Lograr máis anos de supervivencia paira os pacientes con cancro hoxe xa non é suficiente. O interese actual céntrase tamén en mellorar a calidade de vida en todas as súas dimensións, incluídas as psicolóxicas e espirituais. Moitos afectados ven a superación desta enfermidade como o impulso paira cambiar o seu estilo de vida e adoptar comportamentos saudables. Paira iso, deben normalizar a súa vida e adaptarse aos límites que marcou esta doenza.A presenza do psicooncólogo na atención do paciente con cancro desde o primeiro momento demostrouse que mellora a súa calidade de vida en moitos aspectos, como o alivio dos signos depresivos ou a mellora dos síntomas físicos, entre outros.
As sobreviventes dun cancro de mama que marcan novos obxectivos e valores vólvense máis activas, e iso axúdalles a aumentar o benestar e reactivar a súa vida con maior facilidade. Así conclúen investigadores da Universidade Concordia en Montreal (Canadá), que estudaron a 176 mulleres de entre 28 e 79 anos que superaran, facía tres meses de media, un cancro de peito. Os achados, publicados na revista “Psycho-Oncology”, apoian sondaxes anteriores que xa constataran estes mesmos beneficios.
Guías recentes suxeriron que as sobreviventes de neoplasia de mama deben participar en, polo menos, 150 minutos de actividade física cada semana paira obter beneficios paira a saúde. Por desgraza, segundo os científicos, poucas seguen estes consellos. Dado que é posible influír niso, os técnicos recomendan integrar o axuste de obxectivos na práctica clínica, sobre todo, no ámbito da psicooncología.
Manuel Hernández Blázquez, coordinador da Unidade de Psicooncología do Hospital de Basurto e membro da Xunta directiva da Sociedade Española de Psicooncología, confirma a realidade que se inicia tras a superación dun cancro, que permite remodelar a vida do afectado: “ábrese una nova fase de incertezas que hai que explicar ao paciente, así como de oportunidades: recuperar o pasado, como o fogar ou o traballo, e expor novos obxectivos. O paciente xa non está atado ao hospital, e pode volver deseñar o futuro a longo prazo”.
Procura de benestar tras sufrir un cancro
O papel das intervencións psicolóxicas sobre a supervivencia, a recurrencia ou o desenvolvemento de segundos tumores vincúlanse ao fomento de estilos de vida saudables
O benestar non só vén dado polos tratamentos sintomáticos. Segundo Hernández Blázquez, “os sobreviventes, por diversos motivos, sitúan ao psicólogo na liña de lume no momento de decidir que vén logo”. O obxectivo do paciente, asevera o especialista, debería ser “normalizar a súa vida, paralelamente ao feito de adaptarse aos límites que marcou a enfermidade, e seguir a loita”. A clave paira logralo é “tratar de conectar con algo que permita a un volver mobilizarse”. E iso depende de cada persoa.
Tal como afirman os investigadores do estudo, una nova realidade con novos obxectivos permite reducir a angustia que provoca o desexo de alcanzar o imposible, sen deixar de ter un sentido de propósito na vida mediante a procura doutras actividades de valor. O abandono de vellas metas permite investir tempo e enerxía no bo afrontamiento das novas realidades.
Actividade física tras superar un cancro
A actividade física pode ser un bo comezo no camiño de normalización da nova etapa que se abre, xa que incide de maneira directa no benestar. Un estudo de 2010 publicado na revista “Psicooncología”, levado a cabo por investigadores do Institut Català d’Oncologia (ICO) afirmaba que, nos últimos anos, o papel das intervencións psicolóxicas sobre parámetros como a supervivencia, a recurrencia ou o desenvolvemento de segundos tumores vincúlanse ao fomento de estilos de vida saudables (dieta, exercicio e redución de hábitos nocivos como fumar).
Neste traballo facíase referencia a un importante ensaio clínico aleatorizado de 11 anos de seguimento, levado a cabo por científicos da Universidade de Ohio (EE.UU.), que aseguraba que o tratamento psicolóxico había conseguido reducir o risco de recurrencia de cancro de mama e de morte por cancro, asociado a un maior seguimento de hábitos saudables.
O papel do psicooncólogo e os pacientes con cancro
Un cancro altera o curso da vida. “O paciente sente a morte ao virar a esquina e, se non, imaxínalla”, segundo Hernández Blázquez. En que medida eses cambios anímicos condúcenlle cara á deterioración persoal ou, ao contrario, ao desenvolvemento e ao crecemento, dependerá de moitos factores. “Un 30% dos pacientes baixo tratamento radioterápico manifestan problemas psicolóxicos importantes”, que poden ir desde un malestar emocional común a verdadeiros trastornos psicolóxicos, como o causado por tensión postraumática. En 1994, na cuarta edición do DSM-IV (Manual diagnóstico e estatístico dos trastornos mentais) considerouse por primeira vez o cancro como un estresor capaz de inducir esta alteración.
O traballo do psicooncólogo non debe centrarse só na morte, se non que hai que tratar a cada paciente de maneira individualizada segundo as súas características físicas como psicolóxicas. A pesar de que no ámbito hospitalario céntrase en conseguir aliviar a dor, o cansazo, o insomnio, os síntomas depresivos ou as náuseas e vómitos que provoca a quimioterapia, a maneira en como leva a cabo depende da súa formación.
A psicooncología nace como resultado dun cambio na visión asistencial que empezou a finais de 1980. A idea era que “a atención ao paciente oncolóxico debía cubrir un enfoque multidisciplinar, e que o paciente é máis que una persoa cun cancro e que hai que ter en conta quen é, con quen vive e como lle afecta a enfermidade”, afirma Manuel Hernández Blázquez. Hoxe moitos hospitais teñen unidades de psicooncología, algunhas integradas nos equipos de oncoloxía. “Estar unido ao equipo de cirurxía, por exemplo, permite ofrecer apoio ao paciente desde o primeiro momento”, apunta.
Segundo este especialista, aínda hai que mellorar a asistencia posterior á superación dun cancro: “Cando o paciente sobrevive, a escasa axuda acábase, e os centros de saúde mental non están preparados paira facer o seu seguimento”. No entanto, hai motivos que indican que o psicooncólogo debería actuar despois do tratamento. E, aínda que aínda é deficitario, cada vez hai máis modelos deste tipo. “O modelo de saúde pública debería cubrir este tipo de asistencia”, asegura Hernández Blázquez. Un estudo do 2009 do ICO constataba a falta de psicooncólogos na rede sanitaria pública.
