A comunicación interpersoal parece hoxe subxugada aos avances tecnolóxicos de última xeración. No entanto, os expertos advirten que saber expresarse e dialogar eficazmente cos demais é aínda máis difícil que coñecer todas as prestacións dun teléfono móbil ou un computador. Educar neste sentido non só mellora a relación entre profesionais da saúde e pacientes, senón que favorece que se cumpra o tratamento prescrito. A clave está no manexo dos compoñentes emocionais do malestar.
Tanto en casa como na oficina, moitos españois sábense atafegados polo peso crecente da tecnoloxía punta en todo o ámbito da comunicación. Con todo, para José Luís Bimbela, psicólogo adscrito á Escola Andaluza de Saúde Pública (ESCA) e autor do libro “Ximnasia emocional”, é máis difícil e moito máis complexo comunicarse con outras persoas que manexar calquera tecnoloxía, xa que require unha importante aprendizaxe e adestramento aos que se dedica moi pouco tempo.
Bimbela tomou parte o pasado xuño no VIII Congreso da Sociedade Española de Electromedicina e Enxeñaría Clínica, celebrado en Zaragoza, e abordou ante os profesionais do medicamento a necesidade de conxugar os avances tecnolóxicos coa comunicación directa co paciente.
Combater a dúbida
“Saber transmitir as vantaxes que ofrecen as novas técnicas de diagnóstico e tratamento, por exemplo, crea unha emoción positiva no paciente e fai que aumente a súa confianza”. En opinión do experto, o profesional sanitario non debe escudarse detrás dunha tecnoloxía inaccesible, senón utilizala en beneficio do paciente a quen, en definitiva, serve. Este, á súa vez, ve aliviados moitos dos seus temores ou ansiedades cunha breve explicación tranquilizadora sobre en que consiste cada proba, que pasos séguense e que utilidade achegan ao diagnóstico ou tratamento.
Unha boa comunicación entre profesional e paciente facilita un clima de confianza que prolonga o cumprimento terapéutico
“Cando o profesional aclara as dúbidas que o paciente ten con respecto ao seu diagnóstico ou tratamento, créase unha estreita relación de confianza entre ambas as partes e establécese un clima de confort”. Bimbela subliña que a relación entre profesionais sanitarios e pacientes variou durante os últimos anos a consecuencia dunha progresiva tecnificación dos hospitais e servizos asistenciais.
Os clásicos saúdos e preguntas sobre o estado de saúde, moitas veces, limítanse a simples “póngase vostede aquí”, “faga isto” e “xa lle avisaremos” ou “pida hora para unha nova visita”. En moitos casos, o paciente sométese a esa técnica por primeira vez, móstrase nervioso ou mesmo asustado polo simple feito de que se espera del que saiba facer ben algo que nunca antes fixo.
Comunicar
A mellora desta relación comunicativa entre profesionais sanitarios e pacientes podería reducir a inoperancia ás veces dos primeiros e a sensación de medo dos últimos, procurando á vez un clima de confianza que prolongaría un cumprimento eficaz da prescrición terapéutica. Bimbela aclara que o paciente debese sempre confiar nos avances de última xeración, por canto presuponse que melloran o diagnóstico e tratamento das enfermidades.
En teoría, o profesional sanitario está obrigado a explicar o seu funcionamento ao paciente -como o está o vendedor dun aparello ante o cliente que se interesa pola súa compra-; pero o experto en ximnasia emocional confesa que na práctica non se fai sempre así: “Confíase ás veces en que a máquina sexa a gran salvación polo feito de aforrar explicacións e tempo, conseguindo que o paciente teña que entregarse a ela pasivamente”. Saber manexar as emocións crea proximidade, insistiu, e unha relación máis estreita con quen temos enfronte.
Xestión de datos e emocións
O uso de Internet fai que os pacientes utilicen esta ferramenta con anterioridade a moitas visitas para informarse sobre síntomas, patoloxía asociada e tratamento correspondente. Deste xeito, ben por non saber nada ou por sabelo todo, a actitude dos pacientes radicalízase en perfís de moi esixentes ou totalmente calados, e o profesional médico convértese en mero prescriptor ou negociador dun determinado tratamento. “Debemos educar tamén aos usuarios do Sistema Nacional de Saúde no sentido de que é o médico quen mellor sabe interpretar e xestionar a súa enfermidade, podendo arroxar luz a moitas dúbidas expostas” explica Bimbela.
“Os profesionais sanitarios, pola súa banda, deben transmitir emocións positivas e non deixarse contaxiar dos comportamentos agresivos e as emocións negativas dos pacientes”.Cando o profesional aclara as dúbidas que o paciente ten con respecto ao seu diagnóstico ou tratamento, créase unha estreita relación de confianza entre ambas as partes, un clima de comodidade e tranquilidade.
“Este tipo de comunicación positiva circunscríbese en realidade non só aos médicos senón tamén aos directivos dos sistemas sanitarios, a fin de xestionar as dificultades de organización do traballo ou de relacións humanas con habilidades emocionais, de forma positiva”. Bimbela asegura que non existe unha fórmula de procurar a mellor intelixencia emocional, pero reclama un abono periódico a táboas de exercicios tales como preguntar, escoitar, “empatizar”, resumir, reforzar e “retroalimentar”.
“Ximnasia emocional”, o libro escrito por José Luís Bimbela, parte dunha definición de saúde que a Organización Mundial da Saúde (OMS) redactou fai xa unas cantas décadas e que contempla tres variantes fundamentais: biofísica, psicoemocional e social. En plena eclosión dos aspectos máis físicos da saúde -cirurxía estética, tratamentos de beleza, adestramentos de fitness ou pilates, masaxe, relaxación antiestrés ou métodos de adelgazamento-, a falta dunha adecuada ximnasia emocional redunda en que os usuarios de todas estas técnicas capten só uns efectos inmediatos (relaxación, diminución da dor, mellor atractivo físico), que se desvanecen ante algún contratempo inevitable que xere tensión, malestar ou nerviosismo.
“Se non se modifica a forma de ver a vida, ao cabo duns días a tensión, o malestar e as dores volven manifestarse. Se non modificamos os compoñentes emocionais do noso malestar, volverán asexarnos tarde ou cedo e daremos por perdidos tantos esforzos realizados”. Para Bimbela, a cousa é tan simple como tomar papel e lapis, facer os nosos propios problemas sen delegalos, obvialos ou subcontratalos. Xestionar a intelixencia emocional permítenos ser máis felices e desenvolvernos plenamente como persoas.
Os problemas son inevitables, explica o autor, pero demasiadas veces obviamos nosa tamén inevitable implicación neles. O libro ofrece táboas de exercicio para a xestión, por exemplo, das malas vibracións (conflitos cos fillos, a parella ou no ámbito laboral). “Todo se pode sempre volver pensar dunha forma que non repercuta negativamente sobre a saúde”. O libro persegue, segundo Bimbela, que a persoa vexa as cousas de maneira máis realista e senta capaz de cambiar aquilo que lle dana, de mellorar a súa propia vida e a súa contorna.
