É a máis complexa das enfermidades raras; é, de feito, un conglomerado de enfermidades que teñen en común o secuestro xenético dunha das 11 encimas requiridas para transformar as cadeas de azucre en proteínas e posibilitar o metabolismo celular.
Trátase dun grupo de enfermidades metabólicas hereditarias causadas pola ausencia ou irregularidades no funcionamento das encimas encargadas de procesar aos glicosaminoglicanos, azucres de cadea longa que resultan imprescindibles na construción de ósos, cartílagos, tendóns, córneas, pel ou tecido conectivo. O nome débese a que os glicosaminoglicanos eran coñecidos hai tempo baixo a denominación de mucopolisacáridos.
A falta dalgunha das 11 encimas encargadas de regular estas sustancias, os glicosaminoglicanos acumúlanse nas células de sangue e tecidos, causando lesións que pon en xaque o desenvolvemento do organismo e que poden alterar, en moitos casos, a función cognitiva. Trátase dunha mutación xenética que afecta soamente os individuos que herdan o xene defectuoso por parte de ambos os pais (a excepción a esta norma constitúea a mucopolisacaridosis tipo II, ou síndrome de Hunter, na que só a nai transmite o xene defectuoso ao fillo). Cousas da xenética, é posible que pais e irmáns dun neno enfermo non presenten mostras de enfermidade. O non afectados, con todo, poden transmitir a enfermidade aos seus fillos.
Clasificación farto complexa
As mucopolisacaridosis (MPS) considéranse todas elas enfermidades de almacenamento lisosómico; comparten moitos signos clínicos, pero presentan graos moi diversos de gravidade. Poida que as súas características non sexan evidentes ao nacer, pero progresan a medida que o almacenamento de glicosaminoglicanos afecta a ósos, tecidos e demais órganos. As complicacións neurológicas poden incluír danos ás neuronas así como dores e deterioración na función motora. Identificáronse sete tipos clínicos e diversos subtipos de mucopolisacaridosis.
Dependendo da gravidade dos síntomas, por exemplo, a MPS I divídese en tres subtipos causados por un déficit da encima alfa-L-iduronidasa. A MPS I H, ou síndrome de Hurler, é o máis grave. Os enfermos presentan atrasos no desenvolvemento antes xa do primeiro ano de vida, e o desenvolvemento detense por completo entre os 2 e os 4 anos. A linguaxe pode sufrir limitacións debido á perda da audición e ao agrandamiento da lingua. Co paso do tempo, as membranas transparentes da córnea se nublan e a retina deteriórase; a síndrome de túnel carpiano fai pronto a súa aparición e a función motora vese moi comprometida. Fígado, bazo e corazón experimentan un crecemento desproporcionado, os enfermos presentan unha respiración ruidosa e padecen infeccións recorrentes das vías respiratorias ou os oídos. Os nenos con síndrome de Hurler frecuentemente morren antes de cumprir os 10 anos, por complicacións respiratorias ou cardíacas. A MPS I S, ou síndrome de Scheie, é a forma máis leve de MPS I. Xeralmente os síntomas comezan despois dos 5 anos e o diagnóstico faise a partir dos 10. Estes nenos presentan un nivel de intelixencia normal ou só leves problemas de aprendizaxe. As persoas con síndrome de Scheie poden vivir ata a idade adulta. En terceiro lugar, a MPS I H-S, ou síndrome de Hurler-Scheie, ten un debut entre os 3 e os 8 anos. Os nenos poden presentar atraso mental moderado e dificultades de aprendizaxe. As irregularidades esqueléticas e sistémicas inclúen baixa estatura, rixidez xeneralizada e progresiva, medula espinal comprimida, córneas anubradas, perda da audición, enfermidades cardíacas, características faciais bastas e hernia umbilical. Algúns enfermos requiren ventilación mecánica asistida. A súa esperanza de vida sitúase entre o fin da adolescencia e o inicio da vida adulta.
Os signos clínicos non adoitan ser evidentes ao nacer, pero progresan a medida que a acumulación de glicosoaminoglicanos afecta aos diferentes órganos
A MPS II, ou síndrome de Hunter ten dúas subtipos clínicos. Os nenos que padecen MPS II A, a forma máis grave, comparten moitas das características clínicas asociadas á síndrome de Hurler (MPS I H) pero con síntomas máis leves. A morte por mor de dificultades respiratorias ou por insuficiencia cardíaca ocorre polo xeral cara aos 15 anos. As características físicas da MPS II B son menos obvias e progresan a un ritmo moito máis lento. O diagnóstico non se realiza ata a segunda década de vida. A intelixencia non falla e os problemas esqueléticos poden ser menos graves, pero a síndrome do túnel carpiano e a rixidez das articulacións restrinxen gravemente o movemento e a altura destes nenos é menor da normal. Outros síntomas inclúen a perda da audición, visión periférica pobre, diarrea e apnea do soño. Aínda que as complicacións respiratorias e cardíacas poden contribuír á morte prematura, os enfermos de MPS II B poden vivir ata máis aló dos 50 anos.
