A adherencia ou cumprimento terapéutico significa seguir as instrucións que o profesional da saúde proporciona ao paciente para tratar e controlar unha patoloxía. Non é só tomarse os medicamentos segundo a pauta prescrita, senón tamén ter en conta outras recomendacións denominadas hixiénico-dietéticas, como acudir ás citas para os controis, levar unha dieta ou practicar exercicio físico. Con todo, os datos apuntan que, en xeral, só entre o 45% e o 78% das persoas con enfermidade crónica cumpre o prescrito. Neste artigo descríbese que é o cumprimento terapéutico e que estratexias son útiles para aumentar a taxa de adherencia.
Cumprimento ou adherencia terapéutica
O cumprimento ou a adherencia terapéutica son conceptos que describen a resposta positiva do paciente á prescrición do profesional da saúde. Refírese a todas as actividades que o conforman, desde a toma da medicación da maneira establecida (en dose e pauta) e a incorporación de condutas saudables, ata o feito de evitar comportamentos de risco. Mesmo está relacionado con acudir á cita co experto sanitario en cuestión para someterse aos controis, tal e como o estableza o profesional.
Non seguir co tratamento establecido aumenta o número de ingresos hospitalarios, de probas complementarias e de visitas médicas
Parece que é fácil levar esta pauta. Con todo, o incumprimento terapéutico continúa sendo un reto para os profesionais da saúde, a fin de evitar que os pacientes interrompan ou incumpran os tratamentos, cando iso supón un risco para a súa saúde. Persoas con hipertensión, enfermidades cardiovasculares, diabetes e, mesmo, trasplantadas teñen dificultades para seguir cos consellos por exceso, defecto ou por ausencia.
O mal cumprimento pode xurdir en calquera momento: ao comezo, durante ou ao finalizar a recomendación ou cumprir algúns dos aspectos aconsellados, ou só nalgúns contextos (esquecerse de tomar a medicación os fins de semana ou durante as vacacións). O difícil, segundo os especialistas, é que nesta conduta hai moitos factores que son determinantes, como a contorna social ou o nivel cultural, entre outros.
Estratexias para un maior cumprimento terapéutico
Aínda que non hai datos concretos, sábese que os pacientes trasplantados de fígado teñen un mal cumprimento terapéutico, o que pode carrexar problemas, tanto a curto como a longo prazo, e perder o novo órgano. Para tentar pór remedio, a Federación Nacional de Enfermos Trasplantados e Hepáticos (FNETH) celebrou en datas recentes un Curso de paciente experto en adherencia a tratamentos inmunosupresores, co obxectivo de sensibilizar aos receptores da importancia de coidarse para conservar o órgano trasplantado.
Erika Guijarro, psicóloga da Federación, explica que o concepto de cumprimento é “algo absurdo, xa que non é que o paciente decida cumprir ou non. A maioría dos incumplidores non senten culpables por non obedecer instrucións, senón que chegan a unha decisión sensata e racional dentro do marco das súas propias vidas e crenzas. Trátase dunha reacción persoal, coherente co contexto da súa vida e a información da que dispón. De feito, estas persoas, desde o diagnóstico, tomaron decisións sobre si aceptar ou non os consellos, tomar ou non as medicacións e cambiar ou non aspectos dos seus estilos de vida”.
Por iso, antes de sensibilizar sobre a importancia de adherirse aos seus tratamentos, é importante que perciban que forman parte dun proceso, no cal, eles son parte activa e voluntaria de realizar todas as condutas, explica a especialista. Se o afectado participa, pregunta e comprende o proceso, mellora a adherencia ao tratamento. E para conseguilo, é imprescindible desenvolver programas de atención con equipos profesionais multidisciplinares que aseguren un seguimento clínico e un apoio emocional frecuente, que sexan facilmente accesibles e que permitan mostrar aos enfermos os logros que van alcanzando.
Segundo Guijarro, para mellorar a adherencia ao tratamento é clave “pensar no paciente, apoialo e motivalo, planear xunto a el estratexias que lle permitan adecuar o tratamento á súa vida diaria, involucrar tamén á súa familia, buscar de maneira conxunta opcións de tratamento e actividades e establecer estratexias que lle permitan levar o control do seu tratamento“.
Non seguir co tratamento establecido aumenta o número de ingresos hospitalarios, de probas complementarias e de visitas médicas, entre outros, o que se traduce nun maior gasto sanitario. Tamén provoca un maior absentismo laboral e pode ocasionar problemas de saúde pública por falta de eficacia dos tratamentos (como os antibióticos) e diseminación de enfermidades.
O incumprimento farmacolóxico nalgunhas patoloxías, sobre todo crónicas, adquire unha cifra considerable. Diversos estudos sinalan que o 85% dos pacientes con hipertensión incumpre as recomendacións hixiénico-dietéticas e entre o 7% e o 55% abandona o tratamento durante o primeiro ano. Igual sucede coas persoas que sufriron un infarto de miocardio: o 20%, ao mes de saír de alta do hospital, deixa o tratamento. Tampouco as enfermidades mentais quedan á marxe: a taxa de adherencia na esquizofrenia estímase que está en ao redor do 60%.
