O virus de Epstein-Barr (VEB), tamén coñecido como virus do herpes humano 4, é o causante da mononucleosis infecciosa, a famosa “enfermidade do bico”. Un estudo recente relaciónao tamén como responsable da esclerose múltiple (EM) e algunhas investigacións asóciano até coa covid-19 e a covid persistente. Pero en realidade está detrás doutras moitas enfermidades. Nas seguintes liñas contamos máis acerca deste virus. En concreto, explicamos que achegan os últimos traballos científicos, que outras patoloxías pode provocar o VEB e que medidas débense tomar paira evitar contaxiarse del.
Que é o virus de Epstein-Barr
O virus de Epstein-Barr (VEB), tamén coñecido como o virus do herpes humano 4, é un membro da familia dos herpesvirus, na que tamén están o da varicela-zóster ou o herpes simple. Descuberto en 1964 polos científicos británicos M. A. Epstein e E. M. Barr, atópase en todo o mundo e estímase que o 95 % das persoas contráeno nalgún momento da súa vida (o 70 % antes dos 30 anos).
O seu contaxio prodúcese a través da saliva e menos frecuente é a transmisión por contacto co sangue ou tras un transplante. Na infancia, polo xeral é una infección asintomática, mentres que na adolescencia é frecuente que se vexa como mononucleosis (“enfermidade do bico”). Despois da infección, que pode causar diversas patoloxías e complicacións, o VEB permanece en estado latente (inactivo) na garganta e células do sangue da persoa . No entanto, si reactívase, pode volver infectar, e non sempre manifestarse con síntomas.
Por agora, non hai vacúa paira evitar este virus. Pero podería habela pronto. A empresa farmacéutica Moderna está inmersa no desenvolvemento dunha vacúa fronte ao VEB, que se acha na fase de ensaio en humanos.
En calquera caso, ademais de non bicarse, as recomendacións paira non contaxiarse do virus de Epstein-Barr son moi sinxelas:
- non compartir bebidas e alimentos.
- non usar os mesmos vasos, nin utensilios paira comer nin cepillos de dentes.
- non tocar xoguetes que teñen saliva de nenos.
Enfermidades que causa o virus de Epstein-Barr
⭕ Mononucleosis infecciosa ou enfermidade do bico
O virus de Epstein-Barr é a causa máis común (90 %) da mononucleosis infecciosa, a popular “enfermidade do bico” ou o “mono”. O período de incubación varía entre catro e seis semanas e é preciso utilizar técnicas de laboratorio paira a súa confirmación. A pesar de que en nenos pequenos apenas se nota, en adolescentes ou adultos, os síntomas (fatiga, febre, inflamación da garganta e dos ganglios linfáticos do pescozo, bazo agrandado, inflamación do fígado, sarpullido) adoitan desaparecer en dous ou catro semanas.
Con todo, nalgunhas persoas fatígaa pode durar meses. E tamén cabe a posibilidade de que se presenten diversas complicacións hematológicas (anemia, trombos…) ou neurológicas (síndrome de Guillain-Barré, meninxite, mielitis transversa…), afectar o fígado, os pulmóns…
⭕ Infección crónica polo VEB
Parecida a fatígaa crónica, esta enfermidade ten una alta mortalidade e entre as súas características destacan os síntomas parecidos á mononucleosis infecciosa persistente ou recorrente de máis de seis meses de duración.
⭕ Tumores, especialmente linfomas
Como se explican en diversos documentos da Sociedade Española de Enfermidades Infecciosas e Microbiología clínica (SEIMC), o VEB está implicado na orixe de tumores como o linfoma de Burkitt, o carcinoma nasofaríngeo ou os linfoma tipo Hodgkin e non-Hodgkin do sistema nervioso central. Tamén se asociou ás síndromes linfoproliferativos que se dan en pacientes con inmunodeficiencias congénitas ou adquiridas, como o VIH e nos pacientes trasplantados que reciben inmunosupresión.
E como detallan neste estudo, tamén se detectou ADN do virus de Epstein-Barr noutros moitos tumores, con relacións máis ou menos consistentes, como linfomas angiocéntricos nasais, linfoepitelioma gástrico ou cancro de mama, ademais de que se relacionou con tumores do músculo liso en inmunodeprimidos sen sida.
Outras enfermidades relacionadas co virus de Epstein-Barr
Imaxe: Andrea Piacquadio
Leste mesmo estudo fai referencia a outras enfermidades, autoinmunes algunhas delas, nas que no seu desenvolvemento ten moito que ver este virus, aínda que falta consistencia nos traballos científicos respecto diso. Pero aos poucos vaise sabendo máis.
➡️ Lupus, artrite, diabetes, celiaquía…
En 2018, esta investigación publicada na revista Nature Genetics mostra que una proteína (EBNA2) producida polo virus de Epstein-Barr únese a múltiples localizacións ao longo do xenoma humano que están ligadas a varias enfermidades: lupus eritematoso sistémico (LLES), artrite reumatoide (AR), artrite idiopática xuvenil (AIJ), enfermidade inflamatoria intestinal (EII), enfermidade celiaca e diabetes tipo 1.
➡️ Esclerose múltiple
E leste mesmo estudo tamén inclúe á esclerose múltiple. Na actualidade, descoñécese a causa que produce a EM, aínda que a maior parte dos traballos científicos considera que existen factores ambientais directamente relacionados co desenvolvemento desta grave enfermidade, sen que até agora poida establecerse una asociación definitivamente consistente con ningún deles, segundo explica a Sociedade Española de Neurología (SEN).
Con todo, una gran investigación realizada durante 20 anos entre máis de 10 millóns de membros do exército estadounidense e publicada recentemente na revista Science achega “probas convincentes de causalidad” entre o VEB e a esclerose múltiple, segundo afirma o autor principal da investigación, Alberto Ascherio, da Escola de Saúde Pública T.H. Chan de Harvard. E é que detalla que o risco de desenvolver esclerose múltiple foi 32 veces maior paira os que se infectaron co virus.
A este respecto, desde a SEN apuntan que a altísima prevalencia de seropositividad ao virus de Epstein-Barr na poboación xeral (95 %) e a frecuencia relativamente baixa de incidencia de esclerose múltiple expoñen un gran desafío paira probar a causalidad directa. Por iso aseguran que a infección por VEB antes dos 15 anos podería influír no risco de desenvolver esclerose múltiple e esta dependencia da idade podería deberse a respostas inmunitarias alteradas tras o contacto co virus na adolescencia e a idade adulta temperá, pero tamén sosteñen que “o feito de que una persoa desenvolva una infección por este virus non implica que necesariamente vaia desenvolver esclerose múltiple xa que a enfermidade é multifactorial”.
➡️ Covid grave e covid persistente
Mesmo sobre as novas enfermidades hai estudos que expoñen que a reactivación do virus de Epstein-Barr pode ter un papel importante.
Por unha banda, varios traballos, como este artigo, observaron que esta reactivación podería estar asociada á gravidade da covid-19. En concreto, os pacientes coinfectados teñen máis elevadas as cifras dos parámetros que prognostican maior gravidade (como a proteína C reactiva) e menos linfocitos T e células inmunes claves na defensa antiviral como as NK. Tamén estas persoas sofren una febre maior e necesitan tratamento con corticoides.
E doutra banda, un estudo publicado en Pathogens suxire que a reactivación do VEB pola resposta inflamatoria á infección por coronavirus pode ser a causa dos síntomas de covid persistente até agora inexplicables, como a fatiga, a néboa cerebral e as erupciones cutáneas, que se producen no 30 % dos pacientes que se recuperan da covid-19.
