En xullo de 2005 a Comisión Europea mostrou as súas dúbidas respecto da regulación do establecemento de novas oficinas de farmacia en España e pediu o cambio dalgunhas normas por considerar que eran incompatibles co Dereito comunitario. Desde o Ministerio de Sanidade rexeitáronse estes argumentos e o pasado mes de xuño Bruxelas volveu esixir, esta vez cun ditame motivado, un cambio de lexislación que achega á liberalización do sector de farmacias. Paira a Comisión Europea, tan só a lei navarra achégase ao modelo ideal, polo que propón ao resto de comunidades autónomas que sigan o seu exemplo. Pola súa banda, os colexios de farmacéuticos, incluído o de Navarra, critican a advertencia europea e defenden o actual modelo farmacéutico español, que establece un mínimo de 2.800 habitantes por farmacia e una distancia entre oficinas de 250 metros. Se a resposta de España non satisfai á Comisión, será o Tribunal de Xustiza Europeo quen se pronuncie.
Ditame da Comisión Europea
O pasado 28 de xuño a Comisión Europea dirixiu ao Goberno español un aviso que esixía a modificación, nun prazo de dous meses, da normativa que regula a adxudicación e o establecemento de oficinas de farmacia no noso país. A xuízo de Bruxelas, a actual lexislación española neste ámbito (regulada por cada comunidade autónoma) pode vulnerar algunhas normas comunitarias, tal e como xa advertiu en xullo de 2005, cando xa enviou una primeira carta de emprazamento paira pedir o cambio de normativa. En concreto, a Comisión Europea fai mención a tres aspectos:
- Normas de planificación. A CE considera que o modelo español, que establece módulos mínimos de habitantes (entre 2.800 e 4.000 habitantes) e distancias mínimas entre farmacias (xeralmente de 250 metros), é “desproporcionado, mesmo contraproductivo, respecto ao obxectivo do bo abastecemento de medicamentos do territorio de que se trate”.
- Criterios paira a concesión de autorizacións de oficinas de farmacia. Bruxelas advirte de que algunhas comunidades autónomas, como a valenciana, dan prioridade aos farmacéuticos que teñen experiencia profesional na mesma comunidade, o que implica un “carácter discriminatorio”.
- Propiedade das oficinas de farmacia. Rexeita “determinadas restricións” que só permiten ser titular dunha farmacia aos farmacéuticos e prohibe que un mesmo profesional sexa propietario ou copropietario de máis dunha farmacia ao mesmo tempo. Paira a CE, o fin sería o mesmo si, independentemente de quen sexa o propietario, a farmacia é atendida por un farmacéutico asalariado.
Segundo a Comisión, esta regulación do sector supón una traba á liberdade de establecemento, xa que limita o número de farmacias. Por iso, sinala que una “liberalización” das normas de establecemento podería ocasionar un aumento do número de farmacias en rexións moi poboadas, sen que iso implicase una diminución do número de farmacias noutras zonas determinadas, por exemplo as rurais”. O Ministerio de Sanidade xa deu una resposta á Comisión Europea, na que expón que “aquilo que funciona ben non ten por que ser necesario cambialo”. “Sanidade fará una defensa decidida do modelo farmacéutico español porque funciona de maneira excelente”, explica un portavoz desta institución.
A partir de aí, una vez que a Comisión reciba a resposta de Sanidade, se a cre satisfactoria, arquivará o expediente iniciado, mentres que en caso contrario remitirao ao Tribunal Xustiza Europeo para que se pronuncie respecto diso. Precisamente, a Comisión Europea xa seguiu este procedemento con Italia por considerar que vulnera a lexislación europea ao prohibir que as empresas dedicadas á distribución de medicamentos adquiran ou participen no capital de farmacias e a reserva da propiedade paira farmacéuticos ou persoas xurídicas compostas por farmacéuticos. Ademais, tamén pediu a Austria que, do mesmo xeito que España, modifique a normativa sobre establecemento de farmacias.