A MPS III, ou síndrome de Sanfilippo, está marcado por síntomas neurológicos graves (demencia progresiva, comportamento agresivo, hiperactividade, convulsións, xordeira, perda da visión e unha incapacidade para durmir por espazo de varias horas seguidas). Este trastorno tende a presentarse en tres etapas. Durante a primeira, o desenvolvemento inicial das capacidades mentais e motoras causa que os nenos mostren una certa incapacidade na aprendizaxe (2-6 anos). Algúns nenos nunca aprenden a falar. O crecemento detense á idade de 10 anos. O Sanfilippo A é o máis grave dos trastornos de MPS III e é causado pola ausencia ou alteración da encima heparínn-N-sulfatasa. Os nenos que padecen esta síndrome teñen a menor taxa de supervivencia de entre todos os que padecen MPS III.
A MPS IV, ou síndrome de Morquio, estímase que pode ocorrer nun de cada 200 mil nacementos. Os seus dous subtipos resultan de deficiencias das encimas N-acetilogalactosamina-6-sulfatasa (tipo A) ou beta-galactosidasa (tipo B). As complicacións neurológicas inclúen a compresión dos nervios espinales e as raíces nerviosas, cambios esqueléticos progresivos extremos, particularmente nas costelas e o peito. Poida que os nenos que padecen a forma máis grave da síndrome de Morquio non sobrevivan máis aló dos 30 anos.
Os nenos que padecen MPS VIN, ou síndrome de Maroteaux-Lamy, teñen un desenvolvemento intelectual normal, pero xeralmente comparten moitos dos síntomas físicos atopados na síndrome de Hurler. Esta síndrome é causado por un déficit da encima N-acetilgalactosamina-4-sulfatasa e ten un espectro variable de síntomas graves. As complicacións neurológicas inclúen córneas anubradas, xordeira, espesamiento da duramadre (a membrana que rodea e protexe o cerebro e a medula espinal).
A MPS VII, ou síndrome de Sly, é unha das formas menos comúns de mucopolisacaridosis, estimándose que pode ocorrer en menos dun por cada 250 mil nacementos. O trastorno é causado por unha deficiencia da encima beta-glucuronidasa. Os síntomas neurológicos poden incluír atraso mental leve ou moderado á idade de 3 anos, hidrocefalia comunicante, compresión dos nervios, córneas anubradas e unha certa perda da visión periférica e nocturna.
Só se describiu un só caso de MPS IX na bibliografía científica. O trastorno, causado por un déficit de hialuronidasa, cursa cunha formación de masas nodulares de tecido suave.
Tratamento e grupos de axuda
As MPS non teñen cura. O tratamento médico oriéntase ás condicións sistémicas e a mellorar no posible a calidade de vida do enfermo. A terapia física e o exercicio diario poden atrasar problemas comúns e mellorar a capacidade de movemento. Os cambios na dieta non preveñen a progresión da enfermidade, pero describiuse que o consumo limitado de leite, azucre e produtos lácteos axudou a algúns individuos a manter baixo control unha mucosidad excesiva. A cirurxía para extraer as amígdalas e as adenoides pode mellorar a respiración dos individuos afectados por trastornos das vías respiratorias e apnea do soño. Os transplantes de córnea poden mellorar así mesmo. Ademais das terapias de substitución encimática e o transplante medular, científicos auspiciados polo Instituto Nacional de Trastornos Neurológicos e Accidentes Cerebrovasculares (NINDS) de EEUU demostraron en modelos animais que a terapia xenética pode parar a acumulación de materiais en células do cerebro e mellorar a aprendizaxe e a memoria. Os expertos tratan tamén de identificar os xenes asociados ás mucopolisacaridosis. En España, os enfermos e os seus familiares dispoñen dunha Asociación das Mucopolisacaridosis e Síndromes Relacionadas, a Asociación para as Deficiencias que afectan o Crecemento e ao Desenvolvemento e a Federación Española de Asociacións de Enfermidades Raras.
Un equipo de investigadores do Hospital Universitario Virxe do Rocío de Sevilla identificou unha mutación do xene P533R como causa de mucopolisacaridosis familiar tipo I. Germán J. Rodríguez Criado e os seus colaboradores aseguran que esta mutación orixina unha deficiencia na alfa-L-Iduronidasa, necesaria para a degradación do heparín sulfato e do dermatín sulfato, «por iso é polo que estes glucosaminoglucanos deposítense nos lisososmas», engade o experto.
Os investigadores estudaron os casos de tres pacientes mauritanos, fillos de pais sans consanguíneos en terceiro grao, cun cadro clínico moi similar, caracterizado por un comezo dos síntomas ao ano de vida. Posteriormente desenvolveron facies bastas, opacidade corneal, tumefacción articular, hernia inguinal xigante, marcado atraso pondoestatural, discreto atraso mental, hepatomegalia e osificación defectuosa (disóstosis) con anomalías da estática e da marcha.
O tres casos debesen incluírse, desde o punto de vista fenotípico, entre as MPS tipo I H/S, pois aínda que presentaban algúns signos do tipo IH como a talla curta e a disóstosis múltiple, non mostraron un atraso mental importante como ocorre na enfermidade de Hurler. Os achados exploratorios e das probas complementarias foron similares aos descritos amplamente na bibliografía médica, «salvo a voluminosa hernia umbilical que presentaban o tres irmáns», explica Rodríguez. As anomalías cerebrais achadas mediante resonancia magnética cerebral non foron específicas da MPS IH/S. A xordeira foi de patogenia mixta, común nos enfermos con MPS IH/S.
