A incontinencia urinaria relaciónase, de forma errónea, só con mulleres. Pero aínda que son elas quen máis sofren este problema, non hai que menosprezar a taxa de afectados. A pesar de que os homes, pola súa anatomía, están máis protexidos fronte a esta patoloxía, os datos dispoñibles sinalan que é a segunda causa de ingreso en residencias xeriátricas e que o 50% de pacientes institucionalizados en España sofre algún tipo de incontinencia urinaria. Esta perda involuntaria de ouriños constitúe un gran inconveniente social, afecta á calidade de vida e supón un importante problema hixiénico, xa que favorece as infeccións urinarias. Os tratamentos dispoñibles van desde un cambio de hábitos, exercicio físico ou medicación, ata inxeccións de silicona, colágeno ou graxa do propio paciente e a cirurxía.
Imagen: Sarah Dawn Nichols
A incontinencia urinaria defínese como a perda involuntaria de ouriños a través da uretra (conduto excretor dos ouriños que vai desde a vejiga ao exterior). É prevalente na poboación adulta masculina maior de 65 anos e os casos aumentan de forma considerable coa idade debido a unha longa lista de factores. Os cambios fisiológicos na vejiga e na uretra a medida que pasan os anos, asociados a outras causas, como alteracións na próstata e os seus tratamentos, son os máis frecuentes. Tanto é así, que se estima que ata un 30% dos pacientes a quen se practicou prostactectomía radical (intervención cirúrxica para a extracción total da próstata) sofren incontinencia urinaria nalgún grao.
Hai outras circunstancias que favorecen o seu desenvolvemento, como determinadas patoloxías en ambos os sexos: accidentes cardiovasculares, demencia, enfermidade de Parkinson , esclerose múltiple, cancro de vejiga ou de próstata ou envellecemento. Os homes cun longo historial de diabetes mellitus poden sufrir alteracións no sistema nervioso que controla a función da vejiga e na súa función sexual.
A pesar de que as cifras son elevadas e ten un gran impacto na calidade de vida do afectado -chega a desencadear depresión- sorprende que sexa un dos problemas menos consultados co médico. A maior parte das persoas utilizan unha longa lista de produtos absorbentes dispoñibles no mercado, sen a orientación previa dos profesionais da saúde, que axudarían a adoptar estratexias para mellorar a calidade de vida e realizar as súas actividades diarias sen tantos contratempos.
Como se diagnostica?
O tratamento depende do tipo e da gravidade do problema, do estilo de vida e das preferencias do paciente
Para diagnosticar a incontinencia, o especialista realizará unha historia médica xeral do paciente cos seus antecedentes patolóxicos e a medicación que toma (con e sen prescrición médica). Logo pediralle que rexistre cada día todos os líquidos que bebe -mesmo se tomase bebidas con alcol e cafeína– e a cantidade que elimina, ademais de episodios de perdas de ouriños. Co exame físico, determinarase o tamaño e a condición da próstata, sensacións de hormigueo ou entumecimiento, falta de ton muscular ou alteración nos reflexos.
Realizaranse distintas probas exploratorias, como un electroencefalograma (que buscará disfuncións cerebrais) e un electromielograma (que mide a actividade muscular e dos nervios que os inervan). Cun dispositivo de ultrasóns, obtéñense imaxes da vejiga, dos riles e da glándula prostática. O exame urodinámico consiste en medir a presión na vejiga a medida que se enche de líquido mediante unha sonda pequena. Con esta proba, identifícase que tipo de contraccións ten o órgano, se son efectivas e adecuadas, a súa capacidade, se hai hiperactividade ou hipoactividad, a intensidade dos músculos do esfínter ou unha obstrución urinaria.
Tratar a incontinencia urinaria
Non hai un tratamento exclusivo que sirva para todos os homes. Dependerá do tipo e da gravidade do problema, do estilo de vida que leve o paciente e das súas preferencias. Pero sempre se empezará co tratamento máis sinxelo. Moitos afectados volven controlar a micción só ao modificar determinados hábitos e ao practicar exercicio para fortalecer os músculos do chan pélvico, que reteñen os ouriños na vejiga. Se con estes tratamentos de comportamento non se experimenta melloría, utilízanse fármacos, sondas ou inxeccións para a uretra.
Esta última opción recoméndase en casos de incontinencia por deficiencia do esfínter, máis frecuente en mulleres. As sustancias que se utilizan son: graxa do propio paciente, colágeno, teflón, silicona ou hidrogeles, entre outros. Inxéctanse baixo a mucosa da uretra e do pescozo vesical e, aínda que as súas complicacións son escasas, o procedemento ten diversos inconvenientes. Ante a reabsorción da graxa, a degradación da silicona e colágeno ou a migración do teflón, hai que repetir a técnica.
Para algúns homes, a cirurxía é a elección. Esta fundaméntase nun soporte para a uretra que mantén unha presión constante para que non se abra ata que o paciente, de maneira consciente, así o queira.
O propósito dos exercicios de Kegel, recomendados para ambos os sexos, é fortalecer os músculos da zona pélvica e mellorar a función do esfínter uretral ou rectal e, mesmo, as relacións sexuais. Deben o seu nome a Arnold Kegel, quen os desenvolveu para os seus pacientes incontinentes en 1940. O primeiro que se debe facer é localizar os músculos correctos. Para iso, hai que imaxinar que se quere evitar expulsar un gas e ter consciencia dos músculos que se apertan: estes son os correctos para realizar os exercicios pélvicos. Mentres se contraen, hai que relaxar o resto xa que, a miúdo, téndese a aguantar a respiración e a contraer outros grupos musculares como os glúteos, os cuádriceps (pernas) e o abdome. Só hai que apertar os músculos do piso pélvico.
O ritmo aconsellado para a contracción contrólase ao contar amodo ata tres. Despois reláxase coa mesma cadencia. É recomendable empezar cos exercicios en posición tombada e realizar tres series de dez repeticións, tres veces ao día. Cando se teña máis práctica, pódense pacticar en posición sentada e, mesmo, de pé. A táboa de exercicios non precisa máis de 15 minutos repartidos en todo o día. Os expertos recomendan ser constantes, xa que as primeiras melloras nótanse entre tres e seis semanas despois.
- Incontinencia de esforzo: as perdas de ouriños -intermitentes- débense ao aumento da presión abdominal, como sucede ao estornudar ou toser, coller aos nenos en brazos ou as bolsas da compra e rir, entre outros. É a máis frecuente en mulleres .
- Incontinencia de urxencia, urxencia miccional ou vejiga hiperactiva: a necesidade de miccionar aparece de maneira súbita antes da micción voluntaria. Pode suceder, mesmo, cando se está tombado. É a máis frecuente en maiores de 75 anos de ambos os sexos, aínda que entre un 40% e 80% dos afectados son homes.
- Incontinencia mixta: perda que sente con urxencia e ao facer un esforzo.
- Incontinencia por rebosamiento, que se debe a unha distensión esaxerada dos tecidos da vejiga, provocada por obstrución ou lesión neurológica.