Rexeitamento dos farmacéuticos
Ante o ditame europeo, o presidente do Consello Xeral de Colexios Oficiais de Farmacéuticos, Pedro Capela, defende, do mesmo xeito que Sanidade, o modelo farmacéutico español porque se atopa entre os mellores do mundo e dá o mellor servizo ao cidadán”. “Aínda que todo é mellorable, a calidade e eficiencia demandada polos cidadáns respecto da prestación farmacéutica require dun modelo planificado de Farmacia como o que dispomos no noso país, ratificado pola actual Lei de Garantías e Uso Racional dos Medicamentos e Produtos Sanitarios”, manifesta. Desde o Consello asegúrase, ademais, que co actual modelo o 99% dos cidadáns dispón dunha farmacia no lugar onde habita. “Ademais, gárdase o equilibrio entre a necesidade de que a Farmacia cubra todo o territorio e, á vez, non se descapitalice ante un exceso de aperturas, posto que entón deterioraríase o servizo”, engade.
O Consello Xeral de Farmacéuticos asegura que co actual modelo o 99% dos cidadáns dispón dunha farmacia no lugar onde habita
Desde a Federación de Farmacéuticos Españois (FEFE) sinálase tamén que as actuais normas están xustificadas por obxectivos de protección da saúde pública e son necesarias e proporcionais paira conseguir devanditos obxectivos na medida en que garanten a adecuada distribución de farmacias no territorio nacional, o acceso en condicións de igualdade de todos os cidadáns ás oficinas de farmacia e o control dos operadores responsables da entrega de medicamentos aos pacientes. “A actual regulación española de oficinas de farmacia non é discriminatoria por canto os seus requisitos aplícanse indistintamente tanto a nacionais españois, como aos de calquera Estado membro, apóiase nunha imperiosa razón de interese xeral como é obter o máis alto ou elevado grao de protección da saúde dos cidadáns”, insiste tamén a Plataforma paira a Defensa do modelo de farmacia mediterránea, fronte a opinións contrarias como a da Asociación de Farmacéuticos sen Farmacia, que cre “ilusionante” o ditame da Comisión porque “facilitará a apertura de novos establecementos”.
Regulación do sector
O modelo español de Farmacia está planificado polas Administracións. Son as diferentes comunidades autónomas as que lexislan este sector paira adaptar a apertura de novas farmacias ás necesidades sociodemográficas. En España, segundo datos do Consello Xeral de Colexios Oficiais de Farmacéuticos, existe una farmacia por cada 2.087 habitantes, o que a sitúa entre os países de Europa con menor número de habitantes por farmacia. “Só Bélxica e Grecia teñen un cociente menor”, confirma.
| COCIENTES DE HABITANTES POR OFICINA DE FARMACIA
| |
País | Nº habitantes/ farmacia |
| Dinamarca | 19.569 |
| Suecia | 10.338 |
| Países Baixos | 9.534 |
| Austria | 6.905 |
| Finlandia | 6.519 |
| Luxemburgo | 5.722 |
| Reino Unido | 4.775 |
| Alemaña | 4.053 |
| Portugal | 3.809 |
| Italia | 3.423 |
| Irlanda | 2.795 |
| Francia | 2.657 |
| España | 2.087 |
| Bélxica | 1.979 |
| Grecia | 1.189 |
Fonte: Consello Xeral de Colexios Oficiais de Farmacéuticos. | |
Estes datos son moi similares aos recolleitos nun recente informe elaborado polo Instituto Austriaco de Saúde (OBIG) sobre ‘A Farmacia en Europa’, que afirma, ademais, que nos países con modelos regulados, como España, “os sistemas farmacéuticos son mellores, xa que ademais de haber un número suficiente de farmacias, están distribuídas por toda a xeografía”. O pasado ano, abríronse en España 118 farmacias, a maioría en medios rurais. Esta cifra supón que máis de 2.149 municipios españois cunha poboación menor de 1.000 habitantes contan cunha oficina de farmacia, “sendo este o único establecemento sanitario dispoñible”, lembra o Consello.
