Tras a cirurxía minimamente invasiva chega a cirurxía sen incisiones visibles, unha revolución na técnica sen trauma, que aproveita os orificios naturais do organismo. Un equipo multidisciplinar francés interveu a unha muller de 30 anos de vesícula biliar a través da vagina con resultados sorprendentes e esperanzadores. Os expertos auguran que apendicectomías, ligadura de trompas, reparación de hernias e biopsias hepáticas están na lista de abordaxe con este tipo de cirurxía endoscópica.
«A desaparición da dor na cirurxía é unha quimera. É absurdo seguir tentándoo. O bisturí e a dor son dúas palabras que en cirurxía deben quedar asociadas para sempre na conciencia do paciente», dicía o cirurxián francés Alfred Velpeau en 1839. Desde entón choveu moito e á revolución que supuxo a anestesia seguiron moitas outras en cirurxía. Agora, unha muller francesa de 30 anos converteuse na primeira paciente europea á que se opera da vesícula biliar a través da vagina.
Cirurxía endoscópica transluminal
O resultado máis rechamante é que non mostra cicatriz algunha, pero o máis importante é que representa a aplicación dunha técnica que se ha ido desenvolvendo nos últimos anos, a cirurxía endoscópica transluminal a través de orificios naturais, máis coñecida por NOTES, nas súas siglas inglesas. Foron cirurxiáns franceses, do Hospital da Universidade Louis Pasteur en Estrasburgo, os que realizaron a primicia de extraer a vesícula a través da vagina nunha paciente, segundo explican na revista ‘Arquives of Surgery’.
«Sempre que sexa posible, os pacientes piden unha técnica cirúrxica que non deixe cicatrices nin supoña molestias no postoperatorio», escriben os autores liderados por Jacques Marescaux . «Aos pacientes, tanto homes como mulleres, independentemente da súa idade e forma do corpo, non lles gustan as cicatrices, non só por razóns estéticas senón porque as cicatrices indican que recibiron tratamento debido a unha enfermidade».
Por iso desenvolveuse NOTES, co obxectivo xeral de minimizar o trauma de calquera proceso de intervención ao eliminar a incisión a través da parede abdominal e utilizar orificios naturais, apuntan.
Abordaxe multidisciplinar
A técnica NOTES, que combina aspectos da endoscopia e a cirurxía laparoscópica, necesita un adestramento específico
O equipo cirúrxico estaba formado por especialistas de distintas disciplinas, entre eles un xinecólogo especializado en procedementos a través da vagina, que foi quen practicou a pequena incisión na parede posterior desta pola que se accedeu á cavidade abdominal. Por esta abertura inseríronse os instrumentos utilizados e extraeuse a vesícula. Os médicos afirman que durante o tres horas de operación non se produciu sangrado nin perda de fluídos hepáticos. «A paciente recuperouse enseguida da cirurxía, sen dor postoperatoria nin cicatrices», sinalan.
«Dez días despois da operación, a paciente levaba vida normal, sen sangrar nin ter molestias na canle de acceso perineal». Ademais da operación de vesícula, existen outras intervencións moi comúns, que están na lista da abordaxe con NOTES, e non de forma necesaria a través da vagina, como son a extracción do apéndice, a ligadura de trompas, a reparación de hernias e a biopsia hepática.
Técnica NOTES
A pesar do atractiva que resulta, tanto para médicos como para pacientes, a técnica NOTES (que combina aspectos da endoscopia flexible e a cirurxía laparoscópica), necesita un adestramento e unha tecnoloxía específicos, lembra o especialista Le L Swanstrom nun artigo publicado o ano pasado en revístaa ‘Cirurxía Española’. «Os endoscopios utilizados en NÓTELA deben ser de alta resolución e ter canles de gran calibre para os instrumentos, un certo grao de triangulación e a posibilidade de mantelos fixos na súa posición no interior da cavidade abdominal», insistía este experto.
«Os instrumentos deben ter as capacidades das ferramentas laparoscópicas actuais e ser grandes e robustos, con posibilidade de realizar movementos de xiro», engadía Swanstrom. Os propios autores do traballo tamén recoñecen que a técnica require aínda moito tempo e ten unha gran dificultade. Auguran un futuro con melloras na visión da zona de traballo e a manipulación na cavidade abdominal, a través de aplicacións relacionadas coa computación e a robotización, ou sexa, coa indispensable colaboración dos enxeñeiros. «A estratexia para o éxito radica no enfoque multidisciplinar que combine aos fabricantes de instrumentos, os enxeñeiros robóticos e os expertos en computación», aseguran.
Ao principio da cirurxía moderna, a excelencia asociábase ás grandes incisiones e a cirurxía sen cicatrices era un soño imposible. En 1882, o cirurxián Langenbuch fixo a primeira resección e extracción de vesícula biliar (colecistectomía) nun paciente de 43 anos que tiña cálculos (colelitiasis). A pesar de que este avance non se tivo en conta no medicamento da época, esta operación de cirurxía aberta converteuse na estándar para tratar os síntomas de colelitiasis durante máis dun século.
En 1985, o cirurxián alemán Eric Muhe realizou a primeira colecistectomía por laparoscopia e en 1986 presentou a técnica nun congreso médico en Alemaña, onde foi moi criticado. Basicamente, a cirurxía laparoscópica, que evolucionou enormemente desde o seu inicio, consiste en, a través dunha ou varias pequenas incisiones, introducir uns tubos que incorporan cámara de vídeo e iluminación por fibra óptica para ver o campo de operacións, así como os instrumentos cirúrxicos necesarios que se manexan a distancia.
«Naquel momento, introducíronse en cirurxía tres ideas radicalmente novas: que o tamaño da incisión inflúe realmente na evolución do paciente, que a cirurxía debe ser unha actividade multidisciplinaria e que a tecnoloxía desempeña un papel importante na potenciación da capacidade do cirurxián», explica o especialista Le L Swanstrom. Un ano despois, o cirurxián francés Philipe Mouret perfeccionou a técnica converténdoa na estándar en só dous anos, aínda que moitos médicos mostráronse contrarios a ela.
A polémica foi intensa pero curta. En 1992, un congreso convocado polos Institutos Nacionais de Saúde de EE.UU. concluíu que a resección da vesícula por laparoscopia é segura e efectiva na maioría dos pacientes e debería ser a técnica elixida. A activa demanda dos pacientes fixo o resto.
