenos celíacos. E, en 2010, unha investigación levada a cabo na Universidade de Alberta (Canadá) mostraba que un neno autista de 5 anos mellorara significativamente tras eliminar o glute da súa dieta.
Por iso, nos últimos anos, algúns especialistas aconsellan que os nenos autistas e celíacos sigan unha dieta sen glute, xa que a súa mala absorción podería provocar algún tipo de problema no funcionamento dos neurotransmisores. De todos os xeitos, a comunidade científica advirte que son necesarios estudos que arroxen evidencia a estas recomendacións e que a eficacia dunha dieta sen glute para combater o autismo é baixa.
