España é o país número uno do mundo en doazón de órganos. Rexistra unha taxa de 34,8 doantes por millón de habitantes, grazas á que se poden realizar máis de 4.000 transplantes cada ano, segundo os últimos datos da Organización Nacional de Transplantes. Hoxe, 5 de xuño, celébrase o Día Nacional do Doante, unha xornada na que todas as asociacións de pacientes trasplantados dan as grazas aos doantes e aos seus familiares polo seu xesto altruísta e coa que se quere tamén apoiar a doazón de vivo.
O Día Nacional do Doante de Órganos e Tecidos é unha iniciativa promovida na súa orixe por Federación de Asociacións de Enfermos Renais (ALCER). Celébrase desde 1980 o primeiro mércores de cada mes de xuño, e a ela sumáronse en España todas as asociacións e federacións de pacientes trasplantados, en agradecemento aos doantes e aos seus familiares que, no medio dunha crise emocional (o falecemento dun ser querido), acceden á doazón dos seus órganos.
A lema deste ano é “Súbeche ao podio: faiche doante”, e compárase os éxitos en doazón e transplante de España, cos logros dalgúns deportistas españois que colaboraron nos actos, como o tenista Rafa Nadal, o ciclista Alejandro Valverde e a nadadora Erika Villaécija.
No noso país, a taxa de doazóns en 2012 alcanzou a cifra de 34,8 doantes por millón de habitantes e conseguíronse realizar 4.211 transplantes.
Novos programas de doazón
Desde hai uns anos, a Organización Nacional de Transplantes (ONT) está a traballar na promoción de novas vías de doazón. Unha delas é a doazón en asistolia ou a corazón parado, que o ano pasado representou o 10% de todas as doazóns en conxunto e o 40% en comunidades como a de Madrid. Estímase que esta será a principal vía de crecemento das doazóns de cadáver.
Pero tamén se anima á doazón de vivo, impulsada non só pola ONT, senón tamén polas comunidades autónomas desde o ano 2007, como un complemento á doazón de cadáver. Na actualidade, conseguiuse que o 15% do total de riles que se doan procedan de doantes vivos, o que supuxo que se alcanzou o obxectivo fixado pola ONT en só cinco anos, segundo información de Marta García, responsable de enfermaría desta organización nacional.
Neste caso, o doante, que debe estar en perfectas condicións, pode vivir prescindindo dun ril. A morbilidad (posibilidade de sufrir complicacións e enfermar) por doar este órgano é inferior ao 5% e a mortalidade relacionada coa cirurxía para extraelo, moi baixa, do 0,03%. Tamén se pode ceder unha porción de fígado (lóbulo hepático), aínda que se realiza en moi poucos casos, e dáse sobre todo entre pais e fillos.
Requisitos e perfil dos doantes vivos
Para ser doante, basta con manifestar este desexo en vida de forma verbal ante algún familiar ou testemuña, aínda que tamén se pode facer constar por escrito nun documento de vontades anticipadas. Ademais, hai un cartón de doante que ata agora era física e da que hoxe a ONT presentou unha versión dixital, “Son Doante”, que permite pedila e levala no móbil. “Este cartón non ten valor legal, pero hoxe sabemos que practicamente en ningún caso de alguén que a tivese, produciuse unha negativa familiar á doazón, que hoxe está nun índice impensable, do 15%, cando hai uns anos era do 20%”, destaca Juan Carlos Julián, de ALCER.
O perfil do doante vivo corresponde a unha muller que doa os seus órganos no seo da familia
Pero se unha persoa quere doar en vida, debe cumprir aínda máis requisitos. Por unha banda, ten que gozar dun nivel de saúde excelente, para asegurar ao máximo que non poida sufrir ningunha secuela derivada da doazón. “O sistema sanitario busca protexer a situación a medio e longo prazo destes doantes. Para iso, sométese aos candidatos a un estudo en profundidade da súa función renal, para descartar que teñan unha enfermidade asociada, como a hipertensión ou a diabetes mellitus, que lles poida levar ao desenvolvemento dunha insuficiencia renal ao longo da súa vida; tamén se mira que non teñan enfermidades infectocontagiosas nin oncolóxicas que poidan transmitir aos receptores”, detalla Marta García.
Ademais desta análise clínica, realízaselles un estudo psiquiátrico, para pescudar cal é a motivación que lles impulsou a ceder un ril ou outro órgano. No ámbito familiar está clara cal pode ser a motivación (salvar a vida do parente), pero esta doazón tamén se pode producir entre persoas descoñecidas e, por tanto, hai que “efectuar un exame psiquiátrico exhaustivo, para cerciorarse de que a persoa tome a decisión de forma competente, sen padecer ningunha enfermidade mental. Por último, a doazón é valorada por un comité ético de extracción e o doante debe comparecer ante un xuíz e declarar que o fai por motivos solidarios, altruístas e sen esperar unha compensación económica de ningún tipo”, informa García.
Aínda que non hai unha idade límite a partir da cal se prohiba realizar esta doazón de vivo, esta sitúase ao redor dos 70 anos.
Na actualidade, o perfil do doante vivo corresponde a unha muller que doa os seus órganos no seo da familia. Uns anos atrás, era moi frecuente que a doazón se producise de nais a fillos. Agora, incrementouse a doazón entre cónxuxes (e, entre estes, é máis frecuente a doazón da muller ao home) e a idade media dos doantes sitúase sobre os 50 anos.
O Día Nacional do Doante 2013 é de agradecemento. “Non pretendemos buscar máis doantes para transplantes, porque estas campañas xa as organizamos todo o ano, senón dar as grazas aos doantes e aos seus familiares, porque somos moitos os que estamos vivos grazas a eles”, destaca Antonio Bernal, presidente da Federación Nacional de Enfermos e Trasplantados Hepáticos (FNETH), que representa a 5.000 enfermos e trasplantados de 17 asociacións.
“Esta é unha xornada especial na que se homenaxea a todos os doantes anónimos que salvaron a unha persoa, unha vez que deixaron de vivir. Pero se tivésemos que escoller unha lema, leste sería ‘Regala vida en vida: o doante vivo vive a felicidade do receptor’. Débese potenciar a doazón de vivo para reducir as listas de espera“, defende Juan Pedro Baños, presidente da Asociación Española de Trasplantados (AET), que representa a uns 60.000 afiliados.
“O transplante de vivo ofrece a posibilidade de ceder de forma libre e sen coacción un determinado órgano a un ser querido, aínda que non só a leste. A miúdo, é para menores de idade, que cada vez teñen menos posibilidades de obter un, posto que se tenta adecuar a idade e o peso do órgano ao receptor e, por fortuna, a mortalidade infantil por tráfico e traumatismo cranioencefálico diminuíu. Ante esta situación, hoxe, os familiares -moitos, proxenitores que o ceden aos seus fillos- teñen esta posibilidade de doarlles un órgano, aínda que difira en idade e en volume”, explica Julián, de ALCER, que representa a 18.000 persoas de 50 asociacións.
