Extirpar ou circunvalar parte do aparello dixestivo, un tratamento xa estándar para determinados casos de obesidade, produce en enfermos non obesos con diabetes tipo 2 mal controlada unha melloría espectacular e case inmediata nos síntomas da enfermidade. Nace a cirurxía metabólica como unha alternativa terapéutica máis para unha das enfermidades de maior crecemento no mundo.
Imagen: NLM
Os médicos pregúntanse aínda por que exactamente, pero os feitos están aí. Aos poucos días de realizar un tipo de ponte gástrico, que consiste na exclusión do duodeno, nun paciente obeso que ademais ten diabetes 2, é moi probable que baixen espectacularmente os niveis de glicosa, mesmo antes que se aprecie perda de peso e que se manteñan baixos. Así se puxeron os especialistas sobre a pista, pero o coñecemento acumulado indicoulles que non é necesario que o paciente de diabetes 2 sexa obeso para que se beneficie da cirurxía bariátrica, como se denomina genéricamente este tipo de operacións.
O duodeno, no punto de mira
O duodeno é o primeiro segmento do intestino delgado e na operación impídese que o comida pase por el e polas inmediacións do páncreas. Sábese que a acumulación de graxas no abdome está relacionada coa manifestación da diabetes tipo 2, e que o tratamento de primeira elección é a dieta e o exercicio. Agora comprobouse que o factor de localización das graxas tamén se pode aplicar á comida: se ten un tránsito máis rápido e ademais non pasa polo duodeno redúcese o desequilibrio metabólico propio da diabetes.
Fixéronse ensaios tamén con outros tipos de cirurxía bariátrica, desde hai anos e case sempre con pacientes obesos, pero parece que os mellores resultados están a obterse coa exclusión do duodeno. Un equipo internacional de cirurxiáns afirma que realizou a operación con efectos positivos en sete pacientes non obesos de diabetes 2, aínda que os resultados aínda non se publicaron en revistas científicas.
Por ser un procedemento agresivo, a intervención bariátrica só estaría indicada nalgúns pacientes con diabetes de tipo 2
Un dos integrantes do equipo, o italiano Francesco Rubino, da Universidade Católica de Roma, sinalou que as operacións se fixeron en varios países en desenvolvemento e que se están realizando novos ensaios clínicos en moitos outros, incluídos Italia, Estados Unidos, Xapón e China. Segundo este especialista, no duodeno podería estar a orixe do sinal metabólica que causa a resistencia á insulina. «Este sinal molecular, que sería segregada en resposta ao paso dos nutrientes, está posiblemente esaxerada ou mal sincronizada nos pacientes diabéticos, impedindo a regulación correcta dos niveis de insulina e de glicosa no sangue», afirma.
Redución do proceso metabólico
No Hospital Río Hortega, de Valladolid, quíxose profundar nas causas dos efectos beneficiosos da cirurxía, e investigáronse a regulación hormonal e o perfil glucémico con e sen a operación. Nunha información publicada recentemente, os responsables da Unidade de Apoio á Investigación do citado hospital explicaban que se traballou con doce ratas diabéticas non obesas, importadas de Dinamarca, como modelo animal.
Os resultados indican que ao pasar os alimentos pola rexión duodenoyeyunal prodúcense unha serie de procesos hormonais que tenden a elevar os niveis de azucre no sangue. Coa redución deste proceso metabólico mellórase o control glucémico. Os cambios hormonais que produce a cirurxía implican un descenso significativo nos niveis de leptina (hormona producida maiormente polas células graxas) e, de forma máis leve, de glucagón (que actúa no metabolismo dos hidratos de carbono), indicaron os especialistas.
O movemento en prol da aplicación da xa chamada cirurxía metabólica, con todas as precaucións necesarias, chegou aos poderosos foros que supoñen as reunións da Asociación Americana de Diabetes e a Asociación Americana de Endocrinólogos Clínicos, nos cales se pediu que se realicen todos os ensaios necesarios e establézanse normas e protocolos para a súa aplicación. Por ser un procedemento agresivo, só estaría indicada en principio nalgúns pacientes con diabetes de tipo 2.
Segundo explicou o cirurxián español, especializado en obesidade, Juan Carlos Ruiz de Adana a diversos medios de comunicación, a exclusión do duodeno está indicada por agora unicamente para persoas con diabetes mal controlada e que requiren moita insulina. Houbo casos de persoas que pasaron de inxectarse 50 ou 60 unidades de insulina a deixar de utilizala en só 15 días, sinala o especialista.
A diabetes tipo 2 é a enfermidade que máis aumenta actualmente no mundo. Está asociada ao modo de vida occidental e, a diferenza da diabetes tipo 1, maniféstase na idade adulta. Actualmente estímase que 150 millóns de persoas en todo o mundo sofren este trastorno, que se asocia á obesidade en máis da metade dos casos, e estímase que esta cifra aumentará de forma significativa nos próximos anos.
É unha enfermidade progresiva e sen cura, que necesita un control continuo e benefíciase tanto dun diagnóstico precoz como de ferramentas como unha nutrición adecuada e o exercicio físico. Se avanza a enfermidade o paciente terá que empezar a tomar insulina. O duodeno, obxecto principal na cirurxía bariátrica para a diabetes, esténdese desde o píloro do estómago ao yeyuno, segunda porción do intestino delgado. Recibe a bilis da vesícula biliar, a través do conduto biliar común, e o mollo pancreático.
