Cristina Rabadán, subdirectora da Oficina de Saúde Global do Instituto Corazón, Pulmón e Sangue, dos Institutos Nacionais da Saúde (NIH) de EE.UU.

O 86% das mortes en Europa débense a enfermidades crónicas

Imaxe: CONSUMER EROSKI

O 86% dos europeos falecen por unha enfermidade crónica e ao redor do 40% padecen como mínimo una delas que, a miúdo, actúa como un asasino silencioso. Segundo mírese, estas patoloxías son un éxito do medicamento moderno por alongar a vida da poboación, pero tamén o seu fracaso, ao non conseguir unha curación total. Pero, ante todo, na maioría dos casos, son o resultado duns hábitos de vida incorrectos que xa non afectan só as poboacións dos países máis desenvolvidos, senón tamén dos países en desenvolvemento. O medicamento para este problema é complexa, pero polo menos una das receitas está clara: hai que virar do medicamento paliativo e curativa cara á preventiva, involucrar a outros sectores, non só ao de saúde, e implantar estratexias globais para combater este problema multifactorial. Así o explica nesta entrevista Cristina Rabadán, subdirectora da Oficina de Saúde Global, do Instituto Corazón, Pulmón e Sangue, pertencente aos Institutos Nacionais da Saúde (NIH), de EE.UU., quen participou no Congreso Nacional da Sociedade Española de Medicamento Interno (SEMI) e o Congreso da Federación Europea de Medicamento Interno (EFIM), celebrados de forma conxunta en Madrid.

Neste momento, en EE.UU. sete de cada dez mortes débense a enfermidades crónicas, e a metade desta taxa de mortalidade está provocada por enfermidades do corazón, cancro ou accidentes cerebrovasculares. O 45% da poboación sofre unha enfermidade crónica.

En xeral, a situación é moi parecida. Máis do 40% da poboación europea de máis de 15 anos ten polo menos unha enfermidade crónica e preto do 86% das mortes en Europa son debidas a elas.

“Dous de cada tres europeos de máis de 65 anos teñen máis dunha enfermidade crónica”Exactamente. Está relacionado co feito de que Europa ten unha gran diversidade de poboacións, situacións económicas e variedade no consumo, polo que algunhas poboacións teñen máis factores de risco, como o tabaquismo e o alcoholismo que aumentan a predisposición ás enfermidades cardiovasculares.

Se, é unha situación ligada ao envellecemento. Na actualidade, en EE.UU., xa hai un de cada catro anciáns cunha enfermidade crónica; en nenos, un de cada 15 ten máis dunha enfermidade crónica; e entre as persoas de máis de 65 anos, tres de cada catro. En Europa, dous de cada tres persoas maiores de 65 anos padecen máis unha enfermidade crónica.

“En 2030, 52 millóns de persoas morrerán por culpa de enfermidades crónicas”Si, e dunha maneira alarmante. A Organización Mundial da Saúde (OMS) calcula que no ano 2030 as enfermidades crónicas levarán a vida de 52 millóns de persoas da poboación global. Pero non só de Europa e EE.UU., que están industrializados, senón que as enfermidades crónicas no 80% dos casos situáronse en países en vías de desenvolvemento, onde ata agora predominaban as enfermidades transmisibles e as infeccións maternoinfantiles. O ano pasado a ONU celebrou unha asemblea centrada nas enfermidades crónicas e o seu impacto no desenvolvemento económico. Na historia das Nacións Unidas só houbo outra asemblea xeral dedicada a unha epidemia, a sida, hai 10 anos, polo que esta última celebración pode dar o perfil da importancia e alarma.

Son todo iso; as enfermidades crónicas son multifactoriales. É un éxito do medicamento porque, como no caso de moitos cancros, grazas a unha detección precoz, trátanse de forma moi agresiva e moitas persoas sobreviven; non é a mesma situación que fai 20 ou 30 anos. O mesmo sucede coas enfermidades cardiovasculares, un ámbito onde se produciron avances moi importantes: os tratamentos son mellores e alongaron a vida. Pero xunto co aumento da esperanza de vida, desenvolvéronse enfermidades asociadas ao envellecemento.

