A desorde que consiste en comer alimentos hipercalóricos en moi pouco espazo de tempo asóciase á depresión e á obesidade. As persoas que o padecen entran nun círculo vicioso: estar obesas deprímelles e o seu estado de ánimo depresivo condúcelles a comer máis. A maioría senten avergoñadas polo seu comportamento e ocúltanllo ao seu médico, cando deberían confiar plenamente nel si queren pór remedio a esta desorde. Ademais, hoxe xa existe tratamento, este problema ten solución.
Os primeiros estudos científicos que asocian o trastorno por atracón á depresión son bastante recentes, apenas teñen tres anos. Grazas a eles hoxe sábese que máis do 50% dos pacientes cun trastorno por atracón tamén sofren depresión. E iso non é todo: hase visto que este trastorno é moi frecuente en persoas con obesidade, posto que máis do 40% protagonizou algunha vez estes episodios de sobreingesta de alimentos -sobre todo hipercalóricos- de forma rápida e descontrolada.
En España, o trastorno por atracón afecta a entre un 2% e un 3% da poboación, sen que existan diferenzas entre homes e mulleres nin pola idade. É máis frecuente que a anorexia e a bulimia, pero se coñece menos, segundo datos presentados por Guadalupe Blay, membro do Grupo de Habilidades en Nutrición da Sociedade Española de Médicos Xerais e de Familia (SEMG) no XIV Congreso desta sociedade, celebrado recentemente en Málaga.
A triada de Beck
O factor detonante do binomio trastorno por atracón-depresión é un problema psicolóxico de base ou una baixa autoestima da persoa que o sofre. Este detonante pode explicarse a partir da famosa teoría chamada Tríada da Depresión de Beck. Este psiquiatra, de EE.UU., enunciou en 1979 una teoría nihilista, segundo a cal a persoa tería un concepto negativo de si mesma, das súas experiencias vitais e nulas expectativas no futuro, é dicir, nada ao que agarrarse e ningunha esperanza no mañá.
O detonante do binomio atracón-depresión é un problema psicolóxico de base ou una baixa autoestima do afectado
Esta concepción de si mesmo achandaría o camiño de máis dun cara á depresión. Entre os factores psicolóxicos que poden favorecer esta situación están a baixa autoestima ou o sentirse inferior, a falta de apoio na familia que tende a recriminar ao afectado que “está gordo”, sentimentos de culpabilidade polo seu sobrepeso ou obesidade, ansiedade e tensión polo traballo. E á vulnerabilidade psicolóxica cabería engadir que “parte das persoas afectas padecen de sobrepeso condicionado xeneticamente, ao verse obesas senten tristes, empezan a comer compulsivamente e caen nun círculo vicioso”, conta Blay.
Atraco á neveira
O trastorno por atracón é unha desorde alimentaria máis frecuente que a bulimia e que a anorexia e que afecta a entre un 2% e un 3% da poboación española, independentemente do sexo e da idade. O seu diagnóstico é máis difícil que o da bulimia porque os pacientes tenden a ocultar que se atracan por vergoña e tampouco compensan a sobreingesta con condutas purgatorias que deixen sinais claros do trastorno, como o esmalte dos dentes danado polo vómito ou o achado de laxantes diuréticos por medio dunha analítica, segundo información presentada no congreso da SEMG.
Estes pacientes son conscientes dos seus problemas de sobrepeso e obesidade; a depresión tamén se lles adoita diagnosticar, xa que habitualmente móstranse tristes e melancólicos na consulta do médico. Con todo, o maior problema é detectar que sofren un trastorno por atracón, por ser algo que esconden. A través dunhas entrevistas estruturadas e mediante un rexistro alimentario do que comen, si son sinceros consigo mesmos e co médico, é posible chegar a pescudalo.
Estas persoas están tan ansiosas que, ao chegar a casa, o primeiro que fan é abrir a neveira e arrasala. Son capaces de inxerir de 5.000 a 10.000 calorías de golpe, devorando una barra enteira de manteiga, un tarro de maionesa, acabar cun bote de chocolate en po e, mesmo, tragarse as “cousas máis incribles” como un paquete de cigarros ou o líquido do lavalouzas cando non teñen máis nada que comer. A cuestión é levar algo á boca paira saciar a súa ansiedade, para o que empezan por un tipo de alimento, picotean outros e acaban comendo de todo nun momento.
Paira sentirse saciados, habitualmente o organismo lles impele a consumir hidratos de carbono, que son máis saciantes, graxas e doces. Estas persoas adoitan preferir estes grupos de alimentos ás proteínas, comenta Blay.
Atracón diúrno e nocturno
Una parte importante dos afectados polo trastorno por atracón sófreno durante a noite. O atracón nocturno é un síntoma que sofren entre un 1% e un 2% da poboación, segundo estiman estudos realizados en Europa. Estas persoas levántanse de noite, medio ou totalmente sonámbulas, diríxense á neveira ou á despensa onde teñen os alimentos e danse un atracón.
Pero, a diferenza do atracón diúrno, non se decatan das súas andanzas nocturnas. “Só son conscientes delas cando, ao día seguinte, algún familiar explícallo e atópanse abertos os envoltorios dos alimentos que consumiron de noite ou as faragullas e restos de comida esparexidos pola casa”, informa Blay.
A clave do éxito para que as persoas con trastorno por atracón recuperen o control é que “confíen no seu médico. Non pasa nada. Todo ten solución, pero se teñen que motivar moito e o médico, á súa vez, debe ter empatía e implicarse en motivarlles moito”, segundo Guadalupe Blay, da SEMG. O primeiro traballo dos pacientes é romper a barreira da vergoña e confiarlle o seu descontrol coa comida. Una vez diagnosticado o problema, deberían recibir tres tipos de tratamento.
Un tratamento farmacolóxico, consistente en antidepresivos paira controlar a depresión e que teñen a vantaxe engadida de que son saciantes, así que tamén poden axudar a tratar a desorde alimentaria. O psicoterapéutico, con orientación cognitivo-conductual paira a súa patoloxía depresiva e paira recuperar o control na súa conduta alimentaria. En terceiro lugar, necesitan o apoio dun nutricionista paira restablecer as súas pautas alimentarias e o peso adecuado.
En canto aos resultados dos tratamentos, hase visto que o trastorno alimentario asociado á depresión que se trata con terapia cognitivo-conductual e sen antidepresivos remite no 39% dos pacientes, mentres que este problema remite só no 20% dos tratados unicamente con antidepresivos e ademais hai máis abandonos. Nos casos en que se reciben as dúas terapias combinadas o trastorno alimentario asociado a depresión remite no 42% (só 3% máis que os tratados unicamente con terapia psicolóxica) e os pacientes atendidos así tamén presentan máis abandonos.
Estes datos, procedentes dunha revisión sistemática de tratamentos elaborada polo centro Cochrane, denota o gran papel da psicoterapia cognitivo-conductual na recuperación destes afectados. Considérase que un paciente está curado cando transcorreron catro anos nos que se mantén ben coa dieta e non sufriu recaídas. Con todo, e desafortunadamente, estas adoitan ser frecuentes.
