Doutoramento en Harvard e exercendo na Universidade de Albany (Nova York), este especialista puxo o dedo na chaga fai catro anos ao demostrar que os índices de contaminación de grandes áreas urbanas, como Nova York, EE.UU., son determinantes no aumento da incidencia de enfermidades respiratorias infantís, con independencia de variables sociodemográficas.
A calidade do aire respirado incide enormemente na saúde, non cabe dúbida. As autoridades sanitarias de Nova York detectaban irregularidades na epidemiología estatal da asma e doutras enfermidades neumológicas infantís, e solicitaron ao noso grupo que investigase por que.
A hipótese que as autoridades postulaban entón era que a incidencia de enfermidades respiratorias crece sempre nas zonas de poboación con renda máis baixa ou de orixe inmigrante (como ocorre coa tuberculose). Con todo, a nosa investigación revelou que os bebés dos habitantes do Estado de Nova York que habitan xunto a grandes vertedoiros con densidade de bifenilos policlorados (PCB) ou pesticidas corren un risco grave de padecer enfermidades respiratorias só como consecuencia da contaminación atmosférica no seu lugar de residencia. Elaboramos un artigo que apareceu na revista “Environmental Toxicology and Pharmacology” e que levantou bochas.
Se os bebés enferman pola pobreza, a responsabilidade da Administración é moi ambigua; pero se as enfermidades débense á política de residuos do Estado, a cousa cambia.
Hai estudos que analizan a influencia dos contaminantes sobre enfermidades neurodegenerativas como o AlzheimerPrimeiro estudamos aos pacientes hospitalizados, cun detalle de idades e diagnósticos, e vimos que a razón de que en determinados condados ou barrios de Nova York a xente enfermase máis ou o fixese de forma máis grave correspondíase coa presenza ambiental de contaminantes orgánicos persistentes (POP), PCB e pesticidas.
Asma, bronquite e enfermidades infecciosas do tracto respiratorio. A presenza de contaminantes atmosféricos nas zonas con máis prevalencia superaba nun 20% a doutras zonas de Nova York.
Non necesariamente. A modo de exemplo, temos a zona ribeirega do río Hudson, desde Hudson Falls ata a illa de Manhattan. Estudos epidemiolóxicos avalan que se trata dunha zona cunha renda “per capita” elevada, poquísimos fumadores, hábitos dietéticos saudables (elevada concentración de vexetarianos) e cunha exquisita afección á práctica de exercicio físico ao aire libre… A concentración de PCB no aire daquela zona é moito maior que noutros lados de Nova York, o que se correlaciona cunha incidencia maior de enfermidades respiratorias en idade pediátrica e nun maior número de hospitalizacións.
Datos fisiopatológicos avalan que os PCB teñen a capacidade de deteriorar o sistema inmune e propiciar, desta maneira, un maior número de infeccións tanto víricas como bacterianas. Nos barrios contaminados había unha incidencia de gripe, medio e sarampión que os de zonas contaminadas. Pola contra, a taxa de reaccións alérxicas adoita ser menor. Hai estudos en marcha que analizan, así mesmo, a influencia dos contaminantes sobre enfermidades neurodegenerativas como, por exemplo, a enfermidade de Alzheimer.
Se atendésemos á casuística, si; pero os freos industriais á contaminación verificaron de forma reiterada a súa eficacia, e especulamos con que os brotes detectados refíranse a unha fonte de contaminación aérea totalmente imprevista: os atentados do 11 de setembro sobre as torres xemelgas.
Un equipo da Universidade de Valencia, dirixido por Josep Ferrís i Tortajada, levou a cabo no noso país unha investigación-secuela da de David Ou. Carpenter- avaliando o peso epidemiolóxico de enfermidades asociadas á contaminación atmosférica por combustibles fósiles. Parten estes investigadores da constatación de que a contaminación atmosférica secundaria á combustión de sustancias fósiles e os residuos de diversas actividades humanas nos países occidentais está a producir un cambio importante na composición dos gases que respiramos.
“Esta contaminación xera efectos prexudiciais sobre a saúde humana, con importantes repercusións nos patróns de morbimortalidad, sendo especialmente vulnerable a poboación pediátrica, as persoas maiores, mulleres embarazadas, lactantes e persoas que padezan enfermidades cardiorrespiratorias con independencia da idade”. As enfermidades asociadas a contaminantes ambientais xerados por combustibles fósiles abarcan, segundo Ferrís i Tortajada, un amplo abanico de patoloxías que oscilan desde conjuntivitis, sinusitis, faringitis ou cefaleas a bronquites asmática grave, EPOC, insuficiencias cardíaca, renal ou hepática e cancros.
