Centros e hospitais de día

Os Centros e Hospitais de Día son un servizo asistencial onde pacientes con distintas patoloxías físicas ou psíquicas reciben, en horario diúrno, un tratamento que poden continuar no seu domicilio sen necesidade de permanecer ingresados nun centro sanitario.

A pesar da súa finalidade común, existen diferenzas entre ambos:

• Hospitais de día: Trátase dun servizo que conta cun persoal profesional organizada, presta atención a individuos cuxas necesidades de coidados pódense satisfacer nun horario limitado de atención especializada durante o día, pero que non require internamento. Trátase dun tipo de atención que se atopa a medio camiño entre o internamento e una vida independente. Ademais, en moitas ocasións é una alternativa ás Unidades de Internamento Breve, polo que están indicados especialmente paira pacientes que presentan patoloxías agudas.
• Centros de día: Presenta diferenzas co Hospital de Día no que se refire ao tempo e á intensidade do tratamento. Nestes centros, que funcionan a modo de gardarías paira persoas maiores, en ocasións abordan de maneira intensiva todos os aspectos relacionados coa rehabilitación e a resocialización de patoloxías psicosociais. Son, pois, una alternativa á hospitalización dos pacientes con enfermidades crónicas e a súa xestión depende dos organismos municipais.
• principais vantaxes deste sistema de xestión hospitalaria, como indica Carmen Pavón, coordinadora e psicóloga do Complexo Asistencial Benito Menni de Madrid, atópase a posibilidade de ofrecer aos pacientes que necesitan tratamentos crónicos os mesmos servizos que terían si fosen hospitalizados, pero sen necesidade de proceder ao seu internamento. Esta alternativa diminúe tanto os riscos inherentes ao ingreso paira o paciente, como reduce os custos da asistencia sanitaria, polo menor emprego dos recursos hostaleiros dun hospital (camas?)

Os Centros e Hospitais de Día supoñen un paso intermedio entre a hospitalización e o tratamento ambulatorio. Entre as súas vantaxes destacan a non separación do paciente da súa contorna habitual, a posibilidade de levar a cabo con cada paciente actividades de información, prevención e sensibilización máis difíciles de realizar nos servizos hospitalarios convencionais, cursos de formación do persoal, grupos sociais e familias, atención máis permanente e posibilidade de tratar de maneira intensiva a un número maior de pacientes.

Entre os distintos centros existe una gran variedade, tanta como patoloxías poden tratarse, segundo explica a doutora Fabiola Sáiz, geriatra e experta en Coidados Paliativos. Así, hai Hospitais ou Centros de Día específicos paira trastornos da alimentación como anorexia e bulimia, paira atender necesidades psiquiátricas, tratar trastornos infantís, paira enfermos oncolóxicos? “As diferenzas entre os centros pódense observar tanto nos recursos humanos que se empregan, como na área de cobertura, os horarios?”, indica. Con todo, como afirma tamén a Asociación Española de Neuropsiquiatría, existen una serie de obxectivos comúns entre os Hospitais de Día, a partir dos que se poden definir os requisitos mínimos para que un centro poida ter esta consideración:

• Os seus obxectivos: A meta dos Hospitais de Día vai desde a contención dunha situación crítica paira un paciente até o cambio en profundidade variable.
• Programas terapéuticos a curto ou medio prazo que inclúen actividades psicoterapéuticas, sobre todo terapia de grupo, con tratamentos intensivos e con tempo limitado.
• Traballo en equipo
• O medio terapéutico é a ferramenta básica paira os tratamentos nestes centros.
• Un horario mínimo, que depende da patoloxía que se trate en cada centro, pero que debe estar suxeito a unha normativa.
• O tipo de trastorno que se atende, que é de carácter severo.

Os recursos de persoal que se consideran necesarios varían tamén en función do tipo de patoloxía que se trate en cada centro, así como os horarios e tipo de terapia que debe aplicarse. Con todo, considérase imprescindible una determinada capacitación paira todo o persoal que traballe en Centros e Hospitais de Día. No caso do Complexo Asistencial Benito Menni, dirixido á atención de persoas maiores, a súa coordinadora explica que contan con cinco auxiliares de clínica expertos en xeriatría, un fisioterapeuta, e un médico internista que acode cinco horas semanais paira realizar una labor de apoio, de seguimento das historias e da medicación de cada paciente.

Pero, ademais dun currículo profesional adaptado ás necesidades dos usuarios dos Centros e Hospitais de Día, o máis importante paira traballar neste tipo de servizo, segundo indica Pavón e recalca a Asociación Española de Neuropsiquiatría, son a vocación e as habilidades persoais.

Aínda que en principio toda persoa que presente una patoloxía determinada pode ser atendida nun Centro ou Hospital de Día indicado paira a súa doenza, o modo de acceso a estes servizos depende de cada comunidade autónoma. No caso do Complexo Asistencial Benito Menni, estas xestións non forman parte das atribucións do centro, senón dos Servizos Sociais ou Sanitarios da Comunidade de Madrid, segundo advirte Carmen Pavón.

Os obxectivos da terapia levada a cabo nos centros de día -indica Carmen Pavón- son “promover a autonomía dos usuarios e a recuperación das súas capacidades físicas, psíquicas e sociais, mantendo aos pacientes integrados no seu núcleo familiar”. Moitas destas actividades, sempre que a patoloxía do enfermo permítao, realízanse en grupo, o que favorece as capacidades sociais dos pacientes. As terapias, que varían en función do tipo de patoloxía que se trate en cada centro hospitalario, coinciden nunha serie de puntos que aborden de maneira integral a problemática de cada usuario, e que resume a coordinadora e psicóloga do Complexo Asistencial Benito Menni:

• Abordaxe individual. Debe incluír entrevistas individuais, terapias individuais e un tratamento farmacolóxico personalizado. É necesario coñecer a cada paciente, as súas necesidades e a súa contorna antes de decidir o tipo de tratamento e terapia que necesita.
• Abordaxe grupal. Neste, débese incluír a terapia e actividades grupales.
• Abordaxe familiar. Esta fase pode incluír entrevistas cos familiares, terapia familiar e grupos de información a familiares.

O sistema de hospitalización de día non se paira aquí. Na actualidade, está a darse un paso máis: a Hospitalización a Domicilio ou Teleasistencia. Este sistema de atención sanitaria supón o uso da vivenda dos pacientes como o lugar alternativo ao hospital paira a súa convalecencia. Deste xeito, un equipo do servizo hospitalario desprázase até o domicilio do paciente paira realizar a visita médica e seguir o proceso do enfermo até o momento en que se concede o alta. Neste sistema o risco de infección é mínimo ou nulo, e os custos son moito menores que a hospitalización tradicional, e mesmo que a de día. Ademais, evítase o desarraigamento que, afectivamente, supón paira moita xente o verse internado nun hospital, fóra da súa contorna familiar e social.