A ecografía é un procedemento que, ademais de non usar radiación, é de moita utilidade para diagnosticar un gran número de problemas de saúde. En España, emprégase no medicamento de adultos, pero non na pediatría aínda cando se demostrou que nesta especialidade é máis útil. Os expertos no uso da ecografía reclaman que os médicos de atención primaria, sobre todo pediatras, fórmense nela e aplíquena en nenos.
Ver ou non ver. Esa é a diferenza entre dispor ou non dunha ecografía na consulta mentres se está explorando a un paciente. A técnica, que axuda a diagnosticar moitas enfermidades e que é aplicable a case todos os campos do medicamento, utilízase moito en adultos pero pouco en nenos. Este é o panorama actual, segundo o pediatra Stephan Schneider, adxunto da sección de ecografía do Servizo de Pediatría do Hospital de Figueres (Xirona). A ecografía é un procedemento de imaxe que emprega os ecos dunha emisión de ultrasóns dirixida e que permite ver os órganos do corpo humano.
O son transmítese, a través dunha sonda, cara ao interior do órgano que se quere visualizar. Esta sonda, tamén chamada transductor, é ao mesmo tempo receptora dos ecos de son (son ultrasóns). Un complicado programa informático procésaos e transfórmanse en imaxes que revelan o estado do órgano que se examina.
Déficit en atención infantil
En España, a ecografía comezárona a aplicar radiólogos e xinecólogos. Posteriormente, fóronse sumando outros especialistas como oftalmólogos, traumatólogos, reumatólogos e urólogos. Pero non ocorreu o mesmo cos pediatras, «quizais por descoñecemento», apunta Schneider. Pódese empregar para visualizar todo tipo de órganos, menos os ósos, xa que o son non pode atravesalos. Tampouco se poden visualizar os órganos cando están cheos de aire, como o pulmón ou un intestino con gases.
«Aínda que a zona do corpo preferente de uso clínico da ecografía foi e continúa sendo o abdome, non é, nin moito menos, a única», segundo Javier Amorós, presidente da Sección de Ecografía da Sociedade Española de Medicamento Xeral (SEMG). O campo de actuación desta técnica -a medida que se han ido introducindo novos equipos con sondas de máis alta resolución- ampliouse e agora esta proba tamén se realiza en glándula tiroides, mamas, sistema vascular e musculoesquelético, explica o experto.
«A ecografía non está suficientemente implantada en atención infantil, cando en realidade é tremendamente útil nas exploracións dos máis pequenos»
A SEMG xunto á Sociedade Española de Ecografía (SECCO), a Sociedade Europea de Ecografía da Mama e a Escola Mediterránea de Ecografía, acaban de celebrar o VIII Congreso Internacional de Ecografía Clínica, en Benidorm. Neste encontro de expertos presentouse o libro 15 anos da ecografía clínica en España e púxose de manifesto a existencia dun importante déficit no uso desta técnica no noso país. «Non está suficientemente implantada en atención infantil, sexa nos centros de saúde ou nos servizos de urxencias, cando en realidade é tremendamente útil nas exploracións dos máis pequenos», segundo informa Fernando María Navarro, presidente do comité científico do congreso.
Dúas filosofías
Ante esta situación, Schneider explica que, en Europa, coexisten dúas escolas ou filosofías na aplicación da ecografía. Así, en países como Alemaña, Austria, Holanda ou Suíza, a ecografía é unha ferramenta que o médico ten na consulta, á beira do paciente, e coa que pode explorarlle durante a visita. Dese modo, pode visualizar o estado dun órgano en tempo real, cando o ten diante, e afórralle acudir a outro especialista para que lle someta a esta exploración.
A ecografía considérase tan indispensable neses países que, por exemplo, en Alemaña un pediatra non pode conseguir o título de especialista se non está formado nesta técnica, segundo Schneider, quen se formou en Pediatría naquel país e utilízaa desde fai dezasete anos. «En España, ocorre todo o contrario. Os pediatras non adoitan aprender ecografía, non lles forman nesta técnica», declara. Unicamente aplícase en certas áreas da Neonatología, pero de forma moi illada, como para visualizar o cerebro dos bebés.
O habitual para que un neno sexa sometido a unha ecografía é que o pediatra solicite unha interconsulta para que o radiólogo realice a exploración e remita os resultados ao clínico. O problema deste sistema é que é indirecto e o pediatra non pode avaliar o órgano dun paciente, en tempo real, mentres o ten diante.
Vantaxes en nenos
Unha das vantaxes da aplicación da ecografía en nenos é que, ao ter menos graxa, as ondas dos ultrasóns penetran mellor nos órganos que se queren visualizar. Ademais, debido a que son máis pequenos, pódense utilizar sondas de menor tamaño e de maior resolución. «Todo iso permite obter imaxes máis nítidas e visualizar mellor as distintas partes do corpo», explica Schneider.
Así, permite diagnosticar todo tipo de afectacións, especialmente renais e do sistema urinario, pero tamén alteracións hepáticas, hipertrofia do píloro ou estenosis pilórica. No campo da traumatología abdominal, tras un accidente, serve para comprobar que non haxa unha lesión do órgano interno, segundo informa este experto. Cando non se dispón de ecografía, o pediatra avalíao con signos indirectos. «Se non ten ecografía en lugar de ver, ten que intuír», di Schneider. A diferenza entre dispor ou non de ecógrafo é «como traballar antes do fonendoscopio e despois da invención do fonendoscopio ou antes do otoscopio e despois da invención do otoscopio», comenta.
A falta de ecografías entre os nenos podería ir tocando ao seu fin, grazas a un proxecto de formación impulsado pola SEMG. Esta sociedade científica ten, desde fai quince anos, unha Escola de Ecografía que se converteu nun referente non só para a formación dos médicos de atención primaria, senón tamén dos especialistas. En todo este tempo impartiu máis de 40 cursos e, polas súas aulas, pasaron 3.000 médicos.
Agora, consciente da necesidade de formación dos pediatras, impulsará un programa de formación en ecografía pediátrica, coordinado por Stephan Schneider e que está considerado como «moi novo no noso país, polo baixo grao de implantación da ecografía na atención infantil», segundo Fernando Navarro. Este proxecto formativo e o esforzo dalgunhas autonomías, como Estremadura e Castela-A Mancha, que tamén apoiaron a formación e dotaron de ecógrafos aos centros de atención primaria, permiten prognosticar que chegarán tempos mellores para a ecografía pediátrica.
