Para o tratamento do cancro e de transplantes de órganos, para paliar as perdas sanguíneas en intervencións cirúrxicas ou provocadas por traumatismos ou para elaborar distintos hemoderivados que serven, á súa vez, para tratar moitas enfermidades. Estas son algunhas indicacións para o uso dos distintos compoñentes do sangue. Por iso, é fundamental que a doazón desinteresada, solidaria e altruísta dos cidadáns non se deteña. Pero, quen pode facela? Que precaucións hai que tomar? Ten algún efecto secundario? A continuación ofrécense varias cifras sobre a doazón de sangue, explícase que hai que ter en conta antes e despois de facela e detállase como se utiliza o sangue doado.
A doazón de sangue
A doazón de sangue é un acto sinxelo, seguro e altruísta, que leva unhas mínimas molestias e que permite salvar moitas vidas. As doazóns se fraccionan en distintos elementos, o que posibilita axudar a tres pacientes. Cunha doazón de sangue, que dura uns 10-15 minutos, extráense 450 ml aproximadamente (cantidade de referencia para unha persoa de 50 kg).
A pesar dos avances tecnolóxicos e científicos, o sangue non ten substituto viable nin se pode fabricar. De aí a extrema importancia de facer das doazóns un acto habitual e adoitado, e desligarlo das situacións de emerxencia ou de traxedia. Se as reservas están cheas con regularidade, sempre haberá sangue suficiente.
En España, segundo os datos do último informe publicado pola Federación Española de Doantes de Sangue (FEDSANG), durante o ano 2015 e con respecto ao ano anterior, o número de doazóns de sangue incrementouse nun 0,78%. En total, conseguíronse máis de 1.705.000 doazóns, o que sitúa o índice de doazóns en 36,64 por cada 1.000 habitantes. Con todo, estímase que para abastecer todas as necesidades do noso país sería preciso que a cifra alcanzase as 40 doazóns por cada 1.000 habitantes e ano.
Prepararse para facer unha doazón
Para ser doante só hai unhas condicións mínimas que cumprir: ter máis de 18 anos e pesar máis de 50 kg, ademais de dispor de boa saúde e asinar o consentimento informado (requisito legal). En España, os homes poden doar sangre catro veces ao ano e as mulleres en só tres ocasiones, sempre respectando o intervalo de dous meses entre elas. A explicación a esta diferenza é que, posto que os depósitos de ferro na muller diminúen cada mes coa menstruación, estímase que ao cabo dun ano un home que doe catro veces e unha muller que doe tres veces perderán unha cantidade similar de ferro.
Hai que preparase para facer unha doazón? En principio, non hai que tomar medidas excepcionais, aínda que desde Cruz Vermella Española recomendan durmir ben a noite anterior e non acudir en xaxún; o mellor é tomar unha comida pobre en graxas e se se teñen niveis baixos de ferro, comer alimentos ricos neste mineral (carne, legumes ou froitos secos). Tamén aconsellan non fumar unha hora antes da extracción.
Para ser doante hai ter máis de 18 anos, pesar máis de 50 kg e dispor de boa saúde
Tras a doazón, hai que permanecer en repouso durante uns 10-15 minutos. Aconséllase tomar abundantes líquidos e evitar fumar e beber alcol ata que non transcorresen como mínimo dúas horas. Recoméndase non realizar actividades que esixan moita concentración ou un esforzo físico intenso (como deportes, longa condución de vehículos, traballos pesados) polo menos ata o día seguinte. Tamén é conveniente non coller pesos co brazo do que se extraeu o sangue, para evitar a aparición dun hematoma.
A pesar de que non leva maiores consecuencias, algúns doantes poderían presentar efectos adversos, como mareo ou reacción vasovagal, dor ou aparición de hematoma no punto de punción ou lesión do nervio (moi excepcionalmente).
Despois da doazón, recupérase de maneira rápida a parte líquida do sangue, sobre todo inxerindo líquidos, nas dúas horas seguintes. A parte celular (hematíes, plaquetas…) recupérase de forma progresiva ao longo dunhas semanas. No entanto, doar sangue non prexudica nin debilita a saúde das persoas.
O sangue: como se utiliza
Unha vez terminada a extracción de sangue, nas 24 horas seguintes procédese ao seu fraccionamento, separándoa no seu tres elementos principais:
- Concentrados de hematíes. Estas células son as encargadas do transporte de osíxeno e utilízanse para tratar a anemia aguda, provocada pola perda de sangue secundario a procesos cirúrxicos e traumatismos, e a anemia crónica. Pódense almacenar ata 42 días (a 4 ºC).
- Concentrado de plaquetas. Son pequenos fragmentos celulares que interveñen no proceso de coagulación. Empréganse no tratamento da leucemia e transplantes de órganos, entre outros. Pódense gardar durante sete días (a 22 ºC).
- Plasma sanguíneo. É a parte líquida do sangue e contén os factores da coagulación. Úsase para o tratamento de problemas de sangrado producido por defectos da coagulación. Tamén se utilizan para elaborar hemoderivados, medicamentos cunha ampla aplicación terapéutica, como a albúmina, as inmunoglobulinas, o factor VIII ou a antitrombina III, entre outros, que se empregan no tratamento de enfermidades da coagulación, infecciosas ou de grandes queimados, entre outros. Pódese gardar ata dous anos (conxelado a -40 ºC).
Pero, como se reparte todo o sangue? Pois, segundo a FEDSANG, distribúese en distintas áreas da seguinte maneira: ao redor dunha cuarta parte destínase a oncoloxía, un 23% a intervencións cirúrxicas, un 16% a consumos crónicos, un 15% a enfermidades do sangue, un 12% a transplantes de órganos e un 10% á área de obstetricia.
