A maior parte das decisións que se toman ao volante dependen dunha óptima saúde visual. Durante o día, os defectos de visión pasan máis desapercibidos, pero pola noite e con malas condicións meteorolóxicas poden chegar a dificultar a condución. As revisións oculares, unha maior concienciación sobre a necesidade dunha boa saúde visual e seguir unhas sinxelas recomendacións son claves para evitar accidentes de tráfico. Neste artigo explícanse cales son os factores de risco que poden pór en perigo a saúde cando se ten unha visión deficiente.
Unha de cada tres persoas que sentan ao volante ten unha visión deficiente, por baixo dos requisitos mínimos establecidos pola lei. Son cifras que se achegaban hai uns anos a Federación Europea da Industria Óptica (EUROM 1). Tamén a Asociación Francesa para a Mellora da Vista indicaba que de 40 millóns de condutores 8 deles sofren problemas visuais non corrixidos ou mal corrixidos. Tanto uns como outros datos arroxan a necesidade de salientar o papel relevante dunha boa vista para a seguridade dos condutores.
Salvador Alsina, presidente da asociación Visión e Vida, aseguraba en 2015 que o 59% dos accidentes poderían estar causados por un problema de visión. En España, estímase que máis de seis millóns de condutores teñen unha deficiencia visual que inflúe de forma negativa na súa condución e que case un millón non debería conducir debido a estes problemas visuais.
Esta gran afectación de deficiencias oculares pode deberse ao propio descoñecemento de quen ve moito menos do que podería ver (máis dunha cuarta parte dos españois de entre 18 e 30 anos non se fixeron nunca un exame visual completo) ou ao proceso natural de envellecemento. Aínda que os condutores maiores de 75 anos teñan un campo visual bo, con independencia da súa idade, sofren un desfasamento de tempo entre a percepción do obxecto e a reacción. Doutra banda, aínda que algúns estudos sinalan que os condutores a partir de 65 anos teñen menor proporción de accidentes debidos a choques por alcances, estes caracterízanse por un empeoramento en canto a manobras, como cambios de carril, preferencias e adiantamentos.
Factores de risco: nocturnidade, choiva e deslumbramiento
Unha mala saúde ocular pode provocar máis accidentes cando as condicións externas non son favorables, como a escuridade ou as malas condicións meteorolóxicas (choiva, vento, neve…).
Os condutores maiores de 75 anos sofren un desfasamento de tempo entre a percepción do obxecto e a reacción
Os accidentes durante a noite poden multiplicarse ao redor de 4-5 veces respecto ao día. Coa escuridade, a agudeza visual redúcese nun 70% e, por tanto, o sentido da profundidade -que permite calcular traxectorias, distancias e velocidades- é ata sete veces menor. Isto comporta moitas colisións porque non se pode controlar a relación do vehículo con respecto ao resto. A noite tamén reduce a percepción das cores.
Todo iso, sumado ao cansazo e o soño, conforman factores de risco que poden minimizarse con simples accións: manter en bo estado a iluminación do coche, reducir a velocidade, manter ou aumentar a distancia de seguridade, descansar se aparecen síntomas de somnolencia e utilizar as luces de alcance cando non haxa posibilidade de cegar a outros condutores. O uso de lentes con filtro de cor amarela mellora a visión dos contrastes, polo que se recomendan para a condución nocturna.
A choiva pode empeorar aínda máis a visibilidade, sobre todo durante a noite. Nestes casos, é moi importante manter en bo estado os limpiaparabrisas e conducir coas luces do vehículo acendidas.
Unha pequena porcentaxe da poboación (6%) é sensible ao deslumbramiento, debido á cor azul dos seus ollos (nos países nórdicos esta porcentaxe ascende ao 10%), aínda que son as cataratas o factor que máis altera a sensibilidade ao deslumbramiento (tamén relacionado coa terceira idade). Recoméndase, por tanto, a utilización de lentes de sol, aínda que non todas serven: convén empregar filtros polarizados para bloquear o exceso de luz reflectida.
Revisións ópticas obrigatorias
Cos datos que se manexan faise imprescindible seguir unhas revisións ópticas obrigatorias para reducir o cociente de accidentes causados por persoas da terceira idade. Por este motivo, os especialistas insisten en que se dea máis importancia a estar fisicamente apto para a condución, que se inclúan cuestións ópticas nos programas de saúde nacionais e que se xeren campañas de concienciación, tanto para garantir unha condución segura como para ofrecer un diagnóstico precoz dos problemas oculares. Tamén chaman á profesionalización das probas oculares, en moitos casos levadas a cabo a través de test básicos non científicos, e a revisións obrigatorias cada cinco ou dez anos.
Un grupo de investigadores alemáns inspirouse nos ollos para fabricar unha nova tecnoloxía de alerta ante o volante. Partiron da idea de que, ao tomar unha curva e virar o volante, os condutores centran a mirada en puntos específicos da estrada. A partir do estudo sobre as estratexias que utilizan distintas persoas ao virar, desenvolverán un sistema de alerta que mellore a seguridade na condución por estradas sinuosas. Os científicos xa preparan novos experimentos nos que empregarán un sistema de alerta prototipo que controle a aproximación a curvas e do que se obteña información dos movementos oculares que normalmente realiza o condutor. Se o condutor non dá mostras de seguir o seu patrón típico de condución ao tomar unha curva, o sistema asumirá que non a viu e avisaralle con tempo, co que se espera reducir de forma substancial o número de accidentes por distraccións ou por quedar durmido.
