Detectar enfermidades provocadas por parásitos externos

Investigadores do Centro Nacional de Microbiología (CNM) recibiron o galardón á mellor patente na V edición dos Premios Madri+d, pola creación dun método de detección de especies bacterianas mediante análises de DNA, que permite un diagnóstico rápido de enfermidades transmitidas por picaduras de piollos, garrapatas e pulgas. Pedro Anda, do Laboratorio de Espiroquetas e Patógenos Especiais do CNM e principal investigador, comenta que as bacterias transmitidas polas picaduras dos pequenos artrópodos “producen problemas de saúde moi relevantes e a súa incidencia sumada é relativamente alta”.

O kit de detección permite a identificación de diversas patoloxías producidas por máis de 50 especies bacterianas agrupadas en sete xéneros específicos (“Anaplasma”, “Borrelia”, “Bartonella”, “Coxiella”, “Arliqueia”, “Francisella” e “Rickettsiav). Ditas bacterias están relacionadas con enfermidades como a febre botonosa ou a enfermidade de Lyme. Este método facilita a súa detección e clasificación, factores de gran importancia paira atopar solucións preventivas.

Así mesmo, o kit consegue establecer protocolos de diagnóstico rápido que permiten anticiparse á aparición dos casos xa que, ás poucas horas da infección, pódense obter resultados concluíntes que permiten o tratamento precoz da enfermidade e, así, evitar complicacións e secuelas posteriores. Ademais, o novo sistema permite identificar os axentes patógenos segundo a zona xeográfica, de modo que se poden establecer plans de actuación e prevención paira evitar así a aparición de novos afectados.

As garrapatas, tamén chamadas caparras, son pequenos artrópodos cuxo hábitat natural é o campo e os animais domésticos. Aliméntanse de sangue e mediante a súa picadura poden inocular diversas bacterias capaces de producir enfermidades. Até o momento, describíronse 869 especies de garrapatas, das cales 38 son capaces de transmitir enfermidades ao ser humano. En España identificáronse nove destas especies implicadas na transmisión de dez tipos de bacterias patógenas paira as persoas.

Una das máis habituais no noso medio é a febre botonosa mediterránea, infección causada por unha bacteria chamada “Rickettsia conorii”, transmitida pola picadura da garrapata do can. É una enfermidade endémica en moitos países da conca mediterránea, que cursa en forma de febre alta e lesións cutáneas características. É frecuente que o paciente non perciba a picadura da garrapata; estes pequenos artrópodos adoitan preferir paira as súas picaduras as zonas próximas á raíz do cabelo da cabeza ou da pube, así como das axilas.

Una inspección detallada da pel mostra a zona de inoculación que adquire a forma dunha pequena escara escura. É una enfermidade que se produce con máis frecuencia no medio rural e entre persoas que conviven con cans. Non é grave -aínda que en ocasións pode ser seria- e adoita resolverse cun tratamento antibiótico eficaz. A enfermidade de Lyme está causada pola bacteria “Borrelia burgdorferi”. Pode ser difícil de recoñecer xa que na etapa inicial os síntomas son pouco específicos (febre, dores musculares ou hormigueos, entre outros).

Os síntomas máis graves poden aparecer ás semanas, aos meses ou anos da picadura da garrapata, con afectación das articulacións, do sistema nervioso e do corazón.

Os piollos son pequenos insectos que ocupan as zonas pilosas e que se alimentan aspirando sangue a través de pequenas picaduras na pel. Os que teñen capacidade de infestar o corpo humano pertencen ao xénero “Pediculus”, que inclúen o piollo da cabeza (“P. capitis”), o piollo do corpo (“P. vestimenti”) e o piollo que infesta da zona da pube (“P. pube”). Os da cabeza son os mais frecuentes, debido á facilidade coa que pasan dunha persoa a outra, causando verdadeiras pragas entre a poboación escolar.

Non teñen que ver coa mala hixiene e non transmiten enfermidades; son molestos pero inofensivos. O único problema de saúde que poden comportar son as sobreinfecciones das lesións de rascado polo intenso picor que provocan. Os piollos do corpo, menos frecuentes, si que se asocian a hábitos de limpeza deficientes. Pon os seus ovos nas costuras da vestimenta, e dado que necesitan manter certa temperatura e alimentarse con regularidade, son máis habituais en persoas que non se cambian de roupa con moita frecuencia.

Os piollos da pube contáxianse durante as relacións sexuais e poden transcorrer varias semanas ata que o infestado déase conta, dado que o seu período de reprodución é máis longo que o dos piollos da cabeza. Estes insectos aliméntanse do sangue que inxeren coas picaduras. Inxectan na ferida a súa saliva, que ten propiedades anticoagulantes e que é capaz de transmitir algunhas enfermidades; o tres máis coñecidas son a febre recorrente, a febre das trincheiras e o tifus exantemático.