A hiperhidrosis ou transpiración excesiva ocorre sen que se presenten factores desencadenamentos, como exercicio ou calor ambiental, e ten un gran impacto na calidade de vida dos afectados tanto a nivel físico como emocional. Aínda que parece un trastorno sen importancia, nas formas máis xeneralizadas hai que descartar enfermidades sistémicas como trastornos de tiroides ou diabetes. Desde hai anos existen varias opcións para tratalo, desde alternativas máis sinxelas como a aplicación de produtos tópicos ata o máis recente como o uso da toxina botulínica.
A sudoración é un líquido salgado producido polas glándulas sudoríparas cuxa función é a de manter a temperatura do organismo. É debido a esta función reguladora que, canto máis calor fai, máis se súa, e cando a transpiración se evapora da pel reduce o exceso de calor. O que chega a suar unha persoa depende de cantas glándulas sudoríparas teña e adoita presentarse en axilas, en pés ou na palma das mans. Unha persoa nace con aproximadamente de dúas a catro millóns destas glándulas, que se volven totalmente activas na puberdade, sendo as mulleres superiores en número, que non en actividade, que é onde destacan os homes.
Causas do exceso
A sudoración está controlada por diferentes sistemas neurológicos interrelacionados que van desde o hipotálamo ata a medula espinal, os nervios periféricos e as glándulas sudoríparas, todos eles interconectados polo sistema autónomo simpático. Desde o punto de vista psicolóxico o sistema nervioso simpático prepáranos para a acción e está asociado coa psicopercepción dun estímulo de carácter emocional. Por esta razón, á parte de producirse máis suor fronte temperaturas altas ou en resposta ao exercicio físico, tamén se induce máis transpiración en resposta a situacións que provocan reaccións de vergoña, furia ou temor. Cando a sudoración excesiva afecta a mans, pés e axilas denomínase hiperhidrosis primaria ou focal, e afecta entre o 1,5% e o 2,8% da poboación, aínda que os expertos sinalan que menos do 40% dos afectados busca consello médico.
A pesar de que na maioría dos casos non se coñecen as causas que provocan hiperhidrosis, si existen situacións patolóxicas que relacionan hiperactividade das fibras simpáticas cun aumento da resposta periférica sudomotora. Esta forma de sudoración excesiva, que pode chegar a afectar a varios membros dunha mesma familia, adoita localizarse en zonas concretas do corpo, como son as palmas das mans, as plantas dos pés, as axilas, as rexións submamarias e as ínguas. Na maioría dos casos estas zonas adoitan ter unha cor de pel rosáceo ou branco-azulado e, nas formas máis graves, pode aparecer macerada ou fisurada, especialmente nos pés.
A solución máis sinxela é a aplicación de compostos de sales de aluminio presentes na maioría de desodorizantes comercializados en farmacias
Ansiedade, tensión, febre, hiperactividade da tiroides, menopausa, consumo de drogas, abstinencia de alcol e a inxesta de comidas condimentadas son algunhas das causas que explican a aparición de hiperhidrosis. Neste último caso, o que se denomina sudoración gustativa, o consumo de alimentos como o queixo e o chocolate relaciónase con sudoración excesiva en coiro cabeludo e cara, sobre todo en casos de lesións medulares e parotidectomia. Noutros casos, como en patoloxías oncolóxicas, o problema é o efecto dunha alteración da termorregulación.
Tratamento
A primeira acción é pedir consello ao dermatólogo. No pasado optábase pola non intervención pero desde hai anos existen numerosos tratamentos para resolver ou, en calquera caso, reducir este trastorno. No entanto, os especialistas recalcan, maiormente nas formas xeneralizadas, descartar enfermidades sistémicas como diabetes ou trastornos de tiroides. Unha das solucións máis sinxelas é a aplicación de compostos de sales de aluminio presentes na maioría de desodorizantes comercializados en farmacias. Os expertos sinalan que estes desodorizantes é mellor aplicalos cando a pel está ben seca despois dunha ducha máis ben fría, antes de deitarse. Ao comezo deben utilizarse cada noite durante unhas semanas e despois só dúas veces á semana. O problema reside, nos produtos máis concentrados, en que un uso habitual pode provocar reaccións cutáneas, especialmente en zonas sensibles como as axilas.
Os fármacos anticolinérgicos, usados para o control da rixidez ou debilidade muscular, tremores ou problemas para deglutir e falar, administrados de forma oral, axudan a reducir a sudoración. Con todo, a súa función é a expensas dalgúns efectos secundarios como visión borrosa, sequedad de boca, retención urinaria e problemas de estreñimiento, debilidade, mareos ou somnolencia, entre outros. Recentes estudos revelan a utilidade do glicopirrolato tópico, que carece de efectos indesexables.
A iontoforesis reduce a hiperhidrosis mediante unha corrente eléctrica de baixa voltaxe a través da superficie cutánea. Isto provoca unha redución da produción por parte das glándulas sudoríparas. Este tratamento realízase por sesións diarias de media hora durante varias semanas ata que é efectivo. A opción máis nova é a inxección subcutánea de toxina botulínica, que produce un bloqueo da transmisión nerviosa con resultados esperanzadores sobre todo en hiperhidrosis axilar e palmar, aínda que os dermatólogos advirten que non é definitivo e que hai que repetilo de forma periódica, e aínda existe pouca experiencia.
En casos de hiperhidrosis axilar rebelde pode exporse a extirpación cirúrxica das glándulas sudoríparas mediante liposucción ou extirpación da área afectada. A simpatectomía, de elección en casos de hiperhidrosis palmar e axilar intensa, é o tratamento máis radical. Consiste na extirpación ou electrocoagulación, mediante laparoscopia e baixo anestesia xeral, do ganglio simpático. O efecto da intervención é inmediato, cunha eficacia do 90% que se mantén a longo prazo. Aínda que os expertos sinalan que, nunha elevada porcentaxe, dáse un fenómeno coñecido por sudoración compensatoria, que é o cesamento nas mans pero o aumento noutras partes do corpo e que ten difícil solución.
A anhidrosis, definida como ausencia anormal de sudoración en resposta á calor, non é un trastorno habitual. Normalmente pasa inadvertida e non é perigosa. No entanto, se existe unha ausencia total da sudoración, o organismo non pode regular a temperatura e pode chegar a ser mortal. Por iso, de darse o caso, os expertos recomendan consultar de forma inmediata ao profesional de saúde correspondente.
En ocasións é secundaria a enfermidades dermatológicas (como eczema vulgar psoriasis, liquen ruber, eritrodermias ou displasias ectodérmicas, entre outras) ou grandes queimaduras. A diabetes mellitus pode causar un aumento da sudoración en extremidades superiores e unha diminución das inferiores. Pode formar parte dunha síndrome pouca frecuente que cursa con insensibilidad congénita á dor (anodinia). A anhidrosis secundaria á ausencia congénita de glándulas sudoríparas é tamén excepcional e tamén algúns medicamentos como os anticolinérgicos poden ser unha das causas de aparición.
