Por medio dun simple test, os médicos de atención primaria xa poden decidir que pacientes con síntomas de infección do tracto respiratorio teñen colonización bacteriana e que antibióticos pódense administrar. Un novo achado facilita a redución de prescrición antibiótica, ademais de aforrar tempo nas consultas e garantir que se administra o antibiótico idóneo, de forma moi precoz, só ao paciente que o necesita. O marcador específico descuberto chámase procalcitonina (PCT). En pacientes recentemente nados, sobre todo en bebés prematuros, é de vital importancia o tratamento dunha infección respiratoria que, á súa vez, é sempre complicado e require unha estreita vixilancia. Segundo os especialistas, a PCT é a mellor proba para diagnosticar unha sepsis neonatal, fácil de monitorar, sen custos elevados e con mellores resultados.
Na maioría dos casos, unha febre elevada, a emisión de esputo, incluso a función de marcadores como a proteína C reactiva, proporcionan unha idea bastante precisa ao médico de que unha infección pode non ser vírica, senón bacteriana. Ata agora, con todo, non se dispuña dun marcador específico que servise para administrar menos antibióticos e conter o gasto sanitario ou pór solución ao problema das resistencias. Un estudo publicado na revista “European Respiratory Journal” explica o descubrimento da procalcitonina (PCT) como marcador específico dunha infección e asegura que se poderán reducir as taxas de prescrición antibiótica ata case un 40%.
“Ata a data”, explica o profesor Tobias Welte, da Universidade de Hannover (Alemaña), “decidir se o paciente tomaba ou non antibióticos ante un cadro de febre era máis unha cuestión de arte que de ciencia”. En opinión deste especialista, a PCT aforrará tempo nas consultas e garantirá a idoneidade de administrar ou non unha pauta antibiótica.
De síntomas a marcadores
A PCT é unha precursora da hormona calcitonina, cuxo nome deriva da función, compartida coa hormona paratiroide, de regular os niveis de calcio e fósforo no organismo. Nunha persoa sa, os niveis de PCT atópanse baixos, posto que o metabolismo do calcio regúlase á perfección a partir da glándula tiroides. Con todo, dáse a circunstancia de que, fronte a unha infección bacteriana, todas as células empezan a producir PCT e esta hormona acaba por rexistrar valores moi elevados en sangue.
En prematuros menores de 1.200 gramos, a PCT permite diagnosticar a tempo a sepsis e iniciar unha pauta que logre a súa supervivencia
“Esta situación ocorre só tres horas despois da infección, co que o marcador nos permite intervir de maneira moi precoz”, sinala Welte. O pico da concentración dáse entre as 6 e as 12 horas seguintes. Na súa investigación, o equipo de Welte examinou a 702 pacientes cun cadro de infección respiratoria, que consultaron a un total de 45 médicos de familia (atención primaria). En 550 pacientes, optouse por calibrar os niveis de PCT, cun límite de anormalidade por encima de 0,25 ng/mL.
Ás dúas e ao catro semanas se reevaluó aos pacientes, con independencia de que se lles tratou ou non con antibióticos. Os resultados confirmaron unha diferenza abismal na evolución das persoas monitoradas con PCT e quen non pasaron por este proceso. No primeiro grupo, houbo menos pacientes asignados a unha pauta antibiótica que, ademais, resultou máis eficaz para curar a súa patoloxía pulmonar.
Sepsis en neonatos
Nos pacientes recentemente nados, o tratamento dunha infección respiratoria é sempre complicado e require unha estreita vixilancia. “Na actualidade”, asegura Welte, “a PCT é a mellor proba para diagnosticar unha sepsis (infección xeneralizada) neonatal, fácil de monitorar e sen custos elevados”. Engade que en casos de meninxites bacteriana é máis específica, mesmo, que o estudo habitual e, “en casos de ferida, permite valorar de forma precoz a infección bacteriana engadida e evitar o uso profiláctico inadecuado de antimicrobianos”.
En prematuros menores de 1.200 gramos, coa PCT diagnostícase a tempo a sepsis e comézase a administrar unha pauta de antibióticos que permita a supervivencia destes bebés que, doutra forma, falecerían. A sepsis é a principal causa de mortalidade na maioría de unidades de coidados intensivos pediátricos e neonatales. Cando se inicia un tratamento antibiótico apropiado, a mortalidade redúcese ao mínimo e o choque séptico (estado grave que se caracteriza por presión arterial baixa e mantida, diminución de rega sanguínea e osíxeno nos diferentes órganos a consecuencia dunha infección e a sepsis secundaria) e insuficiencia orgánica múltiple diminúe máis da metade.
A sepsis é un proceso complexo. Sen marcadores específicos, o pediatra está obrigado a tomar unha decisión a partir do catro signos de inflamación que se dan tanto en poboación adulta como en nenos e que son: febre ou hipotermia, frecuencia respiratoria e frecuencia cardíaca altas, e niveis de leucocitos (glóbulos brancos) en sangue demasiado elevados ou moi baixos. Estes signos de alarma, no entanto, tamén xorden ante infeccións provocadas por virus, tanto se afectan o sistema respiratorio como ao resto do organismo. Isto fai que moitos facultativos se inclinen por iniciar un tratamento antibiótico profiláctico, que resultaría innecesario.
Ata hoxe, confiábase nalgunhas probas de laboratorio como o reconto de leucocitos (axudan a combater infeccións) e a proteína C reactiva, aínda que coas limitacións de ser probas inespecíficas de infección bacteriana. Coñécense outros marcadores de sepsis, como o factor de necrosis tumoral, as interleucinas e o interferón-gama, pero aínda non se utilizan de maneira habitual na práctica clínica.
A procalcitonina é unha prohormona da calcitonina, codificada segundo o xenoma humano polo xene Calc-1. Á súa vez, esta prohormona provén dun precursor chamado pre-procalcitonina (Pre-PCT). Tanto a Pre-PCT como a PCT rexistran niveis indetectables no sangue de persoas sas, pero coa diferenza de que esta última aumenta cando se desenvolven estados inflamatorios asociados a infeccións sistémicas graves, causadas sobre todo por bacterias, parásitos e fungos.
A PCT non se induce pola inflamación derivada de infeccións víricas ou de etiología non infecciosa. Os expertos cren que a PCT sintetízase no fígado en resposta ao aumento de endotoxinas (compoñentes naturais producido por bacterias) e de citocinas (proteínas que regulan a función das células) prol-inflamatorias. Con todo, as novas liñas de investigación buscan outros enclaves para a súa obtención, como algunhas células neuroendocrinas do pulmón e do intestino, ou os monocitos, un tipo de glóbulo branco ou leucocito de gran tamaño.
