Son nocivas para a saúde as ondas que emiten aparellos como as antenas de telefonía e os teléfonos móbiles? Esta é unha pregunta que, de forma recorrente, formúlase boa parte da poboación acerca duns dispositivos que se estenderon tanto e de maneira tan rápida nos últimos anos, que ocupan un importante lugar na vida cotiá. A falta de evidencias científicas que sosteñan os seus efectos sobre a saúde humana e ante a posibilidade de novos descubrimentos, débese aplicar o principio de precaución. No entanto, se hai un risco demostrado de maneira indiscutible: utilizar o móbil mentres se conduce aumenta as posibilidades de sufrir un accidente de tráfico.
Imagen: MIKI YoshihitoNa memoria colectiva permanece a detección de varios casos de cancro infantil na escola García Quintana, de Valladolid, onde varias antenas de telefonía móbil localizábanse moi próximas ao centro escolar. O temor para os efectos sobre a saúde desta tecnoloxía, que aínda hai poucos anos que se utiliza, asalta cada certo tempo. Pero, que pescudou a ciencia respecto diso?
As ondas electromagnéticas que emiten as antenas de telefonía e os móbiles non son ionizantes. Isto significa que, aínda que teñen efectos térmicos, non se demostraron os seus efectos genotóxicos (non rompen as cadeas de ADN, é dicir, do material xenético), nin sobre a reprodución e o desenvolvemento fetal, o sistema inmune nin o endocrino, ou unha relación entre as emisións de ondas electromagnéticas e o cancro. Polo menos, aos niveis de doses de radiación permitidos polos organismos internacionais, segundo a potencia á que se emiten. Así o afirmou Ferran Tarrasa, xefe de Enxeñaría da Planta da Central Nuclear de Ascó (Tarragona), durante unha conferencia sobre ondas electromagnéticas e saúde pronunciada en datas recentes en Barcelona.
Limites máximos
En España, o Real Decreto 1066/2001 estableceu as medidas de protección sanitaria contra as radiacións da telefonía móbil e fixou os límites máximos destas radiacións en 2 watios por quilo, de acordo cos límites recomendados pola Comisión Internacional para a Protección contra as Radiacións non Ionizantes (ICNIRPP). Ademais de instaurar estes niveis, esta normativa recoñeceu que a telefonía móbil non hai tantos anos que é unha realidade e, por tanto, prevé que os límites fixados de radiacións varíen se aparecen novos estudos científicos que así o aconsellen, o que non sucedeu ata agora con numerosos traballos que se realizaron desde 1998.
A situación varía noutros países onde, asegura Tarrasa, fixáronse límites inferiores aos 2 watios por quilo recomendados pola ICNIRPP; non por razóns científicas, senón por decisión política, co fin de tranquilizar aínda máis á poboación.
De momento, a telefonía móbil e a exposición a antenas non teñen efectos genotóxicos nin carcinogénicosOs estudos que se realizaron ata agora son de dous tipos: “in vitro”, é dicir, en cultivos celulares, sobre os que se comproban os efectos dos microondas a distintas potencias; e “in vivo”, en animais de laboratorio ou en humanos voluntarios, a quen se somete a doses de radiofrecuencia, segundo os límites fixados pola normativa, baixo condicións controladas de forma estrita.
Evidencia científica
Enténdese que os estudos nunha pequena mostra de ratos non bastan para demostrar unha relación de causa-efecto entre as radiacións recibidas por estes animais e a xeración dunha enfermidade, xa que sería necesario un número moito máis amplo. Ademais, o feito de que unha antena de telefonía estea moi preto dunha escola non é suficiente para concluír que esta é a causa de certos casos de cancro, xa que pode haber outros factores nas inmediacións que inflúan niso, explica Tarrasa.
Con todo, en 2006 o comité europeo que se dedica a analizar os novos riscos para a saúde, non debidos a enfermidades definidas senón a outras causas asociadas, emitiu un informe onde sinalaba que non se puido demostrar que estas ondas electromagnéticas teñan efectos negativos sobre a saúde a niveis de exposición por encima dos límites establecidos pola ICNIRPP, aínda que non hai datos a longo prazo.
En 2009, un estudo epidemiolóxico da Sociedade Danesa do Cancro analizou uns 60.000 casos en 16 millóns de persoas de Dinamarca, Noruega, Finlandia e Suecia durante 30 anos, entre 1973 e 2003. Pretendíase comprobar se a aparición dos teléfonos móbiles había inducido algún cambio na taxa de incidencia desta patoloxía e a súa conclusión foi que as taxas posteriores á introdución e uso dos celulares na sociedade non variaran. “Os teléfonos móbiles non son un factor de risco para os tumores cerebrais”, afirma o especialista.
Outra revisión da Universidade Complutense de Madrid e do Comité Científico Asesor en Radiofrecuencia e Saúde, sobre estudos da exposición aos microondas da telefonía móbil, demostrou que o seu uso en adultos durante un período de dez anos non se asociou a unha maior taxa de tumores cerebrais. Mentres, unha das investigacións máis recentes, realizada pola Academia de Ciencias, Tecnoloxía e Medicamento de Francia, analizou os últimos 97 estudos sobre a rede de telefonía móbil e descartou efectos genotóxicos, influencia no sistema inmune ou efectos carcinogénicos por exposición en zonas onde hai antenas.
O único risco directo do teléfono móbil que se demostrou é a posibilidade de sufrir un accidente mentres se conduce. Manter unha conversación sen o uso de mans libres aumenta o risco de accidente de circulación entre tres e catro veces. “E este é un risco real, confirmado, por culpa da distracción do teléfono móbil”, destaca Tarrasa.
Imagen: Marco GomesO medo ás antenas de telefonía móbil, a miúdo, levou á poboación a pedir que as afasten dun determinado punto. Pero esta medida é un erro xa que, canto máis próxima estea unha antena de telefonía, menor será a potencia á que emita. En cambio, canto máis lonxe localícese, maior será a potencia que terá que usar para recibir e enviar os sinais dos teléfonos móbiles. Por esta razón, o máis favorable para protexer a saúde non é sempre instalar poucas antenas e en puntos afastados, e “cada vez temos máis antenas, pero que emiten a menos potencia”, declara Ferran Tarrasa.
Levar os teléfonos móbiles no peto cando hai cobertura non entraña riscos. Ao conectar cunha antena de telefonía para establecer unha chamada, recibila ou enviar un sms, o móbil transmite á máxima potencia para garantir a sincronización e sinalización coa rede; a potencia achégase aos límites fixados pola normativa aínda que sempre se atopan por baixo. Despois, unha vez que se establece a chamada, a potencia baixa.
“O risco das antenas de telefonía e dos móbiles non é cero, pero é mínimo e non se puideron demostrar efectos prexudiciais graves para a saúde”, segundo o experto. No entanto, débese aplicar o principio de precaución, que consiste en ser prudente cando non hai unha evidencia científica suficiente respecto dunha determinada cuestión e, en especial, no caso dos nenos.
