Láser paira os ollos

A operación con láser máis estendida paira deixar de utilizar as lentes ou lentes de contacto é o LASIK (Queratomoleusis In situ Asistida con Láser Excimer). Esta técnica da cirurxía refractiva emprégase paira resolver a miopía, a hipermetropía e o astigmatismo. “Trátase dunha cirurxía aceptada, contrastada e con moi poucas complicacións. A incisión que se fai co microqueratomo (a máquina que se utiliza xunto co láser na operación) nunca penetra dentro do ollo”, destaca Manuel Sánchez Salorio, director do Instituto Galego de Oftalmoloxía e catedrático de Oftalmoloxía na Universidade de Santiago de Compostela. Esta técnica cirúrxica é extraocular porque actúa na córnea. “A cirurxía intraocular ten máis risco que o láser”, apunta Xullo Ortega Usobiaga, Doutor en Medicamento e oftalmólogo da Clínica Baviera.

Segundo os datos deste centro médico, una de cada tres acodes en España necesita utilizar lentes ou lentes de contacto paira corrixir un defecto visual. É dicir, en España existen una gran cantidade de posibles clientes deste tipo de cirurxía. En 2003 realizáronse 220.000 tratamentos con láser no noso país, cifra moito máis elevada que no resto de membros da Unión Europea, polo descenso dos prezos e o aumento de aparellos láser. “Foi un éxito porque os beneficios paira o paciente son moi grandes e os riscos baixos”, engade Ortega Usobiaga.

Afirma José Luís Rodríguez Prats, oftalmólogo do Departamento de cirurxía refractiva, córnea e segmento anterior de Vissum, o Instituto Oftalmológico de Alacante, que é una cirurxía moi segura, cun índice de reproductibilidad e de eficacia moi alto. “Non vin casos de complicacións graves. Só deslumbramientos ou halos, pero estes efectos secundarios prodúcense por operar a xente que non se debe operar. O candidato ideal debe ter, entre outros valores, a córnea, a pupila e as dioptrías adecuadas. Se se cumpren estes factores é difícil que xurdan problemas”, expresa José González Vidal, especialista en Oftalmoloxía do Hospital Universitario Doutor Peset de Valencia e do Centro de Microcirugía Ocular de Valencia.

Nestas operacións aplícase o concepto de “Consentimento Informado”. É dicir, o oftalmólogo está obrigado a comunicar ao paciente os beneficios, os efectos secundarios e as posibles complicacións que poden xurdir tras a cirurxía. Na práctica, tras a información verbal e despois de realizar todas as preguntas que desexa, o afectado asina un documento redactado polo médico no que recoñece que foi ben informado. Por exemplo, os oftalmólogos tamén deben informar que se o paciente ten 40 anos ou máis, aínda que de lonxe verá ben e non vai necesitar lentes paira ir pola rúa ou conducir, si que requirirá, en cambio, unhas lentes paira ler, pola presbicia ou vista cansa, que afecta a todas as persoas e que é una consecuencia natural do envellecemento.

Opina Ortega Usobiaga que o importante nesta técnica cirúrxica é conseguir eficacia e seguridade. “Eficacia significa ver o mesmo sen lentes que o que se vía con elas. Seguridade refírese a que, no peor dos casos, se pase dunha visión con lentes a unha con elas pero con menor número de dioptrías”.

Paira aplicar esta técnica é imprescindible que a persoa teña os ollos sans. Despois, os oftalmólogos fíxanse na idade e no número de dioptrías do paciente. “É necesario que se teña una gradación estable. Isto sucede en cada persoa en diferente momento, pero polo xeral entre os 18 e os 24 anos.

As operacións máis habituais realízanse a persoas que teñen entre 0 e 5 dioptrías. En miopía, Sánchez Salorio di que cunha córnea estándar pódense operar con seguridade até 8 dioptrías, mentres que cunha córnea grosa, segundo Ortega Usobiaga pódese empregar LASIK até con 10 dioptrías.

En hipermetropía, esta técnica da cirurxía refractiva non é tan eficiente. “Neste caso, cúmprese a máxima de que cantas máis dioptrías opérense, máis se reducirán as posibilidades de alcanzar a eficacia e a seguridade. Por exemplo, 6 dioptrías non se tratan porque caen en picado estes dous valores, e entre 4 e 6 dioptrías, os parámetros son regulares. O paciente debe ter claro que o máximo beneficio que pode obter neste tipo de operación é a redución de catro dioptrías como máximo, aínda que supere esta cifra.

