A limpeza de todo tecido que entorpeza o proceso de curación dunha lesión é de suma importancia. Ademais, é a maneira máis fácil e sinxela de evitar a multiplicación de microorganismos patógenos que poden chegar a provocar infección. Canto menos tecido desvitalizado haxa no leito da ferida, máis se facilita a tarefa ás células que forman parte de todo proceso de curación. Hai diversos tipos de desbridamiento e todos combinables entre si. A súa elección nas feridas crónicas depende do paciente, da súa lesión e do nivel asistencial onde se ache. Por primeira vez en España, estúdase a posibilidade de recorrer ao método biolóxico, de longa historia en Reino Unido, que consiste na utilización de larvas dun tipo específico de mosca que ten afinidade, exclusivamente, polos restos orgánicos e inorgánicos que resultan da destrución dos tecidos.
Ao proceso de retirada do tecido necrótico, exudado, secreciones ou corpos estraños, é dicir, todos os restos non viables, chámaselle desbridamiento. Este tecido desvitalizado contén células mortas e restos celulares debido á destrución de tecido san. A súa nomenclatura concreta depende de diversas características (escara, esfacelos ou tecido necrótico), pero en todos os casos son un obstáculo mecánico no proceso de curación, ademais de favorecer o crecemento bacteriano, coa consecuente infección, e aumentar o risco de afectación a tecidos circundantes, entre outras consecuencias.
O desbridamiento biolóxico fundaméntase no uso de larvas da mosca “Lucilia sericata”, que só se alimentan de tecido non viable e estimulan a cicatrización. O Colexio de Cirurxiáns do Reino Unido recomenda este método en feridas de longa evolución, que non cicatrizan a pesar de seguir o tratamento habitual e que desenvolven gran cantidade de tecido necrótico. Son feridas, á súa vez, frecuentes en atención primaria.
Ensaio previo
Estas larvas xeran encimas que licuan o tecido non viable para inxerilo e eliminalo sen alterar nin modificar o tecido san
A terapia larval coñécese desde hai anos. En Europa, só hai dous laboratorios que se dedican ao cultivo destas larvas. Un deles está situado en Gales, onde se usa como alternativa non cirúrxica para lesións de distinta etiología (vasculares ou por presión, pé diabético ou feridas causadas por fungos), de difícil acceso e con gran cantidade de tecido necrótico. Mesmo, é eficaz ante “o Staphylococcus aureus” resistente á meticilina (SARM), un microorganismo considerado como unha grave ameaza en saúde pública. As evidencias dispoñibles ata agora apuntan que a curación é ata cinco veces máis rápida fronte aos tratamentos convencionais. Ata o momento, non se documentaron nin efectos secundarios nin alerxias.
Estas larvas, que se crían en laboratorio de forma regulada, elaboran potentes encimas que licuan o tecido non viable para, despois, inxerilo e eliminalo, sen alterar nin modificar o tecido san. Para o proceso, é necesario que as larvas se manteñan nun ambiente adecuado -necesitan un certo grao de humidade para realizar o seu labor- e que persoal de enfermaría cualificado realice as curas.
Os tipos de aplicación son dúas: mediante un apósito con larvas que se coloca durante 72 horas e a utilización directa destas durante 48 horas como máximo. Mentres dura o tratamento, o paciente pode seguir o seu ritmo de vida habitual. O centro de Atención Primaria Lles Corts, que depende do Hospital Clínic, de Barcelona, iniciou un ensaio clínico para comprobar a eficacia da terapia larval fronte a tratamentos convencionais ante abundante tecido necrótico. Previamente, pediuse consentimento ás autoridades sanitarias e ao comité de ética da Corporació Sanitària Clínic. Os expertos teñen previsto aplicalo en 80 pacientes que cumpran as condicións.
As úlceras de presión
Desde o Grupo Nacional para o Estudo e Asesoramento de Úlceras por Presión e Feridas Crónicas, GNEAUPP, estímase que, na actualidade, ao redor de 90.000 persoas padecen úlceras por presión (UPP) en España. Sufrir unha doenza deste tipo aumenta entre catro e seis veces o risco de falecer, se se desenvolve á vez una das súas complicacións máis habituais: a infección. Aínda que se considera como unha consecuencia inherente ao proceso de envellecemento, se se utiliza un protocolo de prevención adecuado, é factible diminuír o seu desenvolvemento no 98% dos casos. Javier Soldevilla, director de GNEAUPP, sinala que “se evitaría este sufrimento a 120 pacientes cada día nun hospital de tamaño medio”.
Ademais do efecto na calidade de vida dos pacientes e dos seus coidadores, o custo do tratamento en España supera os 600 millóns de euros cada ano. Deles, 150 millóns destínanse só aos apósitos. As claves da prevención son: mobilización dos pacientes, utilización de superficies especiais para o manexo da presión (colchóns, coxíns…), hixiene e coidado correcto da pel (limpeza, hidratación e protección), nutrición e apoio sanitario.
Imagen: GNEAUPPO GNEAUPP ten un longo percorrido na demanda de prevención das úlceras por presión en todos os niveis asistenciais. Durante este ano, realiza unha campaña coa lema “STOP ás úlceras por presión”, cuxo obxectivo é concienciar deste problema a profesionais da saúde de todos os hospitais de España. Para iso, colocáronse carteis informativos e difundiuse a Guía de Prevención de UPP, elaborada pola asociación de expertos europeos (EPUAP) e estadounidenses (NPUAP) de úlceras por presión. No Manifesto de Tarragona, proposto a finais do pasado 2008 no seu último Simposio Nacional, xa apelaban a este dereito e, ata a data, rubricárono centenares de profesionais.
Esta campaña tamén tenta ser un rogo a familiares de pacientes en risco e aos cidadáns en xeral, para que non se consideren como un problema menor, un afecto adverso ou un problema inevitable á asistencia sanitaria, porque non é certo. Tamén insisten en que se esixa ás institucións a posta en marcha de todos os mecanismos necesarios para previlas desde o inicio da atención do paciente, coa mesma eficacia que se realizan outras intervencións máis mediáticas para a comunidade sanitaria e a sociedade, ou en grupos de poboación máis relevantes que os sufridores habituais, como son anciáns ou lesionados medulares, entre outros. Ademais, lembran que, se se utilizan os recursos adecuados, a maioría son evitables.
