A incontinencia fecal é un síntoma con importantes implicacións médicas, sociais e económicas que causa unha redución significativa da calidade de vida. As opcións de tratamento inclúen tratamentos conservadores (biorretroalimentación, adestramento dos músculos do piso pelviano, tratamento dietético ou farmacolóxico) ou cirurxía (reparación de esfínteres ou neoesfínter, entre outros) aínda que normalmente óptase por un combinado de ambos os tratamentos.
A incontinencia fecal (encopresis), definida como a incapacidade de controlar voluntariamente a emisión de feces, está provocada por multitude de situacións. Unha das causas é a deterioración do músculo do esfínter anal ou a existencia de cicatrices no recto que impiden a retención das feces. Estas cicatrices poden ser a consecuencia de enfermidades como a colitis ulcerosa ou enfermidade de Crohn (doenza crónica que se caracteriza por unha inflamación do tracto dixestivo, sobre todo do íleon ou tramo final do intestino delgado).
Outro factor importante na aparición da encopresis é o alongamento dos nervios que afectan ao esfínter, que pode ocorrer por trauma obstétrico (durante o traballo do parto ou polo nacemento dun bebé grande), idade avanzada ou traumatismos. Tamén hai casos documentados de enfermidades como a esclerose múltiple e a diabetes mellitus, as cales presentan afectación nerviosa.
Afecta máis as mulleres maiores
A incontinencia fecal afecta entre o 2% e o 7% dos adultos e en persoas maiores de 65 anos a frecuencia increméntase. Aínda que é unha alteración que tamén afecta os homes, a incontinencia fecal está estendida tres veces máis en mulleres, sobre todo naquelas multíparas, con partos vaginales que precisaron de instrumental mediante o uso de fórceps, espátulas ou ventosas, ou intervidas de histerectomía (extracción da matriz). Estes son os datos que se extraen dun estudo realizado por especialistas norteamericanos.
O estudo realizado por expertos da Universidade de Michigan e Washington (EEUU) e publicado en American Journal of Obstetrics and Gynecology revela que a prevalencia de incontinencia fecal nunha poboación de 6.000 mulleres de entre 30 e 90 anos é do 7,2%, valor que se incrementa proporcionalmente coa idade. Os resultados demostran que a encopresis ten repercusión importante na vida cotiá. Os datos do estudo son reveladores; por primeira vez, os expertos sinalan a depresión maior como causa e, á vez, consecuencia deste trastorno.
Tratamentos dispoñibles
Non existe un único tratamento para a encopresis. Hai que ter en conta que debe incluír un apoio psicolóxico completo para atenuar as repercusións sociais da enfermidade. Nalgúns casos a dieta rica en fibra axuda á terapia aumentando a consistencia do volume fecal e dando maior control ao paciente. Noutros afectados, con todo, favorece unha dieta con poucos residuos que reduza este volume. As recomendacións básicas inclúen unha dieta que evite a hipermotilidad intestinal, as bebidas gaseosas e os alimentos flatulentos.
A incontinencia fecal afecta entre o 2% e o 7% dos adultos e en maiores de 65 anos a frecuencia increméntaseO tratamento de retroalimentación biolóxica e exercicios esfinterianos consiste na realización de exercicios para fortalecer os músculos do chan pelviano e facilitar estratexias para mostrar como utilizar adecuadamente a musculatura afectada. Nunha revisión bibliográfica da Fundación Cochrane de 2006 realizada polo Cochrane Incontinence Group conclúese que non hai evidencia suficiente derivada de ensaios como para xulgar que os exercicios e a estimulación eléctrica empregadas no conduto anterior do ano sexan máis útiles que os exercicios vaginales para mulleres con incontinencia fecal despois do parto.
Noutra publicación do mesmo grupo de expertos comparábase a efectividade de varios dos fármacos máis utilizados. Estes fármacos actúan inhibindo o tránsito intestinal ou a secreción intestinal ou como absorbentes de auga, incrementando a masa fecal e estimulando os reflexos fecais. Entre os fármacos de elección están os opioides, cuxas doses antidiarreicas son inferiores ás necesarias para producir analgesia, que producen unha inhibición da liberación de neurotransmisores implicados na regulación da motilidad intestinal.
O resultado é un atraso no vaciamiento gástrico e no tránsito intestinal por diminución do peristaltismo. Este atraso aumenta o tempo de contacto do contido intestinal coa mucosa, permitindo maior absorción de auga e electrolitos, conducindo a un aumento da consistencia das feces. No tratamento con opioides os especialistas prefiren o uso de loperamida, difenoxilato e difenoximina pola súa menor capacidade de atravesar a barreira hematoencefálica con poucos efectos sobre o sistema nervioso central. A codeína, tamén usada como antitusígena e analgésica, ten efecto antidiarreico, pero con maiores efectos secundarios como son broncoespasmo, somnolencia e visión borrosa, entre outros. Despois de examinar os ensaios, os datos revelaron que hai aínda poucas probas clínicas que demostren a súa eficacia e que, maiormente, o foco do tratamento era a diarrea, diminuíndo a motilidad intestinal máis que a incontinencia.
Dentro das opcións invasivas están os procedementos cirúrxicos. A cirurxía úsase principalmente naquelas incontinencias por defectos estruturais e funcionais dos músculos do chan pelviano ou do esfínter anal. A cirurxía consiste na reparación da anatomía anorrectal, plastia con músculos alleos ao aparello esfinteriano ou a creación dun esfínter anal artificial. Aínda que adoita ser o tratamento máis eficaz para este tipo de incontinencia, os expertos do Cochrane Incontinence Group tampouco atoparon as suficientes evidencias científicas para xulgar os posibles beneficios e desvantaxes de diferentes opcións cirúrxicas.
O maior problema con que se enfrontan tanto os afectados como os seus coidadores é como conseguir un mellor control para contribuír, no posible, a seguir realizando as súas actividades cotiás.
Existen no mercado diversos dispositivos para facilitar a vida diaria dos afectados. O emprego de cueiros pode evitar que a cama e a roupa móllense, aínda que estes sistemas tenden a manter o material fecal en contacto permanente coa pel. Co tempo, a humidade e as sustancias cáusticas das feces debilitan a pel facilitando a súa deterioración e facéndoa máis susceptible a infeccións e á aparición de lesións cutáneas. Por este motivo hai que manter a pel limpa, seca e ben hidratada.
Tamén hai que considerar a interacción do uso de cremas protectoras xunto cos cueiros. As cremas ou aceites hidratantes quedan absorbidas pola celulosa do sistema de incontinencia, saturándoa, deixando a pel sen a protección adecuada e anulando a capacidade de absorción dunha zona en concreto.
Existe un sistema de recolección externa que consta dunha bolsa de drenaxe que vai axustada a unha estrutura adhesiva que se axusta ao orificio anal ou recto e que colocado adecuadamente duran 24 horas. Máis novo é un dispositivo anal para incontinencia que ten a característica de que deixa eliminar os gases pero non a materia fecal e mantén ao paciente limpo durante varias horas. A súa colocación é similar á dun tampón e existen diferentes presentacións.
A Nacional Association For Continence publica unha guía de produtos e servizos para a incontinencia que inclúe unha lista dos fabricantes e distribuidores de produtos específicos.
