A fibrilación auricular é unha arritmia cardíaca que multiplica por dúas a mortalidade e por cinco o risco de padecer accidentes vasculares cerebrais. É un problema frecuente xa que a partir dos 80 anos, ata unha de cada tres persoas pode padecela. Ata o momento, para o seu tratamento dispúñase de dous fármacos, a amiodarona e a flecainida, que non estaban exentos de efectos secundarios. Agora, un novo fármaco, a dronedarona, resultou igual de efectivo pero con menos efectos secundarios.
Na edición do 6 de setembro do New England Journal of Medicine aparece publicado un estudo sobre a dronedarona, un novo antiarrítmico que mostrou a súa eficacia con menos efectos secundarios que os fármacos dispoñibles ata agora. En dous traballos multicéntricos, un deles efectuado en Europa e o outro efectuado en EEUU, Canadá, Australia, Sudáfrica e Arxentina, avaliouse a eficacia do fármaco en 828 pacientes, comparándose con 409 pacientes que recibiron placebo.
Efectuáronse controis do ritmo cardíaco nos días e meses seguintes que mostraron que o fármaco foi eficaz na diminución do número de episodios de arritmia, e que así mesmo retardaba a aparición de recurrencias. Non se evidenciaron efectos secundarios pulmonares nin alteracións de tiroides.
A FA
A fibrilación auricular (FA) é un problema frecuente cuxa incidencia aumenta coa idade; a súa prevalencia na poboación xeral é de 0,4% e nos maiores de 65 anos ao redor do 5%, podendo chegar a afectar ao 30% a en maiores de 80 anos. A característica máis relevante deste tipo de arritmia é a irregularidade no pulso. Os latexados do corazón, do mesmo xeito que un reloxo, seguen un ritmo ordenado, acelerándose ou endenteciéndose dependendo do tipo de actividade física pero sempre mantendo unha orde. Na FA esta orde pérdese: os latexados adiántanse ou atrasan e, xeralmente, o corazón tende a ir máis rápido.
A ablación illa os focos arritmogénicos impedindo que os estímulos anómalos propáguenseAs manifestacións clínicas son variadas: desde a inexistencia de síntomas ata a presenza de palpitaciones, dificultade para respirar e dor torácica. A miúdo o problema descóbrese de forma casual durante unha exploración rutineira. A pesar de que en moitos casos a arritmia ten lugar en corazóns sans, en ocasións, a FA é a manifestación dunha cardiopatía subxacente. Nas persoas de idade e sobre todo en persoas hipertensas, este tipo de arritmia relaciónase coa presenza de fibrosis a nivel da aurícula esquerda.
A FA pode presentarse en forma paroxística (episodios que se autolimitan) ou ben establecerse de forma persistente. Non é infrecuente que os pacientes padecesen varios episodios paroxísticos antes de que a arritmia instáurese de forma permanente.
Ablación con radiofrecuencia
Algunhas arritmias cardíacas son tributarias de técnicas especiais non cirúrxicas que se desenvolven nos servizos de electrofisiología. Unha destas técnicas, a ablación por radiofrecuencia, é eficaz no tratamento da FA xa que illa zonas do corazón implicadas na arritmia. A través dun catéter que incorpora un eléctrodo, identifícanse os focos e transmítese unha moderada corrente eléctrica, non dolorosa, que destrúe unha pequena porción do tecido miocárdico. Na FA describíronse focos a nivel das veas pulmonares que poden actuar como precipitantes da arritmia.
A ablación illa estes focos arritmogénicos creando unha especie de barreira que impide que os estímulos anómalos xerados poidan propagarse. É unha técnica eficaz, abrigo en FA paroxística. A pesar de que teñen un baixo índice de efectos secundarios, en ocasións aparecen complicacións graves durante o procedemento ou a máis longo prazo. A eficacia e as complicacións dependen de cada caso en particular polo que a indicación deberá ser individualizada en cada paciente. A técnica é igual de eficaz e segura nos pacientes con función cardíaca deteriorada así como nos anciáns, aínda que nestes o risco de ictus embólico é maior.
A ablación é un procedemento que vai alcanzando a súa madurez como demostra a súa inclusión nas guías de práctica clínica publicadas en 2006 polas sociedades Europea e Americana de Cardiología como alternativa á terapia farmacolóxica. As publicacións sobre resultados e complicacións da ablación acaparan boa parte da literatura de investigación no campo da FA. Un dos grupos pioneiros na técnica é o liderado polo Carlo Pappone, do Instituto Científico Universitario San Rafael de Milán, que publicou os primeiros resultados cunha técnica de navegación magnética que permite efectuar o procedemento de forma remota a través dun sistema robótico controlado a distancia.
A técnica foi eficaz e sen complicacións en 38 de 40 pacientes. Un dos beneficios asociados á terapia de ablación é que non precisa anticoagulación. Os estudos publicados sinalan que a retirada do tratamento anticoagulante despois dunha ablación efectiva parece segura nos pacientes sen factores de risco embólico e na maioría dos que teñen factores de risco, aínda que deberá puntualizarse cada caso.
Un dos problemas máis importantes que leva a FA é o de maior risco de tromboembolismo, que se incrementa de forma proporcional á idade do paciente. A FA multiplica por cinco o risco de accidente vascular cerebral e é a responsable do 15% destes. A frecuencia global alcanza o 5% por ano, aínda que en maiores de 80 anos é do 23 %. En presenza deste tipo de arritmia, a aurícula esquerda perde a súa capacidade de contracción polo que o sangue literalmente se remansa. Isto leva a formación de coágulos sanguíneos que poden viaxar polo torrente circulatorio.
Dado o risco de embolismos sistémicos, un dos alicerces no tratamento da FA é a terapia con fármacos que reduzan a formación de trombos. A aspirina e os dicumarínicos (Sintrom ®) son os fármacos que mostraron a súa eficacia. A elección entre ambos vén determinada polo risco do paciente. En persoas de menos de 75 anos, sen cardiopatías nin outros factores de risco, adoita indicarse a aspirina, mentres que nos pacientes de máis idade ou ben con riscos asociados, a elección decántase polos dicumarínicos.