O proceso iníciase cun estudo completo do paciente. A primeira visita a unha consulta pode durar, por exemplo, dúas horas por todas as probas que se realizan. Entre elas, mídese o grosor corneal, o fondo do ollo, a presión ocular ou se fai una topografía corneal. O obxectivo é comprobar se se pode aplicar LASIK ao paciente, porque hai persoas que non cumpren todos os requisitos paira ser tratados con esta técnica coas máximas garantías.

A operación en si é breve, polo xeral non dura máis de dous minutos. Componse destes pasos, tal e como explica Ortega Usobiaga:

1.- Como anestesia só se bota una pinga de colirio.

2.- Co microqueratomo realízase una rebanada da córnea que na linguaxe científica chámase lentículo corneal. O aparello consiste nun anel metálico enganchado a unha bomba sen carga que fai succión durante 10 segundos. Neses momentos, deixa de pasar sangue ao ollo e o paciente perde a visión. Isto realízase para que o paciente teña quieto o ollo e póidase efectuar o corte. Se a córnea mide, por exemplo, 0,5 mm de grosor, levántase una loncha de 0,1 mm, pero non de forma completa, paira así poder volver pola no seu sitio.

3 – Aplícase o láser no leito corneal, puíndoo. Cantas máis dioptrías, máis tempo é necesario. O paciente debe mirar o punto de luz vermella, que é o láser. Non importa si move o ollo, porque as marcas incorporan nos últimos modelos de Láser Excimer a tecnoloxía Eye Tracker, que segue os movementos do ollo no caso de que se mova. É recomendable que o paciente colabore e faga caso de todo o que lle diga o oftalmólogo, paira previr problemas.

4 – Por último, vólvese a pór o lentículo corneal no seu lugar, sen necesidade de puntos, xa que cicatriza en por si.

Diversos pacientes consultados que se someteron ao LASIK afirman que durante a operación viven un momento horrible. Outros expresan que inflúe máis o que uno imaxínase, porque realmente non doe. “A xente víveo como una montaña rusa, é una sensación que se pode cualificar como desagradable, pero que transcorre rápido”, relata Ortega Usobiaga. O postoperatorio é indoloro e só se deben aplicar colirios.

Como quedaría na práctica una persoa tras esta cirurxía refractiva? O Doutor Ortega Usobiaga mostra o exemplo dun caso elixido ao azar:

Antes da operación: Presentamos una paciente con 7 dioptrías de miopía no ollo dereito e 0,75 % de astigmatismo, e 3,75 dioptrías de miopía no esquerdo con 0% de astigmatismo. Coas lentes postas e ben graduadas tiña o 50% de capacidade de visión no ollo dereito e o 90% no esquerdo.

Despois da operación: Quedou con 0,5 dioptrías no ollo dereito e un astigmatismo de 0,75%, e no esquerdo 0,25 dioptrías e un astigmatismo do 0,25%. Sen lentes, no ollo dereito tiña un 70% de capacidade de visión e un 120% no esquerdo.

O obxectivo da operación era que esta persoa vise ao natural tal como vía coas lentes e, con todo, conseguiu ter máis capacidade visual. “Os extremos son raros. Que se vexa menos ou que se vexa máis é infrecuente”, puntualiza Ortega Usobiaga.

Despois de analizar estes datos, xorde a pregunta de por que non se logran as cero dioptrías. “Así non queda ninguén despois da operación. Moitas persoas que non necesitan lentes ou lentes de contacto tampouco teñen exactamente cero dioptrías en todos os valores. De todos os xeitos, cantas menos dioptrías téñase, máis fácil é achegarse ao cero”, explica o oftalmólogo da Clínica Baviera.

Segundo o Doutor Ortega, 5 pacientes de cada 2.000 necesitan lentes despois da operación, aínda que con menos dioptrías.

Nalgunhas ocasións, é necesario un retoque co láser porque non se lograron os resultados desexados. Até o terceiro mes non se expón a dúbida e segundo os datos que manexan os especialistas, nese momento o 5% dos pacientes din ver mal.

Con todo, non sempre se pode retocar. O límite márcao que haxa o suficiente grosor corneal no leito tras aplicar o láser. “O grosor medio da córnea é 0,530mm. Segundo as publicacións científicas, o máximo que o láser pode puír nunha operación, sen risco de que rompa, é ata que alcance os 0,250 mm de grosor”, precisa Ortega Usobiaga. Hai anos, este dato non se sabía e a única solución paira quen pase este límite, tras unha cirurxía, é o transplante de córnea.