Os factores sociais, económicos e de comportamento global das industrias, o libre comercio, o acceso á alimentación e, mesmo, o feito de que a muller se incorporase á vida laboral. Todo isto impactou moito no estilo de vida. Tamén inflúe que o comido lixo estea a moi baixo prezo e sexa de fácil acceso, sobre todo nas cidades, onde polo estilo de vida, hai máis tensión, menos tempo para o exercicio físico, trabállanse moitas horas, etc.; un compendio de factores que son causa de enfermidades de pulmón e de corazón. É un problema moi complexo e a posible solución non só impacta no sector saúde, senón no de agricultura, comercio e tempo de lecer. É complicado porque non só se deben tomar medidas para toda a poboación, senón porque hai que influír no individuo e o seu empoderamiento.

“Hai que facer un cambio de enfoque do medicamento paliativo ou curativa cara a un medicamento máis preventivo”En EE.UU. non é igual que o de España, onde hai un denominador común que é a Seguridade Social. O estadounidense é un sistema sanitario fragmentado, que está manipulado por axencias de seguros médicos e onde a poboación non ten o mesmo acceso. Así que é moi difícil trazar un plan nacional para tratar aos pacientes crónicos. No entanto, pódense pensar en estratexias comúns, como facer do medicamento interno o foco central, a longo prazo, para capacitar aos profesionais da saúde, de igual maneira que a enfermos e a outros técnicos, para que formen parte dun equipo multidisciplinar e atender a estes enfermos crónicos. Ademais, hai que facer un cambio de enfoque do medicamento paliativo ou curativa cara a unha máis preventiva.

É moi importante que a poboación xeral saiba que enfermidades pódense previr. Non se poden modificar as que son por causas xenéticas nin pola idade. Pero é moi importante a porcentaxe das provocadas por causas ambientais, comportamentos e estilos de vida que se poden evitar cunha prevención temperá e promoción da saúde. O sistema de saúde debe facer fincapé en previlas con estratexias dirixidas aos pacientes, identificar aos que teñen maior risco de desenvolver estas enfermidades crónicas e indicarlles pautas de tratamento e prevención máis individuais.

Exacto. É moi importante saber que ás enfermidades crónicas lla chama ‘asasinos silenciosos’, sobre todo á hipertensión arterial e a arterioesclerosis. En EE.UU., a obesidade infantil é preocupante; en España, aínda non tanto, pero a falta de actividade física e o sobrepeso son factores de risco que crean un ambiente fisiológico que eleva o risco de desenvolver estas enfermidades. Por esta razón, é fundamental previlas de forma temperá. Pero tamén as persoas maiores con hipertensión e colesterol alto poden aplicar certas normas para atrasar e previr os ataques ao corazón, adherirse máis á medicación, etc. Nunca é tarde para abordar o problema.

“É moi importante cambiar a forma en que a sociedade percibe aos individuos cunha enfermidade crónica”Nunca. Ademais, é transcendental empezar a cambiar a forma en que a sociedade percibe aos individuos cunha enfermidade crónica. Non se ten simpatía cara a estes pacientes. Crese que llo buscaron: “se fumaches, é lóxico que teñas un cancro de pulmón”. É certo que cada un debe ser responsable da súa saúde, pero tamén inflúen a sociedade, o medio ambiente e as políticas de comercio, entre outras. É un problema social e non só individual, e hai que facer fincapé en empoderar ao individuo para que realice accións saudables na súa vida e tamén para que a súa contorna faga cambios para axudalo, como ter acceso a comida máis saudable. Con todo, aos residentes en barrios de nivel socioeconómico baixo, de que serve dicirlles que coman froitas e verduras frescas, se o custo destes alimentos non é alcanzable para eles. É, por tanto, un problema social. No entanto, así como ás persoas con enfermidades infecciosas vellas como vítimas, ás que teñen enfermidades crónicas vellas como as responsables das súas propias enfermidades.

Si, é un problema multifactorial, pero tamén hai que dicirlles aos afectados que serán capaces de deixar o alcol e o tabaco e de tomarse os medicamentos. Para iso, hai que enmarcar as mensaxes de forma distinta, establecer un diálogo e traballo en equipo co paciente, de maneira que sexa personaxe activo e non só un receptor. Hai que dar ferramentas para a persoa adicta ou para quen ten predisposición á obesidade. É fundamental traballar co individuo e apoiarse moitísimo en familiares, contorna, amigos e persoal do lugar de traballo. Estas persoas deben estar cos enfermos crónicos, axudalos, entendelos e apoialos para mellorar os seus problemas.

Etiquetas:

corazón envellecemento hipertensión-gl