Con carácter xeral, a Lei 16/1997 especifica que a ordenación territorial das farmacias debe efectuarse por módulos de poboación, cun mínimo de 2.800 habitantes e un máximo de 4.000. Por encima destas cifras, establece que se pode abrir una nova oficina de farmacia por fracción superior a 2.000 habitantes, mentres que as comunidades autónomas poden establecer módulos inferiores paira as zonas rurais, turísticas, de montaña ou aquelas en as que polas súas características xeográficas, demográficas ou sanitarias, non sería posible a atención farmacéutica se se aplicasen os criterios xerais. En canto á distancia entre locais, a Lei marca que sexa, con carácter xeral, de 250 metros, aínda que as comunidades autónomas poden reducila en función da concentración da poboación. Neste sentido, a lexislación específica dalgunha comunidade autónoma recolle diferenzas:
- Aragón. Nas zonas de saúde urbanas, o número de oficinas de farmacia debe ser, como máximo, dunha por cada 2.600 habitantes, e en zonas de saúde non urbanas, dunha por cada 2.000 habitantes. A distancia mínima entre oficinas de farmacia establécese, con carácter xeral, en 250 metros.
- Castela a Mancha. En núcleos de poboación cunha concentración superior aos 1.000 habitantes permítese a apertura dunha nova farmacia se está a partir de 500 metros da oficina de farmacia máis próxima.
- Castela e León. En zonas urbanas, permítese a apertura dunha farmacia por cada 2.500 habitantes, en zonas semiurbanas por cada 2.000 habitantes e en zonas rurais por cada 1.800 habitantes. Respecto da distancia entre oficinas, non pode ser inferior a 250 metros en zonas urbanas e semiurbanas e inferior a 150 metros en zonas rurais.
- Cataluña. Autoriza a apertura por cada 4.000 habitantes en zonas urbanas e 2.500 habitantes en zonas de montaña. A distancia entre establecementos debe ser de 250 metros e un mínimo de 225 metros respecto dos centros de saúde. Permite a transmisión da titularidade da farmacia, sempre que a oficina estea aberta, polo menos, seis anos ou faleza o titular, con preferencia paira o farmacéutico adxunto.
- Estremadura. En todos os municipios pode existir, polo menos, una oficina de farmacia, sempre que teñan una poboación superior a 400 habitantes. O número total de oficinas nos núcleos urbanos non pode exceder dunha por cada 1.800 habitantes e as autorizacións dos seguintes establecementos son por tramos a partir de 1.801-3.600 habitantes, 3.601-5.400, e así sucesivamente.
- b>Madrid. Marca entre 2.000 e 2.800 habitantes por farmacia, segundo sexa zona urbana ou rural, e una distancia de 250 metros. A transmisión está permitida si mantense a farmacia aberta tres anos.
- País Vasco. O número de oficinas de farmacia oscila entre una por cada 3.200 habitantes e una por cada 2.500 habitantes. Non se autorizan oficinas de farmacia en municipios de menos de 800 habitantes, salvo excepcións. A distancia entre farmacias debe ser, como mínimo de 150 metros.
Ante estas normativas, a Comisión Europea cita como exemplo a seguir o da comunidade foral de Navarra, que establece a apertura de farmacias “por baixo do límite dunha oficina por cada 2.800 habitantes, pero respectando a proporción dunha farmacia por cada 700 habitantes, sempre que cada zona básica de saúde teña una farmacia”. Se una desas zonas básicas de saúde (que establece cada comunidade autónoma de acordo ás características demográficas) non conta con ningunha farmacia, non permite a apertura de ningunha nova oficina “ata que dita zona dispoña dunha”. Respecto da distancia mínima entre farmacias, debe ser de 150 metros “medidos polo camiño peonil máis curto”.
Paira a presidenta do Colexio Oficial de Farmacéuticos de Navarra, María Josefa Garisoain, “o modelo navarro de oficina de farmacia non pode tomarse como referente de liberalización, posto que está planificado e regulado pola Administración autonómica”. Na súa opinión, existe gran confusión en Europa respecto diso, que non estudou en profundidade o modelo. “De feito, en Navarra existen os mesmos criterios e parámetros de ordenación farmacéutica que existen no resto de comunidades autónomas en canto a módulo poboacional e distancia. A diferenza está en que a Administración autonómica optou no seu día por un cociente de mínimos, de 700 habitantes por farmacia, e que ao noso entender non mellora o servizo que se presta ao cidadán e en cambio, como se está vendo xa -advirte-, está a xerar dificultades na accesibilidade do cidadán ao medicamento”. Por iso, insiste en que a nova regulación navarra do ano 2000 supuxo un “empobrecimiento da farmacia” e avoga por unha revisión lexislativa “paira evitar este proceso de deterioración que prexudica, en definitiva, aos cidadáns da nosa autonomía”.