A parte delicada desta cirurxía é que as posibles complicacións, a pesar de que sexan infrecuentes, afectan a unha parte vital do corpo e, segundo o Doutor Ortega, non son retocables. Con todo, González Vidal tranquiliza sinalando que problemas graves só se dan en 5 casos de cada 1000, un 0,5%.”Os niveis de complicación son mínimos. O paciente debe ser consciente de que asume un risco, aínda que sexa mínimo”, asegura Rodríguez Prats.

Entre outros inconvenientes, pódense sufrir astigmatismos irregulares. “Para que non suceda isto débense utilizar aparellos láser de última xeración, que requiren investimentos altísimos. Con eles, a operación deséñase especificamente paira o ollo que se quere tratar”, explica Rodríguez Prats. Tras a operación tamén poden aparecer estrías, porcalladas na interfase, inflamacións ou cicatrices. A lista complétase coa visión de halo coas luces, sobre todo polas noites -aínda que segundo os especialistas isto tamén sucede coas lentes ou lentes de contacto-, imaxe borrosa, visión dobre e descentramientos.

A infección corneal é una das peores complicacións, aínda que é posible tratala con éxito mediante antibióticos. Con todo, nun caso extremo pode desembocar en cegueira. Outro gran perigo é a queratetasia, é dicir, que a córnea rompa anos despois da operación.

Se a persoa sofre algunha complicación grave ou perde a visión, non se debe reclamar a través dos órganos de consumo, porque non permiten solicitar indemnizacións por danos e prexuízos. O camiño máis indicado é recorrer a un avogado e comezar una reclamación por vía xudicial.

A pericia do oftalmólogo e uns aparellos láser sempre renovados son fundamentais paira evitar futuros inconvenientes ao longo da operacióon. “A formación debe ser moi específica e, de feito, existe a subespecialidad do oftalmólogo especializado en cirurxía refractiva. Así, pode ditaminar con precisión que paciente é operable, quen non e con que técnicas”, razoa Rodríguez Prats.

“Xa se lanzaron ao mercado catro xeracións tecnolóxicas do Láser Excimer”, sinala González Vidal. “Requírense aparellos moi sofisticados nesta cirurxía e deben estar sempre actualizados, porque nun ano quedan desfasados”, engade Rodríguez Prats.Segundo os oftalmólogos consultados, o prezo medio destas operacións é de 1.050 ? por ollo, máis a primeira consulta exploratoria, que rolda os 70 ?. Nas clínicas máis caras, alcánzase un prezo de 2.000 ? por ollo, mentres que nas máis baratas ofréceno por 750 ? por ollo.

Adquirir o últimos Láser Excimer ten un custo grande, e por iso os especialistas dubidan das ofertas demasiado baratas. “Posiblemente, tratan de facer rendibles aparellos tecnoloxicamente obsoletos”, revela González Vidal.

O que parece evidente, como expresa Manuel Sánchez Salorio, é que esta cirurxía entra dentro da mercadotecnia do consumo. Segundo un estudo da Clínica Baviera, 7 de cada 10 persoas que se someten ao LASIK fixérono fundamentalmente por estar máis cómodos. A estética é o motivo de case 2 de cada 10 pacientes. Por motivos laborais ou condicionantes médicos, só o 12%.

O catedrático de Oftalmoloxía da Universidade de Santiago de Compostela achega un dato revelador. “A pesar da seguridade, o maior número de reclamacións xudiciais, dentro das operacións voluntarias, prodúcese nas de refracción. Isto sucede porque existe una loita de mercadotecnia entre as clínicas. En algunhas, ofréceselles aos pacientes una especie de ceo absoluto, onde todo está ben e non pode ocorrer nada malo. Pero despois realízanse moitas reclamacións, que na maioría dos casos son difíciles de objetivar. Por exemplo, trastornos da visión pola noite, que a unha persoa pódenlle impedir conducir e a outra non lle molestan o máis mínimo”, conclúe.

Ante a elección dunha clínica, o consello de Sánchez céntrase a boca a boca. “Operarse en centros onde alguén de confianza operouse anteriormente e desconfiar dos que non advirten de posibles riscos”, conclúe.