Non é o mesmo engulir que o pracer que sente ao comer, como tampouco é igual comer de picoteo que realizar unha repartición adecuada das inxestas. Para previr e combater a obesidade e o exceso de peso, os científicos advirten da necesidade de aprender a diferenciar a fame do apetito. Algúns alimentos, como o chocolate, estimulan zonas cerebrais relacionadas coa recompensa e o pracer. Moitas persoas inxérenos, por tanto, para sentir ese goce e non porque o seu organismo necesite os nutrientes que achegan.
A fame e o apetito son cuestións diferentes, a pesar de que na linguaxe popular moitas veces confúndanse. O investigador Miguel López, do Centro de Investigación Biomédica en Rede-Fisiopatología da Obesidade e a Nutrición (CIBERobn), sinala que “ter fame é unha necesidade fisiológica vital, indispensable non só para saciar a fame, senón para nutrir o noso corpo con micronutrientes (como algunhas vitaminas), minerais e macronutrientes (como proteínas, graxas e carbohidratos) que están en calquera alimento.
En cambio, “ter apetito significa o desexo para comer por pracer, no que interveñen factores como os cheiros, os sabores, o aspecto e presentación dos alimentos ou certos costumes alimenticios que estimulan a mente para fomentar unha necesidade, a para comer, que, en realidade, xa estaría satisfeita”. Por tanto, a fame é o instinto que impulsa a nutrirse cando o organismo o necesita para a súa supervivencia e o apetito é a sensación de querer comer que vén determinada pola forma de presentación dos alimentos ou o contexto social no que se atope a persoa.
Deste xeito, unha persoa pode sentir apetitito a pesar de saciar a súa fame (picar despois de comer de forma copiosa). Como sinala Jaume Serra, médico asistente da unidade de trastornos alimentarios Centro ABB, “o apetito é unha sensación que induce a comer algo que apetece guiada máis polo desexo gratificante que non por un verdadeiro requirimento biolóxico e con independencia das características nutricionais e enerxéticas do alimento apetecido”.
Fame, satisfacción e saciedade
A presentación dos alimentos ou o contexto no que se atopa unha persoa pode espertar o apetito
Cando temos apetito inxérense máis calorías das necesarias, xa que a inxesta non responde a unha necesidade de nutrientes por parte do noso organismo. Como é sabido, a máis calorías das que o organismo vai gastar, máis acumulación de graxa. É fundamental recoñecer sensacións como a satisfacción e a saciedade.Se a fame é a sensación fisiológica que induce a comer, a satisfacción é o estado de plenitude que convida a deixar para comer, e a saciedade é o período durante o cal a sensación de satisfacción mantense ata que aparece de nova a fame.
Como xestionar o apetito?
O control do apetito é fundamental para previr o exceso de peso e a obesidade. E, para iso, é básico adoitarse aos sinais que envía o organismo, antes, durante e despois do acto para comer. Serra afirma que “tanto a satisfacción que induce a deixar para comer e a saciedade que inhibe a sensación de fame entre as inxestas son respostas mediadas por diferentes factores Pódense xestionar para conseguir unha satisfacción e unha saciedade máis efectivas desde o punto de vista de optimizar e axustar as inxestas.
Non é o mesmo engulir que o pracer para comer. Non é o mesmo o picoteo que unha adecuada repartición das inxestas cun patrón de consumo que permita axustar os sinais de fame e saciedade e comer para vivir e gozar en lugar de vivir para comer”.
A adicción á comida
No entanto, en ocasións, non é tan sinxelo distinguir a fame do apetito. O hipotálamo é a parte do cerebro que se encarga de analizar a información que envía o organismo cando se inxeren alimentos. A súa misión é avisar cando se comeu suficiente. Pero hai factores, como o pracer que producen certos alimentos, que poden enganar a esta glándula para facer crer que aínda se necesita inxerir máis. Por norma xeral, os alimentos que conseguen despistar ao hipotálamo son os carbohidratos (como o chocolate) ou as graxas.
Este tipo de alimentos conseguen estimular zonas cerebrais relacionadas coa recompensa e a adicción. Activan os mesmos mecanismos que sustancias adictivas como o tabaco. Por iso, moitas persoas botan man destes alimentos cando necesitan levantar o seu estado de ánimo. É a fame hedonista, relacionada só co pracer. Este é un dos motivos polo que se debería controlar de forma activa o apetito xa que, ademais dos seus efectos sobre a masa e saúde corporal, os excesos típicos de sociedades desenvolvidas acabarían provocando unha adicción, do mesmo xeito que sucede coas drogas ou os xogos de azar.
Uno dos trastornos nos que se manifesta de forma máis evidente o descontrol excesivo na inxesta de alimentos é o trastorno por chea. “A chea é un síntoma e ten un valor emocional. De forma inconsciente, o paciente calma a dor ou a tensión emocional coa sobreingesta”, explica Enrique Armengou, psiquiatra director médico do Centro ABB e responsable do programa de Trastorno por Cheas.
Armengou explica que a chea consiste en comer de forma ansiosa unha cantidade de comida excesiva. E adóitase acompañar de sensacións de culpa e malestar. Aínda que ao comezo é ocasional ou ante situacións de tensión emocional importantes, aos poucos as persoas danse as cheas con máis frecuencia ou ante situacións cotiás de tensións. Mesmo ante situacións de alegría, para celebralas. Estas persoas senten aos poucos que a súa vida está controlada pola comida.
O tratamento para superar o trastorno está dirixido a romper os círculos viciosos que se xeran: a persoa debe tentar non acougar a ansiedade a través da comida, porque isto lle provoca, á súa vez, culpa e máis ansiedade. Para iso, apréndense técnicas de control da ansiedade, realízase terapia grupal e, nalgúns casos, prescríbese medicación.
Este psiquiatra salienta a importancia de traballar aspectos psicolóxicos como cultivar a autoestima, aprender a atrasar a satisfacción dos impulsos, detectar os factores que desencadean a chea e modificalos e optimizar as habilidades persoais mediante o traballo desde a psicoloxía positiva e o crecemento persoal. Se se entende que a chea é unha forma de tapar unha necesidade, se se aprende a desenvolver esta necesidade non se requirirá esta inxesta excesiva.
